بازگشت منامه به تهران

حال که فرآیند بازسازی روابط دیپلماتیک پس از وقفه 7 ساله و تنش‌های پیوسته و متصل به این انقطاع دیپلماتیک، با وساطت عراق، قطر، عمان و با نقش‌آفرینی موثر چین، منتج به امضای توافقنامه بین ایران و عربستان سعودی شده است، دولت بحرین نیز با تبعیت از عربستان و در راستای کاهش التهابات در منطقه، تحرک‌های دیپلماتیک را آغاز خواهد کرد.

چیزی که بیش از امضای این توافقنامه اهمیت دارد، رعایت شرایط توافق و احترام به منافع طرفین است. سوای عامل ژئوپلیتیکی و اهتمام برای تبدیل به قدرت سرآمد منطقه، آنچه تضادهای این ۲ کشور و تابعین آنها را تا مرز منازعه مستقیم پیش برده و مناقشات موجود را در بسیاری از جنبه‌ها گریزناپذیر کرده، ناسازگاری مبنایی در جهان‌بینی ۲ دولت است؛ مادامی که جدال و ستیز ژئوپلیتیک ناشی از بی‌اعتمادی ذهنیِ طرفین از یکدیگر به قوت خود باقی باشد، روابط متلاطم و اختلافات عدیده جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی مانند گذشته تداوم خواهد یافت.

بی‌شک کشورهایی که از این توافق صرفه و ثمره‌ای نبرده، بلکه مغبون و آسیب‌پذیرتر شده‌اند، تمام مساعی خود را معطوف به ایجاد شکاف دوباره و سنگ‌اندازی در مسیر صلح خواهند کرد، بنابراین همکاری و تعامل دوستانه این ۲ کشور در فضای خاورمیانه، دشوار خواهد بود. از این حیث رویکرد بازساخت روابط منطقه‌ای با کشورهای خاورمیانه باید از حالت کج دار و مریز کنونی خارج شود و تلاش‌های دستگاه دیپلماسی با حصول نخستین نتایج حاصل از وفاق، نه به صورت سیکل معمول، بلکه باید با سیر تصاعدی باشد، زیرا این توافقنامه به مثابه کاتالیزور عمل می‌کند و به گشایش عام دیپلماتیک منجر خواهد شد.

خرداد سال قبل هم آمریکا از تمایل بحرین برای عادی‌سازی روابط با ایران خبر داده بود. باربارا لیف، دستیار وزیر خارجه ایالات متحده در امور خاورمیانه گفته بود بحرین احتمالا بزودی روابط دیپلماتیک خود را با ایران از سر خواهد گرفت. مناسبات دیپلماتیک بحرین و ایران از سال ۱۳۹۴ تاکنون قطع بوده است.

اظهارات لیف در حالی مطرح شد که ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی در نشست خبری هفتگی خود در پاسخ به پرسشی درباره روابط تهران و منامه گفت: «بحرین آمادگی خود را در این باره اعلام کرده و ما به توسعه روابط با همه کشورهای اسلامی و منطقه علاقه‌مندیم».

با اینکه روابط دیپلماتیک ایران و بحرین قطع است اما وزیر خارجه بحرین (عبداللطیف الزیانی) برای تسلیت‌گویی به تهران آمد، در حالی که سفارتخانه‌های ۲ کشور در پایتخت‌های یکدیگر تعطیل هستند. این نخستین سفر یک وزیر خارجه بحرین به تهران بعد از 13 سال است. قبل از سفر، پادشاه و ولیعهد بحرین هم با وجود نبود روابط، شهادت رئیسی و امیرعبداللهیان را تسلیت گفته بودند.

سفر قبلی یک وزیر خارجه بحرین به ایران مربوط به حضور در نشست سران عدم تعهد در تهران در سال 91 است. آن سفر در اوج تنش‌ میان ۲ کشور انجام شد اما روابط ۲ کشور قطع نشده بود. پیش از این هم هیاتی از مجلس ایران برای حضور در نشست بین‌المللی به منامه سفر کرد. بعد از عادی‌سازی روابط ایران و عربستان سعودی در اسفند 1401، مقامات ایران و بحرین علیه یکدیگر موضع‌گیری شدید نداشتند اما هنوز روابط برقرار نشده است.

بعد از عادی‌سازی روابط ایران - سعودی، همه کشورهایی که در حمایت از ریاض، رابطه با ایران را قطع کرده بودند (سودان، جیبوتی، مالدیو و جمهوری قمر/ کومور) دوباره روابط را برقرار کردند و تنها بحرین مانده است، اگرچه خبرهای غیررسمی از میانجی‌گری‌هایی برای عادی‌سازی روابط ایران و منامه می‌گوید.