وعدههای آمریکا به قذافی برای توقف برنامه هستهای لیبی
اندیشکده "کنترل تسلیحات" در گزارشی به قلم "پیتر کریل" مینویسد: معمر قذافی، رییس جمهور لیبی که مدت طولانی در مسند قدرت بود با اعلام انصراف کشورش از برنامههای ساخت سلاحهای کشتار جمعی و پذیرش بازرسان بینالمللی برای تایید پایبندی لیبی به تعهداتش، بسیاری از کشورهای جهان را شوکه کرد.
بر اساس این گزارش، به دنبال اعلام قذافی، بازرسانی از آمریکا، انگلیس و دیگر سازمانهای بین المللی تلاش در جهت برچیدن برنامه های تولید سلاحهای کشتار جمعی ،شیمیایی و همچنین موشکهای بالستیک دور برد لیبی را آغاز کردند. واشنگتن نیز متعاقبا قدمهایی را برای عادی سازی روابط دو جانبه با طرابلس راکه به طور اساسی در سال 1981 قطع شده بود، برداشت.
در پی آغاز روند تسلیم محض و بلاشرط حاکم لیبی در برابر غرب، مقام های وقت دولت امریکا از جمله "کاندولیزا رایس" و "جان بولتون" بارها تلاش نمودند اقدام حاکم لیبی را در این زمینه الگو و نمودی قابل پیروی برای سایر کشورهایی که امریکا آنها را به تکثیر هسته ای و عدم پیروی از تعهدات بین المللی متهم می سازد، وانمود نمایند.
حال باید دید پاداشهای مورد ادعای مقام امریکایی برای لیبی چه بوده و چه فرجامی را برای معمر قذافی رقم زد.
در بخش نخست گاه شمار خلع سلاح لیبی و روابط با آمریکا، وقایع تا 5 آوریل 1999 بررسی شدند و در این بخش، حوادث مهم تا خلع سلاح کامل و بهبود رابطه با امریکا پرداخته میشود. * فشار آمریکا بر لیبی جهت پذیرفتن مسئولیت ماجرای لاکربی
می 1999: بنابر اظهارات "مارتین ایندیک"، از معاونین وقت وزارت خارجه آمریکا مقامات لیبی پیشنهاد از بین بردن برنامهای تولید سلاح شیمیایی را طی گفتگوهای سری با آمریکا در میان می گذارند.
در 10 مارس 2004، "ایندیک" طی مقالهای منتشره در روزنامه فایننشال تایمز فاش میکند که مقامات آمریکایی قبل از مذاکره با لیبی راجع به موضوع سلاحهای شیمیایی این کشور با اصرار از آن ها می خواهند تا با خانواده های قربانیان ماجرای هواپیمای "پن آمریکن" به توافق رسیده و مسئولیت بمبگذاری را بر عهده بگیرند. * تلاش لیبی برای بازگشت به دوران هستهای
1999ـ2000: بر اساس گزارشی که در تاریخ 31 مارس 2005 از سوی کمیسیون ویژه آمریکا در امور سلاح های کشتار جمعی انتشار یافت، آژانس های اطلاعاتی آمریکایی طی سالهای 1999 و 2000 تلاش در راه کسب اطلاعات تازه ای که بر اساس آن لیبی به تجدید وضعیت هسته ای، موشکی و برنامههای ساخت سلاح بیولوژیکی روی آورده است را آغاز میکنند.
تا سال 2000، گزارش های انتشار یافته نشان میداد که محمولهای از فن آوری سانتریفیوژ از سوی "عبدالغدیر خان"، دانشمند هستهای اسبق پاکستان عازم لیبی بوده و بهدنبال تعلیق تحریمها از سوی سازمان ملل متحد، این کشور تلاش جهت کسب سلاح شیمیایی را فزونی بخشیده است.
بنابر گزارش سال 2003 سیا، طرابلس تماسهایی را با منابع و متخصصین خارج از کشور و عمدتا اروپای غربی جهت کسب قطعات هسته ای و شیمیایی آغاز کرده است. سال 2001
31 ژانویه 2001: سه قاضی احکام دادگاه "پن آمریکن" را صادر کردند. بر این اساس، "عبدالباسط علی محمد المگراهی"، با 270 فقره قتل مجرم شناخته شده و دیگر مظنون، یعنی "لامن خلیفه فهیمه" تبرئه شد. * آغاز تهدیدهای "جان بولتون" نو محافظه کار
19 نوامبر 2001: "جان بولتون"، معاون وزیر امور خارجه آمریکا در امور نظارت بر تسلیحات و امنیت بین الملل طی نشست بررسی سلاح های بیولوژیکی اظهار کرد که لیبی احتمالا تعهدات خود در زمینه عدم توسعه و بهکارگیری سلاحهای بیولوژیکی کشتار جمعی را نقض کرده است.
این اولین باری است که آمریکا در نشستی دیپلماتیک یک کشور غیر متعهد را این
چنین محکوم میکند.
سال 2002
6 مه 2002: بولتون طی سخنرانی در اندیشکده "هریتج" اشاره می کند که لیبی و سوریه فن آوری دو منظوره ـ کاربردی جهت تولید جنگ افزار بیولوژیکی را از طریق کوبا بدست آوردهاند. کالاهای دو منظوره به آن گروه از کالاهایی اطلاق می شوند که هم مصرف نظامی و هم غیر نظامی دارند.
3 اوت 2002: جورج دبلیو بوش، رییس جمهور وقت آمریکا با تمدید قانون "ایلسا" که در سال 2001 به تصویب رسیده بود تحریم علیه ایران و لیبی را تا پنج سال دیگر تمدید کرده و میزان اولیه 40 میلیون دلار سرمایه گذاری برای اعمال تحریم های ممکن را به 20 میلیون دلار کاهش می دهد.
سال 2003
12 فوریه 2003: "جورج تنت"، رییس سیا، طی شهادت مکتوب درکنگره عنوان می کند که "لیبی" به طوری آشکار تمایل به راه اندازی مجدد جنگ افزارهای شیمیایی خود دارد. * رایزنی انگلیس و آمریکا با لیبی برای لغو تحریم ها
اوایل مارس 2003: مقامات اطلاعاتی لیبی درگفتگو با همتایان انگلیسی خود به رایزنی راجع به نحوه از میان برداشتن برنامه های تولید سلاح های کشتار جمعی می پردازند و البته نتایج مذاکرات بعدی که مقامات آمریکایی نیز در آن حضور داشتند تاکنون مخفی نگه داشته شده است.
"فلنت لوریت"، از اعضای شورای امنیت ملی در مورخ 23 ژانویه طی مقالهای منتشره در روزنامه نیویورک تایمز مینویسد: واشنگتن پیشنهاد متقابل صریحی را به طرابلس درباره برنامه های تولید سلاح کشتار جمعی لیبی مطرح می سازد. مقامات آمریکایی بطور ضمنی به لیبی پیشنهاد می دهند که تحریم ها علیه این کشور در صورت از میان برداشتن قابل اثبات این برنامهها رفع شدنی هستند. این نشست درست یک ماه پیش از تهاجم آمریکا به عراق صورت گرفت.
5 آوریل 2003: بولتون طی گفتگو با رادیو "ساوا" که در زمان تهاجم آمریکا به عراق برای ایران، لیبی و سوریه پیام ارسال می کند اعلام داشت هزینه تعقیب ساخت سلاح های کشتار جمعی بطور بالقوه بسیار سنگین است. * لغو تحریم های تحمیلی با حربه پرداخت غرامت به آمریکا
12 سپتامبر 2003: شورای امنیت سازمان ملل متحد با 13 رای مثبت تحریم های تحمیلی بر لیبی را لغو کرد. آمریکا و فرانسه در این بین رای ممتنع(!) دادند. این اقدام شورای امنیت در پی واکنش لیبی و توافق در پرداخت غرامت به بازماندگان قربانیان لاکربی و نیز پذیرش رسمی طرابلس به عنوان مسئول بمب گذاری صورت می گیرد.
لیبی در یازدهم سپتامبر با پرداخت غرامت به خانوادههای قربانیان سال 1989 بمب گذاری خطوط هوایی "یو تی ای" موافقت می کند اما توافق برای افزایش میزان پرداخت غرامت در ژانویه 2004 صورت می گیرد.
البته "جیمز بی کانینگهام"، سفیر آمریکا، در این باره توضیح میدهد که واشنگتن بهخاطر این که بطور جدی نگران دیگر رفتارهای لیبی است(!) تحریم بر علیه این کشور را رفع نمیکند.
کانینگهام میافزاید: تلاش لیبی در ارتقا زیر ساخت های هسته ای موجب بروز این نگرانی شده است. وی طرابلس را متهم به فعالیت در پی توسعه سلاحهای بیولوژیکی و شیمیایی کرد.
بولتون نیز چهار روز بعد با ارائه شهادت درکمیته روابط بین الملل آمریکا دوباره تهدید اخیرش را مبنی بر این که هرگونه تلاش از سوی کشورهای تعقیب کننده مسیر برنامه های ساخت سلاح کشتار جمعی هزینه گزافی را برایشان در بر دارد، تاکید میکند.
4 اکتبر 2003: مقامات ایتالیایی و آلمانی یک فروند کشتی حامل قطعات سانتریفیوژ ساخت مالزی را به مقصد لیبی مصادره می کنند. بوش بعدا طی سخنرانی در دانشگاه دفاع ملی در تاریخ 11 فوریه 2004، مصادره این کشتی را موفقیت اطلاعاتی مهمی توصیف کرد.
برخی مقامات آمریکایی نیز سپس از موضوع مصادره این کشتی و نقش مهم آن در متقاعد کردن لیبی در راه شفاف سازی راجع به برنامه های این کشور در زمینه ساخت سلاح های کشتار جمعی دفاع کردند.
رویکرد
جدید لیبی
19 دسامبر 2003: وزیر خارجه لیبی آشکارا عزم طرابلس را در از میان برداشتن برنامه های ساخت سلاح های کشتار جمعی اعلام می کند. طرابلس متعاقبا متعهد به حذف برنامه های تولید سلاح هسته ای و شیمیایی می شود و پایبندی خود به "ان پی تی" و معاهده عدم اشاعه سلاح های بیولوژیکی و نیز پذیرش معاهده عدم تولید سلاحهای شیمیایی را اعلام می کند.
لیبی همچنین موافقت خود را با پذیرش پروتکل الحاقی در زمینه پادمانهای آژانس بینالمللی هستهای که اختیارات آژانس بین المللی هستهای را جهت بازرسی از فعالیتهای هستهای مخفی این کشور بیشتر می کند، اعلام میکند.
لیبی بهعلاوه بازرسانی را برای تایید تعهد خود با توافقات صورت گرفته و کمک در مسیر از میان برداشتن برنامه های ساخت سلاح های کشتار جمعی دعوت می کند. * ادعای نخنما شده تامین رفاه و مدرن کردن لیبی از سوی آمریکا
در این بین مقامات آمریکایی و انگلیسی موضع اخیر لیبی را ستوده بطوری که "بوش" میگوید: در صورتیکه این کشور به تعهدات خویش پایبند بوده و آن را بطور جدی اجرا کند امکان روابط به مراتب بهتری بین واشنگتن و طرابلس وجود دارد.
بوش همچنین قول کمک به طرابلس را با بیان این جمله که "اگر لیبی در پی اصلاحات داخلی باشد، کشوری آزاد تر و مرفه تر را می سازد" بیان می کند.
27 دسامبر 2003: محمد البرادعی، دبیرکل وقت آژانس بین المللی هسته ای با دیدار از لیبی فرایند ارزیابی و تایید فعالیت این کشور را در زمینه از بین بردن برنامه های ساخت سلاح هسته ای شروع می کند.
* ادعای جدید یک رسانه انگلیسی
سال 2004
4 ژانویه 2004: روزنامه ساندی تایمز چاپ لندن با انتشار مصاحبه ای با پسر قذافی به نقل از وی عنوان می کند که لیبی با کمک عبدالقادرخان، دانشمند هستهای پاکستان نقشه چگونگی ساخت سلاح های هسته ای را کسب کرده است.
6 ژانویه 2004: لیبی معاهده منع آزمایش سلاح های هستهای را می پپذیرد که بر اساس آن آزمایش جنگ افزارهای هسته ای ممنوع شده است. هر چند که این معاهده هنوز به مرحله اجرا در نیامده است.
طرابلس همچنین به معاهده از میان برداشتن سلاحهای شیمیایی ملحق می شود و بر این اساس این کشور باید به طور کامل انبارهای سلاح های شیمیایی و ظرفیت تولیدش را تا قبل از 29 آوریل 2007 از بین ببرد.
18 ژانویه 2004: مقامات آمریکایی و انگلیسی با حضور در لیبی حذف و از بین بردن سلاحهای کشتار جمعی و انبارهای آن را مشاهده می کنند.
"پائولا دی ساتر"، معاون وزیر خارجه آمریکا، در زمینه تایید و تعهد امور مرتبط با طرح از میان برداشتن سلاح های کشتار جمعی در تاریخ 26 فوریه به کمیته روابط خارجی سنا میگوید که مقامات لیبی آماده همکاری درباره جنبههای بیشماری از برنامههای کشورشان در زمینه ساخت سلاح کشتار جمعی هستند.
* سفر اولین قانون گزار آمریکایی به لیبی بعد از یک دهه
24 ژانویه 2004: "تام لانتوس"، نماینده دموکرات سنای آمریکا، که عضو اقلیت کمیته روابط بینالمللی مجلس نمایندگان این کشور است، اولین قانون گزار آمریکایی لقب میگیرد که طی دهه اخیر به لیبی مسافرت می کند.
27 ژانویه 2004: مقامات آمریکایی حدود 55 هزار پوند اسناد و سازه های مرتبط با برنامه های ساخت موشک بالستیکی لیبی را به واشنگتن انتقال می دهند.
این مواد و قطعات شامل اورانیوم هگزا فلوراید، دو سری کامل از نسل دوم سانتریفیوژهای ساخت پاکستان و قطعات اضافی سانتریفیوژ، تجهیزات و اسناد مرتبط را شامل می شوند.
در 15 مارس، "اسپنسر آبراهام"، وزیر انرژی آمریکا، انتقال هوایی اسناد و قطعات را تنها به مثابه نوک کوه یخی نامید و گفت که این ها تنها نمایشگر 5 درصد از مجموع مواردی است که آمریکا از لیبی در زمینه برنامه های ساخت سلاح هسته ای بازیافته است.