بازیگران جهانی و منطقه ای سوریه در ژنو 2

مقدمه
ازحدود سه سال گذشته که انقلاب های عربی درمنطقه خاورمیانه وشمال آفریقا آغاز شد قدرت های جهانی و منطقه ای مخالف دولت سوریه با استفاده از فرصت پیش آمده این کشور را نه تنها با زنجیره ای از بحران ها ی داخلی مواجه نمودند بلکه تلاش کردند با ایجاد جنگ داخلی در سوریه، منطقه شام را محلی برای تمرکز تروریستهای خارجی برضد دولت بشار اسد نمایند،لذا از همان آغاز بحران بازیگران منطقه ای وجهانی درقبال سوریه به دو گروه تقسیم شدند.گروه اول با حمایت از تروریستها زمینه حمله به دولت بشار اسد و مردم سوریه را فراهم و تا آغاز کنفرانس ژنو بیشتر از 140000هزار نفر کشته و میلیون ها نفر زخمی و آواره شدند. در مقابل گروه حامیان دولت بشار اسد بودند که با تقویت دولت مانع از سقوط و یکپارچگی سوریه شدند. این دو گروه بعد از تلاش های فراوان بین المللی و برای اولین بارتوانستند در ژنو سوئیس یکدیگررا ملاقات کرده و درباره سوریه گفتگو نمایند.
هفته گذشته درکنفرانس ژنو، دو گروه عمده از بازیگران منطقه ای وجهانی باتوجه به تضادهای عمیقی که برای حل بحران سوریه پیش رو داشتند، به صف آرایی رودر رو با یکدیگر پرداختند. درواقع کنفرانسی که از روز چهارشنبه دوم بهمن ماه 1392برگزار گردید بیانگر شکاف عمیق بین المللی درمیان بازیگرانی است که هرکدام ازآنها با انگیزه و هدف خاص ناشی از ملاحظات راهبردی وارد این کنفرانس شده بودند. سیاست‌های روسیه و به دنبال آن چین که در تقابل با نقشه غرب که می خواستند سناریوی لیبی را در سوریه تکرار نمایند اولین چالشی به شمار می آمد که دیگرتداعی کننده و یادآور روح همکاری روس ها با غربی ها درخصوص لیبی محسوب نمی گردید، زیرا نشست ژنو از آن جهت برگزار گردید،که بازیگران داخلی وخارجی نتوانستند به اهداف خود درمیدان جنگ دست یابند. زمانی که دوعضو دائم شورای امنیت یعنی چین و روسیه، وتوی تصمیمات غرب برضد سوریه را در دستور کار خود قرار داده بودند، آمریکا، غرب و برخی از کشورهای عرب منطقه مانند عربستان سعودی در واکنش به وتوی شورای امنیت، سیاست سرزمین سوخته در سوریه را دنبال کردند. اقدامات مداخله جویانه برضد دولت سوریه از یک سومنطقه خاورمیانه را آستانه انفجار بزرگ قرارداد و از سوی دیگر شکاف بین قدرتها وبازیگران بین المللی را در مقایسه با گذشته افزایش داد.
- دربین گروه دوستان دولت سوریه شاید موثرترین بازیگر بین المللی روسیه بود. در روسیه برخی ازشخصیت ها مانند پریماکف، رئیس سابق سازمان اطلاعات و نخست وزیر اسبق روسیه سیاست غیرمسئولانه غرب را در خاورمیانه و شمال آفریقا، بستر مناسب برای یک برخورد نظامی ارزیابی می کردند . ازنگاه پریماکف دخالت های غرب در سوریه می توانست به یک فاجعه جنگ داخلی در سوریه وبرخورد نظامی اعراب با اسراییل منجر گردد. از سوی دیگر، تعدادی از مقامات روسیه و صاحب نظران روس، اظهارداشتند: که روسیه دخالت قدرت‌های خارجی را در امور سوریه تحمل نمی‌کند و مانع از دخالت سازمان ملل و یا سازمان‌های دیگر در سوریه به شکل سناریویی مشابه لیبی خواهند شد. پوتین رئیس جمهور کنونی روسیه هم گفت: درصورتی که رئیس جمهور روسیه شود با توسعه طلبی آمریکا در منطقه مقابله خواهد کرد. لذا درنتیجه تحولات سوریه از یک سو شاهد نگرانی وتقابل شدید روسها در برابر مداخله گران سوریه هستیم واز سوی دیگرروسها در مجامع بین المللی از جمله کنفرانس ژنو تنها حامی تعیین کننده سوری ها به شمار آمدند. در کنفرانس ژنو روس‌ها که حامی نظام سوریه بودند به خوبی متوجه دیدگاه ونگرانی آمریکا یی ها از تحولات سوریه شدند، لذا آنها دراین کنفرانس موفق شدند تا حدودی دیدگاه آمریکا را به خود نزدیک‌تر کرده و به آنها بقبولاند که با فروپاشی ساختار سوریه و حاکم شدن القاعده، کنترل سوریه سخت و غیر قابل پیش‌بینی خواهد بود. لذا دراین کنفرانس مشخص بود پرداختن به شخص اسد جزءاولویتهای آمریکایی ها به حساب نمی آمد.
دیگر بازیگر همسو، جمهوری اسلامی ایران است که سعودی ها وآمریکایی ها دراین رابطه تلاش کردند ایران درکنفرانس ژنو شرکت نکند.آنها می خواستند ضمن اینکه کفه ی ترازوی بازیگران حاضر در ژنو را به نفع خود سنگین تر نمایند، ایران را از نظر سیاسی نیزتضعیف کنند. ایرانی ها که از نقش محوری خود در تحولات سوریه آگاهی داشتند، شرایط تروریستها و ضعف آنها را در سوریه بخوبی می دانستند ومتوجه بودند که مخالفان داخلی با دست خالی وارد ژنو شده اند لذا بدون هیچ عصبانیتی در کنفرانس حضور نیافتند اما اعلام کردند ژنو2 به نتیجه قابل انتظارست نمی یابد و این درحالی بود که همزمان با برگزاری کنفرانس ژنو رئیس جمهور ایران برای سخنرانی راهی اجلاس اقتصادی داووس در سوئیس شده بود.
مخالفان دولت سوریه در حالی مانع از ورود ایران به کنفرانس ژنو شدند که این بازیگر بزرگ منطقه، طی سه دهه گذشته به عنوان حامی مقاومت اسلامی در مقابل رژیم اسراییل، هزینه های سنگینی برای استقلال ملتهای عرب در مقابل توسعه طلبی اسراییل پرداخته است، ایران منطقه شامات را ستون فقرات مقاومت اسلامی ارزیابی می کند که از همین منطقه، کشور اسلامی عراق نیز مورد تجاوز قرار می گیرد لذا ایران تغییر در سوریه را تغییر ژئو پلتیک منطقه ارزیابی می کند و این تغییرات می تواند ارتباط تنگاتنگی با امنیت ملی ایران پیدا کند، لذا این نگاه راهبردی اجاز نمی دهد، روابط راهبردی سوریه و ایران درمقابل بازیگران مخالف دولت این کشور دچار آسیب های جدی گردد.
روابط ویژۀ ایران با سوریه توسط مخالفان دولت سوریه آمریکا، اسراییل، ترکیه، سعودی،گروه تروریستی داعش، جبهه تروریستی النصره و سلفی های افراطی تحت حمایت سعودیها و ارتش آزاد سوریه مورد حمله قرار گرفته است.

بازیگران غیر همسو با دولت سوریه در کنفرانس ژنو
درجریان برگزاری ژنو2 مخالفان دولت سوریه به دو جریان در صحنه تحولات سیاسی سوریه تقسیم شده بودند.کشورهایی که نگاه تند و افراطی نسبت به سوریه داشتند.آنها خواهان کناره‌گیری بشار اسد از قدرت بودند مانند عربستان سعودی، قطر، ترکیه
دوم:کشورهایی که به دنبال کنار رفتن فوری بشار اسد نبودند یا دچار تردید شده بودند مثل آلمان و آمریکا که معتقدند باگسترده شدن نبرد ها در سوریه، امنیت رژیم‌صهیونیستی با خطر مواجه خواهد شد و این درحالی است که در گروه اول کشوری مانند عربستان سعودی چنین دغدغه‌ای ندارد و امنیت رژیم صهیونیستی در صدر اولویت‌های سیاست‌های منطقه‌ای عربستان تعریف نشده است.
. درملاحظات راهبردی بازیگران مخالف دولت سوریه( تروریستهای القاعده وسلفی های افراطی ،دولتهای غربی وسعودی ها ) معتقدند کشورهاي سوريه و لبنان و حزب‌ا...، جهاد اسلامي و حماس، با حمایت ایران یک جبهه ضد اسرائيلي در منطقه ایجاد کرده اند و دراین محورکه عراق نیز به آن پیوسته است، سوریه پل ارتباطی برای تقویت چنین محوری را بازی می کند. ازهمین رو، دانیلون، مشاور امنیت ملی آمریکا در دسامبر ٢٠١١، صریحاْ اعلام کرده بود: «پایان رژیم اسد موجب بزرگ‌ترین عقب نشینی ایران در منطقه و برهم خوردن توازن قوای راهبردی و تغییر آن در منطقه علیه ایران خواهد شد».سعودی ها نیز در دیدار با آمریکایی ها گفته بودند با قطع دست ایران از سوریه، جمهوری اسلامی ایران به طور کامل منزوی خواهد شد. به این ترتیب، می توان گفت تاکید مخالفان دولت سوریه برحذف اسد در واقع براي شکستن این پل ارتباطی، یعنی سوریه انجام می گیرد اگرچه انگیزه آمریکایی ها تاحدودی نسبت به گذشته کاهش یافته است، زیرا سرزمینهای سوخته بجای مانده از تروریستها ی سوریه مورد حمایت عربستان که به گفته ولید معلم از 83کشور جهان وارد این کشور می شوند حداقل 20سال فرصت می خواهد تا دوباره سوریه به وضعیتی قبل از آغاز بحران تبدیل گردد.عربستان سعودی اصلی ترین تامین کننده مالی وتسلیحاتی تروریستها محسوب می گردد.سعودی ها به دلایل زیر خواهان سرنگونی اسد درسوریه هستند.
1- سعودیها درنقش نیابتی برای آمریکا شکست خورده اند، به همین دلیل آنها از آخرین حربه های ممکن یعنی استفاده از تروریست برضد رقبای خود بهره می برند.
2- رهایی از انزواء: سعودیها خود را بازنده تحولات خاورمیانه ارزیابی می کنند زیرا نفوذ آنها حداقل درعراق،لبنان،سوریه ویمن زیر سوال رفته است و اکنون هزینه اصلی دخالت درسوریه، اتهام تروریست برای آل سعود در عربستان محسوب می گردد.
3- شکل گیری انقلاب درعربستان
نگرانی دیگر سعودی ها وحشت از توسعه ناراضیتی ها درتمام منطقه حجاز و تبدیل شدن آن به عصیان مدنی برضد حکومت پادشاهی آل سعود است.آنها باید قبل از هرچیز بتوانند با انتقال مخالفان آل سعود به خارج از عربستان بستر شکل گیری هرگونه مخالفت را از میان بردارند.
4-تحولات احتمالی در هرم قدرت پادشاهی
نگرانی از رقابت شاهزاده های سعودی با یکدیگر نه تنها آینده آل سعود بلکه بازیگرانی همچون آمریکا را نیز نگران کرده است. لذا دولت عربستان برای حفظ امنیت ونفوذمنطقه ای خود باید از بحران سوریه بازنده خارج نگردد، واین ضعف در قبال بازیگرانی همچون آمریکا واروپا به شکل برجسته آشکار نگردد.
- اروپانیزهمچون آمریکا در کنفرانس ژنو از سیاست انتقال از دولت فعلی به یک دولت جدید حمایت می کند البته حذف دولت اسد بیشتر توسط فرانسویها دامن زده می شود زیرا آلمان ها حتی انگلیسیها نیز همانند گذشته نگران تحولات سوریه نیستند یعنی برداشتن اسد محور تلاش آنها به حساب نمی آید.
با وجود این، دو گروه همسو وغیر همسو با دولت سوریه در کنفرانس ژنو نتیجه ملموسی از این نشست بدست نیاورده اند اما گفتگوی مخالفان با یکدیگر گام مهمی برای نشست های بعدی درخصوص سوریه محسوب خواهد شد.
دو گروه از بازیگران درحالی کنفرانس ژنو2 را برگزار کردند که بازیگران غیر همسو با دولت سوریه از نتایج نبردهای داخلی دراین کشور راضی نبودند.درحال حاضر توازن بین نیروهای درگیر در صحنه نبرد به هم خورده است وممکن است درآینده این سنگینی هرچه بیشتر خود نمایی کند.

بازیگران مخالف دولت سوریه معتقدند قبل از هرچیز باید این توازن حاصل گردد و این مسئله در اظهارات تونی بلرکه اعلام کرد، درحال حاضر توازن موجود بین گروهها به هم خورده است کاملا مشهود است. در حال حاضر سه گروه عمده فعال از تروریست ها ی سوریه در حال نبرد علیه ارتش، نظام و مردم هستند. گروه اول جبهه النصره و داعش یا همان دولت اسلامی عراق و شام وابسته به القاعده هستند. گروه دوم جریان ارتش آزاد است که عمدتاً افسران و سربازان فراری هستند. سومین گروه نیز جبهه اسلامی تحت نظر عربستان سعودی هستند. جریان اول در ماههای اخیر هم از لحاظ فرماندهی نظامی و عملیات‌ها در خاک سوریه و هم بر سر تقسیم غنائم، اموال به سرقت رفته دچار اختلاف شدید شده‌اند که به درگیری‌های نظامی و قتل و کشتار بین آنها منجر شده است. گروه دوم نیز در واقع چندان فعال نبوده و بسیاری از افراد به سمت ارتش سوریه بازگشته‌اند و از آنجا که حامیان خارجی آنها در ارسال تسلیحات و حمایت‌های لجستیکی و مالی دچار اختلاف هستند، در بسیاری از نقاط سوریه پایگاه‌های خود را از دست داده‌اند و رو به نابودی هستند. عمده مانور این گروه در خارج از سوریه و در مسائل سیاسی تحت حمایت ائتلاف ملی معارضان خارج قرار دارد. وگروه سوم مورد حمایت عربستان تحت عنوان جبهه اسلامی که سعی شد در کنفرانس ژنو به آن محوریت داده شود راه به جایی نبرده است.
چالش دوم گفتگوهای ژنو تعارض شدید بین اهداف اصلی بازیگران بین المللی ومنطقه ای بوده است معمولا لفظ دفاع از مردم سوریه یک جمله ریاکارانه به حساب می آیدکه اغلب بازیگران از آن استفاده کرده اند. درحوزه حقوق بشر که مدافعین این حقوق به خاطر اعدام مجرمین، برخی ازکشورها را محکوم می کنند و این کشورها به جهت همین مسئله تحت پیگرد قرار می گیرند پس دولتهای قدرتمند حامی حقوق بشر چگونه حاضر می شوند قبول کنند که جنایتکارانی از سراسر دنیا وارد سوریه شوند وسرهای غیر نظامیان بی گناه را از تن جدا کنند درحالی که محکومیت اصلی متوجه آنها نباشد.
چالش سوم داشتن سوء ظن دیگر قدرت های جهانی به اهداف توسعه طلبانه آمریکا است. روس ها در مسئله سپر دفاع موشکی آمریکا در اروپا ،حمایت غرب از نیروهای مخالف پوتین درانتخابات پارلمانی در روسیه، طرح انقلاب‌های رنگین، هم اکنون در اوکراین و در کشورها متحد روسیه، ماجرای لیبی، حضور و مداخله آمریکا در خاور دور و منطقه با تهدید امنیت ملی چین همه وهمه سطح بد بینی نسبت به آمریکا را در جهان افزایش داده است،لذا برخلاف کنفرانس های صلح مربوط به لیبی، افغانستان و عراق کنفرانس صلح مربوط به سوریه با چالشهای زیادی مواجه شده است و می توان گفت:کنفرانس ژنو هنوز هم درابتدای راه قرار نگر فته است. بعلاوه اینکه اگر ارتش سوریه بتواند به پیش روی های خود ادامه دهد و به آنها سرعت بخشد شاید دگر نیازی به گفتگو با طرف های مقابل نباشد.البته زمان برای دولت سوریه حیاتی و هرگونه تساهل در این رابطه می تواند جهت کنفرانس های بعد از ژنو 2 را به سمت وسوی مخالفان افزایش دهد.