آشنایی با «باهوش ترین» و «فریبکارترین» فرمانده القاعده

عزوز ۴۹ ساله در سال ۱۹۶۵ در لیبی متولد شد. در جوانی به افغانستان سفر کرده و به نیروهای مجاهد افغانی که ضد اشغالگری شوروی در آن کشور می جنگیدند پیوست. ظاهرا اولین ارتباطات او با سازمانی که بعدها به نام القاعده شناخته شد، در همانجا شکل گرفته است. مطلعین، رد سابقه ارتباط او با بن لادن را به سال ۱۹۸۰ برمی گردانند.

نیروهای امنیتی ترکیه با همکاری دستگاه اطلاعات مرکزی آمریکا (سی. آی. اِی)، موفق شده اند عبدالباسط عزوز، رهبر شاخه القاعده در لیبی را دستگیر کنند. عزوز را به عنوان یکی از افراد دخیل در قتل سفیر آمریکا در بنغازی و یکی از مهم ترین سازندگان بمب در سازمان القاعده می شناسند. هرچند این دستگیری به بیش از دو هفته پیش باز می گردد ولی خبر آن، امروز رسانه ای شده است.

رسانه های ترکیه در خبرهای روز پنجشنبه خود آورده اند که سیا چندی پیش به دستگاه اطلاعاتی ترکیه خبر می دهد که عزوز با یک گذرنامه جعلی به نام عواد عبدالله وارد استانبول شده است. طبق داده های امنیتی، دستگاه اطلاعاتی ترکیه عزوز را تحت نظر گرفته و سپس دسته ای ویژه را مأمور دستگیری او می نمایند. در نهایت، عزوز در سیزدهم نوامبر، در یکی از خیابان های شهر یالووای ترکیه هنگام خروج از منزل دستگیر می شود.

نگاه به سوابق عبدالباسط عزوز

عبدالباسط عزوز را به دلیل هوش بالا و کیاست و فریبکاری اش، یکی از سرسخت ترین نفرات القاعده می شمارند، کسی که در حال حاضر مشاور شماره یک اَیمَن الظواهری، رهبر القاعده، به حساب می آید.

عزوز ۴۹ ساله در سال ۱۹۶۵ در لیبی متولد شد. در جوانی به افغانستان سفر کرده و به نیروهای مجاهد افغانی که ضد اشغالگری شوروی در آن کشور می جنگیدند پیوست. ظاهرا اولین ارتباطات او با سازمانی که بعدها به نام القاعده شناخته شد، در همانجا شکل گرفته است. مطلعین، رد سابقه ارتباط او با بن لادن را به سال ۱۹۸۰ برمی گردانند.

دولت آمریکا نام عبدالباسط عزوز را (که او را مؤسس القاعده در لیبی می دانند) جزو فهرست سیاه تروریستی قرار داده است. عزوز جزو خطرناک ترین نیروهای سازمان القاعده و باهوش ترین و فریبکارترین آنان به شمار می رود. این مشاور شماره یک الظواهری، نقش اصلی را در وارد کردن مجموعه های رزمنده از افغانستان به لیبی در برهه اخیر بر عهده داشته است.

طبق اطلاعات موجود، عزوز (که پدر چهار فرزند است و تابعیت مضاعف لیبیایی-اروپایی دارد) در سال ۲۰۰۴ از لیبی به انگلستان می گریزد ولی از ماه می ۲۰۰۶ به اتهام دست داشتن در فعالیت های مرتبط با تروریسم دستگیر می شود. وی پس از مدتی آزاد شده و موفق می شود از انگلستان خارج شود.

دستگیری او در چارچوب سیستم موسوم به «مراقبت» صورت گرفته بود، این سیستم به نیروهای بریتانیایی این اجازه را می دهد که افراد مشکوک به دست داشتن در فعالیت های تروریستی را تحت حصر خانگی قرار دهند، بدون اینکه به صورت رسمی به آنان تفهیم اتهام خاصی صورت پذیرد.

عزوز البته مدت کوتاهی را هم در فاصله سال های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ در زندان شدیدا محافظت شده بلمارش زندانی بود. او جزو ده نفر لیبیایی بود که به دست داشتن در انفجارهای می ۲۰۰۵ متروی لندن متهم بودند.

عزوز در سال ۲۰۰۹ از انگلستان خارج شده و راهی پاکستان شد. در آنجا به ظواهری پیوست و به مرور جزو حلقه نزدیکان او در آمد. عزوز چندی بعد و پس از شروع حوادث منطقه، از طرف ظواهری به لیبی فرستاده شد تا تشکیل شاخه رسمی القاعده در لیبی را کلید بزند.

رسیدن عزوز به لیبی همزمان شد با درگیری های مسلحانه بین انقلابیون لیبی و نیروهای حکومت قذافی. عزوز در این درگیری ها، رهبری گروه مسلح سیصد نفره ای را در البریقه به عهده داشت. او که حالا توانسته بود شاخه القاعده در لیبی را بنیان نهد، شهر درنة را به عنوان محل استقرار خود برگزید و مسئولیت انتقال رزمندگان از افغانستان به لیبی را بر عهده گرفت.

در کتابچه ای که از طرف کنگره آمریکا درباره تروریسم در لیبی منتشر شده آمده است: «عبدالباسط عزوز فرماندهی گروه مسلحی را بر عهده دارد که تعداد رزمندگان آن به حدود سیصد نفر می رسد. او یک پادگان آموزش و تمرین در اختیار دارد و برخی از نیروهایش را به البریقة فرستاده است تا با نیروهای مسلح موجود در آنجا ارتباط برقرار کرده و هماهنگ شوند.»

از جمله مسئولیت های عزوز، برقرار هماهنگی بین رهبری سازمان جهانی القاعده و شاخه لیبی است. همچنین او را مسئول تأسیس و تجهیز «ارتش اسلامی آزاد مصر و سوریه» می دانند [با ارتش آزاد سوریه که یک گروه سکولار است، اشتباه نشود.] در تأسیس این گروه مسلح، عزوز با «ثروت شحاتة» که چندی پیش در مصر دستگیر شد همکاری داشته است.

در خانواده عزوز چندین شخصیت رزمنده دیگر که رهبری گروه های سلفی جهادی بزرگی را هم بر عهده دارند به چشم می خورند، از جمله برادرش عبدالقادر عزوز و همچنین کامل عزوز و یکی دیگر از بستگانش به نام جلال عزوز که در صحنه کشور مالی فعال است.

عزوز را می توان یکی از مهم ترین فرماندهان تروریستی دانست که در تسهیل ورود رزمندگان خارجی به سوریه برای جنگیدن با ارتش این کشور ایفای نقش کرده اند.

برخی گزارش های رسانه ای حاکی است که پس از کودتای خونین سیسی در مصر، عزوز به عنوان رهبر القاعده در لیبی با برخی دیگر از فرماندهان تروریسم جهانی جلسه ای داشته اند و درباره تشکیل یک فرماندهی نظامی واحد برای اشراف بر ارتش اسلامی آزاد بحث کرده اند. از جمله حاضرین در این جلسه به غیر از عزوز، می توان به یوسف جهانی از اعضای جماعت انصار الشریعة (سازمانی که در لیبی بسیار مشهور است)، و ابوایاض التونسی (تروریست معروف تونسی که رهبری یک پادگان آموزشی تروریست ها در حوالی مرز تونس و لیبی را بر عهده دارد) و چند نفر از «جهادیون» کشورهای مغرب اسلامی [کشورهایی چون مراکش، الجزایر و مالی] و تروریست معروف مصری، ثروت شحاتة اشاره کرد.

هرچند نام عبدالباسط عزوز تا به حال چندان رسانه ای نشده بود، ولی آگاهان، او را جزو سران القاعده می دانند. برخی گزارش ها از این حکایت دارد که عزوز در برهه اخیر با ثروت شحاتة دچار اختلاف نظر شده بودند. گفته می شود شحاتة معتقد بوده است که «عملیات جهادی» در مصر، به دلیل همبستگی موجود ارتش و بسیاری از لیبرال ها و سکولارها به نتایج مطلوب نخواهد رسید. ولی عزوز در مقابل معتقد بوده است که «جهاد مسلحانه» تنها راه برای فرسایش ارتش و در تنگنا گذاشتن آن در برابر جهانیان است.

گفته می شود خطرناک ترین مناطقی که افراد این گروه در آن تمرکز داشته اند، مصراتة و الشواعر و کمربند مرزی بین لیبی و مصر است و طبق برخی گفته ها، قبایلی که تابعیت مصری-لیبیایی دارند به آنها برای ورود به مصر و انجام طرح هایشان کمک می کنند.

در خاتمه، تذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که آمریکا و کشورهایی که در محور او تعریف می شوند از جمله ترکیه، اردن، عربستان و... تروریست ها را (حتی تروریست های موجود در گروهی واحد را) عملا به «تروریست مفید» و «تروریست مضر» تقسیم کرده اند و از آنان (بعضا بدون اینکه خود آنان اطلاع داشته باشند) در راستای اهداف خود سود می جویند. بنابراین، باید به دستگیری ها و آزادسازی هایی که از طرف این محور، در صفوف تروریست ها صورت می گیرد با تأنی بیشتر نظر کرد و منتظر اطلاعات بیشتر در آینده بود تا بتوان صورت بندی دقیق تری از آنچه در جریان است به دست داد.