فرصت حذف دلار را غنیمت شماریم

فروش نفت در جهان، عمدتا با ارز آمریکایی دلار انجام می گیرد که این مسئله باعث تقویت دلار (ابزار سلطه اقتصادی آمریکا بر نظام مالی و بانکی جهان) می گردد. امریکا به شدت نسبت به فروش و قیمت گذاری نفت بر مبنای دلار حساس بوده و مخالفت با این روند را بر نمی تابد. حتی برخی از تحلیلگران ، یکی از کاتالیزورهای حمله آمریکا به عراق را تصمیم صدام بر کنار گذاشتن دلار از معاملات نفتی می دانند.
  به دلیل قیمت گذاری و فروش نفت با معیار دلار، بسیاری از کشورهایی که با نفت سر و کار دارند ، خواهان ثبات این ارز آمریکایی هستند و بدین شکل خواسته یا ناخواسته در جهت تقویت هژمونی اقتصادی آمریکا قدم بر می دارند.

از سوی دیگر جهان روا بودن دلار و وابستگی نفت به دلار، باعث آسیب پذیری کشورهایی می شود که دربرابر نفت، دلار دریافت می کنند چرا که در این شرایط، احتمال تحریم دلاری از سوی آمریکا وجود دارد؛ یعنی همان اتفاقی که برای ایران افتاد. بنابراین با توجه به سابقه تحریمی آمریکا و حتی اروپا، عاقلانه است که کشورهای دارای نفت، به وابستگی خود به دلار و یورو خاتمه دهند. در جریان تحریم های آمریکا، ایران از چرخه دلار محروم شد و این محدودیت در برجام نیز برداشته نشده است، بدین شکل فرصت حذف دلار از مبادلات نفتی برای جمهوری اسلامی ایران به وجود آمده است.

در روزهای اخیر، رویترز به نقل از یک منبع آگاه در شرکت ملی نفت ایران گزارش می دهد که، «ایران پول قراردادهای نفتی اخیراً منعقد شده خود با شرکت‌های مختلف از جمله شرکت توتال فرانسه، شرکت کپسای اسپانیا و لیتاسکو، بازوی تجاری شرکت لوک اویل روسیه را به یورو دریافت خواهد کرد».

خبر رویترز تبدیل به بمب رسانه ای در رسانه های جهان مبنی بر حذف دلار از مبادلات نفتی ایران می گردد اما تنها چند ساعت پس از این خبر، مشاور وزیر نفت با بیان بی اساس بودن حذف دلار از مبادلات نفتی میگوید: «این مساله یک حرف بی‌پایه و اساس و مانند شعار است. زمانی ناچار به استفاده از ارزی به غیر از دلار بودیم اما این مساله مربوط به زمان تحریم بود. حالا که دنیا متمایل به مراوده با ایران است، چه نیازی به چنین کاری است؟»

متاسفانه این سخنان نشان دهنده عدم وجود اعتقاد و اراده در مسئولین دولتی برای کاهش نقش دلار از مبادلات بین المللی جمهوری اسلامی ایران است. دولت باید متوجه تغییر راهبرد جهانی در انتقال از ارزهای واسط به ارزهای ملی باشد و از فرصت به وجود آمده به واسطه تحریم چرخه دلار، نهایت استفاده را برده و اقدام به حذف ارز واسط (دلار و یورو) کند تا هم اعتبار ارز ملی را بیشتر کند و هم اقتصاد کشور را در برابر تکانه های بین المللی (تحریم های بانکی و ارزی) مقاوم کند.

یکی از راه های رهایی از سلطه دلار و یورو می تواند پیمان پولی دوجانبه باشد. پیمان پولی دوجانبه (currency swap agreement) به قراردادهایی گفته می شود که در چند سال اخیر بین کشورهای مختلف منعقد گردیده تا این کشورها خارج از کنترل آمریکا و اروپا، مبادلات مالی و بانکی خود را انجام دهند، بدین شکل که بجای دلار و یورو، از ارزهای ملی دو کشور طرف تجاری استفاده می گردد. اقتصاد سیاسی بین الملل در چند سال اخیر شاهد جنگی جدی تحت عنوان جنگ ارزها است، جنگ ارزی شروع شده و کشورهایی در این کارزار پیروز خواهند بود که ارز خود را بیش از دیگران وارد مبادلات بین المللی کنند.

استفاده از ارزهای ملی برای کشوری همچون ایران، که همواره چماق تحریم های مالی و بانکی آمریکا و اروپا بر سر آن است، اهمیتی صد چندان خواهد داشت، چرا که با استفاده از پیمان های پولی دوجانبه، حربه تحریم بانکی از دست طرف غربی گرفته می شود.

شرکای تجاری ایران نیز تمایل فراوانی برای امضای پیمان پولی دوجانبه با ایران از خود نشان داده اند؛ برای مثال اردوغان در سفر فروردین 94 به تهران، اعلام کرد: «باید سعی کنیم از تسلط پول های کشورهای دیگر (دلار و یورو) رها شویم» و در آنکارا، یکی از دو دستاورد سفر خود را، طرح جدی این موضوع در ایران برشمرد. پوتین در آذر ماه 94 در تهران خواستار «استفاده از پول های ملی در پرداخت های دوجانبه برای گسترش حجم تجارت با تهران» شده و چین نیز که پرچم­دار پیمان پولی دوجانبه در جهان است، به طور حتم تمایل زیادی برای امضای پیمان پولی با ایران دارد و سفر «شی جین پینگ»، رییس جمهور چین به ایران، در بهمن ماه 94 فرصت خوبی برای طرح این مسئله بود.

هادی حسینی