عربستان برای مهار انقلاب یاسمین چه اقداماتی انجام داد؟

به گزارش اسلام تایمز، شراره‌های اولین انقلاب مردمی جهان عرب، سال 2011 میلادی در کشور آفریقایی عربی تونس شعله‌ور شد که پیروزی مردم و سرنگونی رژیم زین العابدین بن علی را در انقلاب موسوم به انقلاب گل یاسمین به همراه داشت.

موج انتفاضه مردم تونس در حال گسترش بود که بن علی را وادار به کناره‌گیری از قدرت و ترک ناگهانی کشور تحت حمایت امنیتی لیبیایی‌ها و فرار به سمت عربستان کرد.

توجیه میزبانی از دیکتاتور فراری تونس

بازگشت بن علی به عربستان، نگاه‌ها را به طور جدی متوجه ریاض کرد و این مسئله را نشان داد که سعودی‌ها با میزبانی از بن علی، عملا علیه انقلاب مردمی تونس موضع‌گیری کرده و آن را چالشی برای خود قلمداد می‌کنند. البته فرار بن علی به عربستان بر روابط مستحکم این رژیم و دیکتاتور مخلوع تونس تاکید می‌کند.

بیستم ژانویه 2011، سعود الفیصل وزیر خارجه وقت سعودی در توجیه اقدام حکومت متبوعش در میزبانی از رئیس جمهور مخلوع تونس مدعی شد این میزبانی هیچ خدشه‌ای به مردم تونس وارد نمی‌کند و این اولین باری نیست که پادشاهی سعودی به فردی پناه می‌دهد.



فیصل ادعا کرده بود : عربستان سعودی هرگز به بن علی اجازه فعالیت سیاسی نخواهد داد و باقی ماندن وی با شروط و ضوابطی همراه است و ما همراه ملت تونس هستیم تا به اهدافش دست یابد.

خبرگزاری رسمی سعودی به نقل از کهنه‌کارترین وزیر خارجه آل سعود که 18 تیر 94( 9 جولای 2015)مُرد، آورده بود:«میزبانی یک رسم و رسوم عربی است و کسی که درخواست پناهندگی کند، پناهندگی می‌گیرد.» و با این جمله، حاکمان عربستان، پناه دادن به یک مجرم و دیکتاتور فراری را که رژیمش در یک انقلاب مردمی سرنگون شد،توجیه کردند.

فیصل ادعا کرده بود: پادشاهی سعودی روابط منحصر به فردی با ملت تونس دارد و امیدوارم این ملت به خواسته‌های خود در پیشرفت، شکوفایی و آزادی‌ای که خواستار آن است، دست یابد.

استقبال پادشاهی سعودی از حضور بن علی در خاک عربستان در حالی بود که دیگر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس با درخواست وی مخالفت کرده بودند.

روزنامه اینترنتی سبق سعودی در این باره نوشته بود بن علی با یک مقام سعودی تماس گرفت که درخواست وی(اقامت در عربستان) با موافقت و استقبال روبرو شد.

سیاست عربستان در قبال انقلاب مردم تونس

مرکز مطالعات الجزیره در تحلیلی به سیاست‌های حکومت سعودی در قبال انقلاب‌های مردمی در جهان عرب پرداخته و می‌نویسد: پادشاهی عربستان سعودی با دو بحران راهبردی در زمینه تاثیرگذاری انقلاب‌های عربی بر اوضاع داخلی عربستان در آینده و تاثیر آن بر سیاست حکومت سعودی در قبال کشورهای عربی اطراف به ویژه سیاست‌هایش در قبال کشورهایی که انقلاب مردمی در آن رخ داد، روبرو است.

در این مطلب آمده بود: پادشاهی سعودی امروز خود را در مقابل دو گزینه می‌بیند، اولین گزینه ادامه نقش جدید و همراه با بسیاری از خطراتی است که می‌تواند به وجهه منطقه‌ای و بین المللی‌اش خدشه وارد کند، و گزینه دوم این‌که همچنان مسیر پسرفت را ادامه دهد تا به یک کشوری تبدیل شود که تنها دارای تاثیرگذاری محدود بر پنج کشور عربی دیگر عضو شورای همکاری(خلیج فارس) است.

فرج العکلوک نویسنده این مطلب یکی از اهداف پادشاهی آل سعود را متوقف کردن موج انقلاب‌های مردمی در جهان عرب دانسته و انقلاب مردم تونس را یک سونامی برای این رژیم توصیف کرده بود.

در این مطلب تصریح شده بود که حکومت سعودی در اوج مخالفت با انقلاب مردم تونس، به بن علی پناه داد تا به همسایگان عرب خود اطمینان دهد با قاطعیت در برابر هر تحرک و جنبش انقلابی می‌ایستد و تمام وزن و امکانات خود را برای تداوم رژیم‌های پادشاهی به کار خواهد گرفت.

نویسنده این مطلب ابراز عقیده کرده بود که تونس در مقایسه با کشورهایی چون مصر و یمن، خطر استراتژیکی برای پادشاهی عربستان سعودی به شمار نمی‌رود به همین سبب از ابتدای فروپاشی نظام بن علی، سیاست‌ سعودی هیچ کشمکش قابل ذکری را ثبت نکرده است بر عکس آنچه در موضع سعودی در قبال انقلاب‌های مصر، بحرین و یمن شاهد بودیم.

اسنادی از دخالت عربستان در مسائل داخلی تونس

اسناد منتشر شده از سوی سایت ویکی‌لیکس درباره حکومت سعودی در سال گذشته میلادی(2015) برخی از ابعاد دخالت‌های این رژیم در امور داخلی تونسی‌ها را نشان می‌دهد.

مسئله مورد توجه درباره اسناد ویکی‌لیکس در بخش تونس آن، نامه‌نگاری‌هایی است که میان وزارت خارجه عربستان و سفارت این رژیم در تونس انجام شده بود که بخشی از ابعاد پنهانی روابط مبهم سعودی‌ها و تونس را برملا می‌کند که این نامه‌ها از وحشت عربستان از به خطر افتادن جایگاه و موقعیتش به سبب راهیابی جنبش‌های اسلام سیاسی به قدرت است که تونس به عنوان پرچمدار انقلاب‌های عربی،‌اولین ضربه را در این راستا به حاکمان حجاز وارد کرد، انقلابی که به سرنگونی بن علی منجر شد، دیکتاتوری که عربستان را پناهگاه امنی برای خود انتخاب کرده است.

در برخی نامه‌ها و اسنادی که عنوان سری و فوق العاده سری بر آن نگاشته شده، به موضع حمادی الجبالی نخست وزیر سابق تونس درباره بازگشت بن علی به تونس و نیز رابطه پادشاهی سعودی با رسانه‌های تونسی و موضع آن در قبال ارتش تونس و نیز جذب دختران تونسی در شبکه‌های روسپی‌گری سعودی اشاره شده است.

برخی از اسناد فاش شده و نامه‌نگاری‌ها به اسامی برخی از شخصیت‌های معروف از جمله حمادی الجبالی-نخست وزیر تونس طی دسامبر 2011 تا مارس 2013- اشاره کرده است در یکی از این نامه‌نگاری‌ها آمده است سفارت پادشاهی سعودی در 26 می 2012 به تحقیق درباره اظهارات زین العابدین بن علی پرداخت که گفته بود دولت تونس( بر اساس زمان نامه‌نگاری، منظور سند دولت الجبالی است) به ایجاد راهی برای مهار حزبش و انجام گفت‌وگو با وی فکر می‌کند و به همین سبب عبدالستار المسعودی(عضو تیم دفاع از بن علی) با اکرم عازوری وکیل دیکتاتور مخلوع تماس می‌گیرد و به وی ابلاغ می‌کند که از طرف دولت تونس مامور شده‌اند با وی(بن علی) در چارچوب آشتی ملی گفت‌وگو کنند و بن علی هم تمایل خود را برای پذیرش پیشنهاد برای دیدار با المسعودی اعلام کرده است.

در یک سند دیگر، سفیر حکومت سعودی اعلام کرده است با توفیق بن احمد العوجی که یک کارشناس لبنانی در امور مغرب عربی است، دیدار کرده که وی گفته است رابطه نزدیکی با رفیق بن عبدالسلام داماد الغنوشی(وزیر خارجه آن زمان تونس) داشته است و عبدالسلام تاکید کرده که بن علی مانع بهبود روابط میان عربستان و تونس است.

یکی از نامه‌های جنجالی سفارت عربستان در تونس با این عنوان بوده«تونس سال 2012 میلادی صاحب ذخایر نفتی معادل هفت برابر ذخایر نفتی قطر خواهد شد و این ذخیره بیش از یک میلیارد بشکه معادل بیش از 27 سال مصرف داخلی خواهد بود» بوده است.

سفارت عربستان در این نامه، اکتشافات نفتی جدید در تونس از جمله چاه‌های نفتی بن تارتار3 در جنوب رماده و شهرک سیدی را مورد توجه قرار داده است. این نامه فساد ریشه دوانده در بخش انرژی تونس را نشان می‌دهد.

پرداخت رشوه به رسانه‌های تونس برای همراهی با سیاست‌های آل سعود

برخی از نامه‌نگاری‌های سفارت پادشاهی سعودی در تونس به تلاش این رژیم برای خرید رسانه‌های تونسی از طریق پرداخت پول اشاره می‌کند. متن نامه وزارت خارجه عربستان به سفارت آن در تونس به حمایت مالی از رسانه‌های تاثیرگذار تونسی در چارچوب تلاش برای خرید آنها و تقویت روابط دست اندرکاران این رسانه‌ها با پادشاهی سعودی اشاره می‌‌کند که در این زمینه دعوت از نویسندگان و روزنامه‌نگاران و شخصیت‌های فرهنگی تونس برای سفر به عربستان را مورد تاکید قرار می‌دهد.

همچنین برخی از اسناد لو رفته درباره عربستان نشان می‌دهد که برخی سعودی‌ها در کار جذب و اعزام دختران تونسی به عربستان به بهانه کار به عنوان مربی مهد کودک و دیگر شغل‌ها فعال بوده ولی در عمل این دختران را به فحشا در شبکه‌های روسپی‌گری در عربستان وادار می‌کرده‌اند.

بیشتر اسناد مربوط به تونس از نگرانی واقعی حکومت سعودی از به قدرت رسیدن جنبش‌های اسلام سیاسی و نیز فعالیت‌های ایران در تونس خبر می‌دهد.

تلاش عربستان برای تحریف مسیر انقلاب تونس

عربستان سعودی و برخی کشورهای عربی دیگر حاشیه خلیج فارس از همان ابتدای انقلاب‌های عربی به خوبی این نکته را درک می‌کردند که تغییرات ریشه‌ای غیر قابل بازگشتی در منطقه ایجاد خواهد شد. آنها همچنین معتقد بودند که با توجه به داشتن ابزارهای سیاسی، مالی و پولی کافی قادر به تاثیر‌گذاری بر آینده کشورهایی که شاهد انقلاب بودند، خواهند بود تا مسیر انقلاب را تحریف و در امتداد منافع خود تغییر دهند.

با این حال این کشورها همواره درباره طرفی که برای دریافت حمایت‌ها و کمک‌هایشان از نظر آنها شایسته است، با توجه به اختلاف منافع و دیدگاه‌های آنها درباره آینده همواره اتفاق نظر ندارند با این حال رژیم‌های مرتجع عرب حاشیه خلیج فارس درباره بحرین برای سرکوب اعتراضات مسالمت آمیز مردمی و حفظ رژیم آل خلیفه کاملا توافق داشتند، هر چند عمان از دخالت نظامی در این کشور برای حفظ رژیم خودداری کرد.

تونس از کشمکش‌های حکام عرب حاشیه خلیج فارس مستثنی نشد به طوری که قطر از جنبش النهضه حمایت کرد، در حالی که امارات و عربستان سعودی به حمایت از حزب نداء تونس پرداختند با این حال گروه‌های سیاسی و مدنی تونس تلاش کردند استقلال خود را با ایستادن در برابر تلاش‌های مداخله جویانه عربی نشان دهند.

برای این‌که ماهیت روابط تونس و عربستان سعودی را پس از انقلاب مردمی 2011 درک کنیم، باید میان دو دوره تمایز قائل شویم: دوره دولت موسوم به تروئیکا به رهبری جنبش النهضه تونس و دوره فعلی به رهبری حزب نداء‌تونس.

«انقلاب پادشاهی سعودی را تهدید می‌کند» این اظهارنظر صریح راشد الغنوشی رهبر جنبش النهضه تونس در جریان سفر به آمریکا در دسامبر 2011 و در واکنش به استقبال عربستان از زین العابدین بن علی دیکتاتور مخلوع و فراری تونس بود. این اظهارنظر هجمه رسانه‌ای سعودی را علیه جنبش النهضه به دنبال داشت.این اظهارنظر شاخص کافی برای ماهیت روابط آینده تونس و عربستان بود و عملا با آمدن دولت تروئیکا به رهبری جنبش النهضه، این رابطه با رکود شدید و بی‌سابقه‌ای در تاریخ روابط همراه شد.

راشد الغنوشی رهبر جنبش النهضه در گفت‌وگو با شبکه الجزیره درباره دلیل بروز تنش در روابط عربستان و این جنبش گفته بود از زمانی که مقامات سعودی در اواسط دهه نود قرن گذشته مانع ادای فریضه حج وی(الغنوشی) شده و وی را مجبور کردند در حالی که لباس احرام به تن داشت، سرزمین وحی را ترک کند، روابط سعودی‌ها و النهضه متشنج شد.

منصف المرزوقی اولین رئیس جمهور تونس پس از سرنگونی رژیم بن علی هم از آل سعود به سبب جای دادن بن علی در خاک عربستان انتقاد کرده و گفته بود: چگونه ممکن است که سرزمین حرمین میزبان شخصی را که به اسلام و مسلمانان اهانت و خدشه وارد کرد، برعهده بگیرد.

رژیم سعودی پس از انتخابات ریاست جمهوری تونس که به پیروزی الباجی قائد السبسی رهبر حزب نداء منجر شد، تلاش‌های گسترده‌ای برای اعمال نفوذ در این کشور عربی آفریقایی با تکیه بر دلارهای نفتی خود انجام داد و به سرمایه‌گذاری در برخی پروژه‌های اقتصادی تونس اقدام کرد.

آنچه بدیهی بود، حمایت امارات و عربستان سعودی از حزب نداء تونس در مقابل جنبش اسلام‌گرای النهضه از سال 2011 است.

اسناد ویکی‌لیکس به وضوح نشان می‌دهد که پادشاهی سعودی تمرکز ویژه‌ای بر رسانه‌ها در سرزمین انقلاب یاسمن داشت و برای سلطه بر رسانه‌های تاثیرگذار تونس از طریق پرداخت رشوه یا جذب دست‌اندرکاران این رسانه‌ها و تحکیم روابط با آنها و دعوت از آنها به برگزاری نشست‌ها و همایش‌ها در راستای منافع عربستان تلاش می‌کرده است.

وقتی اوضاع بر وفق مراد آل سعود پیش نرفت

حاکمان حجاز که گمان می‌کردند با روی کار آمدن حزب نداء تونس می‌توانند بر تونس سلطه پیدا کنند و رابطه یک طرفه صرفا مبتنی بر دنباله‌روی و تبعیت تونسی‌ها از خود را ترسیم کنند و تونس را تحت سیطره خود قرار دهند، به بن بست خوردند و اوضاع پس از به قدرت رسیدن حزب نداء‌ تونس بر وفق مراد سعودی‌ها پیش نرفت، چرا که سران تونس و عربستان درباره مسائل متعدد منطقه‌ای از جمله قطع رابطه با سوریه اختلاف نظر داشتند. بر اساس گزارش رویترز، الطیب البکوش وزیر خارجه تونس در دولت السبسی مسئله قطع رابطه با سوریه را نادرست خواند و گفت به نفع تونس و اتباع این کشور در خارج است تا نمایندگی کنسولی در سوریه داشته باشد، این در حالی است که دولت قبلی یعنی دولت النهضه در سال 2012 میلادی، در یک اقدام شتابزده، سفیر سوریه را اخراج کرد.

دولت جدید تونس همچنین انجام گفت‌وگوی ملی فراگیر در لیبی، سوریه و یمن را تایید کرد.

آخرین مورد مخالفت تونس با سیاست‌های عربستان، نارضایتی الباجی قائد السبسی رئیس جمهور تونس بود که علنا از تصمیم شورای وزیران عرب عضو اتحادیه عرب در تروریستی خواندن حزب الله لبنان انتقاد کرد.


حکومت سعودی در واکنش به موضع مستقلانه حزب نداء‌تونس-حزب حاکم در تونس و ایستادگی آن در برابر سیاست‌ها و رویکرد رژیم به ویژه پس از ظاهر شدن همسویی میان تونس و ایران در برهه اخیر، ریاض در یک چرخش عجیب از مواضع خود در قبال حزب اسلام‌‌گرای النهضه برگشت و به آشتی با آن روی آورد به طوری که سران عربستان رسما در نهم ژوئن 2015 میلادی از راشد الغنوشی رهبر النهضه در ریاض استقبال کردند، در حالی که آنها در طول مدتی که النهضه دولت تونس را در اختیار داشت، دست به چنین کاری نزده بودند.

محمد الوزانی تحلیلگر تونسی نوشته بود: پس از کودتای نظامی در مصر، روابط پادشاهی سعودی و تونس به شکل گسترده‌ای رو به وخامت رفت به طوری که سعودی‌ها با همکاری امارات و برخی طرف‌های غربی با هدف تلاش برای تکرار تجربه کودتای مصر در تونس، برهم زدن ثبات و امنیت تونس را در دستور کار خود قرار دادند با این حال دولت تونس به ریاست جنبش النهضه از هجمه به سعودی در رسانه‌ها خودداری و تلاش کرد تمام پل‌ها را ویران نکند.

به گفته وی، مراسم جشن قانون اساسی انقلاب تونس با حضور شمار زیادی از سران کشورهای جهان یا نمایندگان آنها برگزار شد، اما غیبت حکومت سعودی یک مسئله قابل توجه و در عین حال عجیب بود، این غیبت نشان داد که حاکمان حجاز تحت هیچ شرایطی قادر به همزیستی با انقلاب مردمی حتی از روی تعارف نیستند.

عبدالوهاب فقی فعال عربستانی مخالف آل سعود، ادعای سعودی‌ها مبنی بر عدم دخالت در امور دیگران را دروغ دیپلماسی سعودی توصیف کرده است.

وی با اشاره به این‌که هرگاه انتقادها از نقش مشکوک آل سعود در امور کشورها و ملت‌های دیگر به اوج خود می‌رسد، دیپلمات‌ها و مقامات و رسانه‌های سعودی بر تکرار ادعای پادشاهی سعودی در امور هیچ کشوری دخالت نمی‌کند، پافشاری می‌کنند. این در حالی است که شکایت‌های قربانیان بسیاری در عراق، لبنان،‌یمن، سوریه،‌سودان، مصر، تونس و مغرب از دخالت‌های مستقیم و غیر مستقیم عربستان که منجر به خونریزی یا شکاف و دودستگی در جامعه یا فشارها بر رهبران سیاسی به منظور توقف اندیشیدن درباره انتقال قدرت یا گردش مسالمت آمیز و دموکراتیک قدرت همچنان ادامه دارد.

ادامه دارد...