اصرار بارزانی بر استقلال کُردها؛ تلاش برای فرار از بحرانهای داخلی

طی هفته های گذشته بار دیگر موجی از اظهارنظرهای گوناگون توسط مسئولان اقلیم کردستان عراق، البته به استثنای کُردهای وابسته به اتحادیه میهنی در خصوص لزوم استقلال این اقلیم از دولت مرکزی به راه افتاد. در همین ارتباط، چندی پیش بارزانی در سخنانی گفته بود: «اقلیم کردستان راهی جز جدایی و استقلال ندارد». البته این بار اولی نیست که مسعود بارزانی بر طبل استقلال اقلیم کردستان از دولت مرکزی عراق می کوبد؛ طرحی که بدون شک مقدمه تجزیه عراق به سه بخش (کردی، شیعی و سنّی) را فراهم می آورد.
 
پیشتر نیز شاهد آن بودیم که «مسعود بارزانی» رئیس اقلیم کردستان عراق در ادامه سیاست‌های گذشته خود، بر ضرورت برگزاری همه‌پرسی برای استقلال اقلیم تاکید کرده است. وی در پیامی که به مناسبت تبریک عید سعید فطر صادر شد، تصریح کرده بود: «از تمامی احزاب و جریان های سیاسی اقلیم کردستان می خواهم پس از تعطیلات عید فطر برای صحبت درباره برگزاری همه پرسی و چگونگی روابط میان اربیل و بغداد نشست برگزار کنند».

بارزانی همچنین در تاریخ ۲۳ ژوئن خواستار برگزاری همه پرسی درباره استقلال اقلیم کردستان عراق شده بود. چند ماه پیش نیز «نیچروان بارزانی» نخست وزیر اقلیم کردستان ضمن دامن زدن به مسأله لزوم استقلال این اقلیم، بر لزوم برگزاری همه‌پرسی در این خصوص تأکید کرده بود. تأکیدات مکرر «مسعود بارزانی» و کُردهای همسو با وی بر مسأله استقلال اقلیم کردستان در حالی صورت می گیرد که آنها خود، به خوبی می دانند که تحقق چنین مسأله‌ای هماهنگونه که گفته شد به مثابه آغاز فرایند تجزیه در عراق است.

اما اوج اظهارنظرهای جدایی‌طلبانه کُردهای همسو با «مسعود بارزانی» را می توان در سخنان اخیر «امید صباح» سخنگوی اقلیم کردستان جستجو کرد. وی در سخنانی با اشاره به تسلط نیروهای پیشمگره بر مناطقی از استان نینوا، صراحتا اظهار داشت: «نیروهای پیشمرگه قصد خروج از مناطق تحت تسلط خود و تحویل آن به نیروهای امنیتی عراق را ندارند». این مسئول کُردی همچنین تصریح کرد: «نیروهای پیشمرگه برای آزادسازی برخی مناطق کُردنشین واقع در اطراف موصل نیز تلاش خود را آغاز خواهند کرد».

اظهارات سخنگوی اقلیم کردستان عراق پس از آن مطرح شد که «حیدر العبادی» نخست وزیر عراق پیشتر خواستار عدم پیشروی نیروهای پیشمرگه به سمت شهر «موصل» واقع در استان نینوا شده بود. سرکشی مقامات اقلیم از اجرای دستور صادره از سوی فرماندهی کل نیروهای مسلح کشور به خودی خود حاکی از تلاش مجدانه کردهای وابسته به بارزانی برای تحقق استقلال از دولت مرکزی بغداد است.

در همین ارتباط، «مسرور بارزانی» فرزند «مسعود بارزانی» که هم اکنون ریاست شورایی تحت عنوان «شورای امنیتی» در اقلیم کردستان را عهده دار است، اخیرا در گفتگویی با روزنامه آمریکایی «واشنگتن پست» اعلام کرده است: «ما شهروند عراقی محسوب نمی شویم و هیچ اعتمادی میان ما و دولت بغداد وجود ندارد، بنابراین تنها راه حل برای ما جدایی است».

با وجود موضع واضح و شفاف دولت مرکزی بغداد در خصوص استقلال اقلیم کردستان عراق، کشورهایی در منطقه و جهان از این طرح حمایت می کنند که از جمله آنها می‌توان به عربستان سعودی و ایالات متحده آمریکا اشاره کرد. علاوه بر این دو کشور، از آنجایی که تجزیه عراق، تأمین کننده منافع رژیم صهیونیستی در منطقه نیز هست، این رژیم هم از آن حمایت می کند.

«جو بایدن» معاون کنونی رئیس جمهوری آمریکا کسی است که برای اولین بار در سال ۲۰۰۶ از طرح شوم تجزیه عراق و تقسیم آن به سه بخش «شیعی، کُردی و سُنّی» سخن به میان آورده بود. در همین ارتباط، روزنامه السفیر لبنان در گزارشی اینگونه می‌نویسد: «اگر سال ۲۰۱۴ سال اشغالگری داعش در عراق و سال ۲۰۱۵ سال دخالت منطقه ای ترکیه در این کشور باشد، سال ۲۰۱۶ طرح جو بایدن درباره عراق دوباره مطرح خواهد شد». بر همین اساس، علاوه بر رژیم صهیونیستی، ایالات متحده آمریکا نیز یکی از حامیان اصلی استقلال اقلیم کردستان عراق از دولت مرکزی بغداد است.

اما چه چیزی سبب شده تا «مسعود بارزانی» و کُردهای همسو با وی به طرح دیرینه استقلال اقلیم کردستان از دولت مرکزی بغداد در شرایط کنونی بیش از پیش دامن بزنند؟ واقعیت این است که دامن زدن به طرح مسأله استقلال اقلیم کردستان از دولت بغداد درست در زمانی اتفاق می افتد که اقلیم کردستان با یک بحران سیاسی داخلی که اخیرا پیچیده نیز شده است، دست و پنجه نرم می کند. این بحران از آنجا آغاز شد که اتحادیه میهنی کردستان به ریاست «جلال طالبانی» و همچنین جنبش «تغییر» خواستار کاهش اختیارات ریاست اقلیم کردستان عراق شدند.

بر همین اساس، به نظر می رسد که «مسعود بارزانی» در شرایط کنونی با هدف شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت رسیدگی به مطالبات احزاب و جریان های کُردی عراق، به مسأله جدایی از دولت مرکزی دامن می زند، تا بدین ترتیب مطالبات احزاب کُردی مبنی بر لزوم کاهش اختیارات وی شامل مرور زمان شده و در نهایت به فراموشی سپرده شود.

علاوه بر این، وی به بهانه اینکه استقلال اقلیم کردستان از دولت مرکزی یکی از مطالبات اصلی کُردهای ساکن این اقلیم محسوب می شود، تلاش می کند با طرح مسأله جدایی زمینه انتخاب مجدد خود به عنوان ریاست اقلیم را فراهم آورد. او در تلاش است تا اینگونه وانمود کند که حامی ملت کردستان بوده و از حقوق آنها عقب نشینی نمی کند. این در حالی است که برخی کُردهای ساکن اقلیم کردستان از جمله کُردهای همسو با جلال طالبانی به هیچ وجه خواهان جدایی‌طلبی نیستند، چراکه این مسأله را گامی در جهت تجزیه عراق ارزیابی می کنند.

از سوی دیگر، «مسعود بارزانی» با روانه ساختن نیروهای پیشمرگه به مبارزه با داعش در برخی مناطق به ویژه در اطراف موصل و آن هم بدون هماهنگی با فرماندهی کل نیروهای مسلح عراق، تلاش می کند تا خود را ناجی کُردها از جنایت های تروریستی های تکفیری نشان دهد تا بدین ترتیب برای خود نوعی دستاورد داخلی کسب کند؛ دستاوردی که ممکن است در تمدید ریاست وی بر اقلیم مؤثر باشد.

اما در این میان، آنچه که موضع «مسعود بارزانی» در مسأله جدایی از دولت بغداد را تضعیف کرده، توافقنامه میان «اتحادیه میهنی کردستان» و جنبش «تغییر» است. در این توافقنامه مشترک قید شده که دو طرف باید در زمینه اتخاذ مواضع سیاسی با یکدیگر هماهنگ باشند. بر همین اساس موضع بارزانی در خصوص لزوم برگزاری همه‌پرسی در مناطق کُردنشین درباره استقلال اقلیم کردستان به شدت ضعیف شده است، چراکه همانگونه که گفته شد اتحادیه میهنی کردستان با استقلال و جدایی طلبی به شدت مخالف است.

علاوه بر این، طبق آنچه که گفته شد مسعود بارزانی در مسیر استقلال اقلیم کردستان از دولت مرکزی بغداد از حمایت های مختلف ایالات متحده آمریکا برخوردار است. بر همین اساس به نظر نمی رسد که وی بدون هماهنگی با مقامات آمریکایی و دریافت چراغ سبز از سوی آنها اقدام به دامن زدن به مسأله جدایی طلبی از دولت بغداد کرده باشد. بدون تردید بدون حمایت ایالات متحده آمریکا طرح استقلال اقلیم کردستان محقق نخواهد شد، به ویژه اینکه این طرح به جز واشنگتن و برخی کشورهای منطقه نظیر عربستان و قطر، از حمایت دیگر کشورها ـ حداقل به صورت جدی ـ برخوردار نیست.

در هر صورت به نظر نمی رسد که تلاش و تقلای «مسعود بارزانی» ریاست اقلیم کردستان عراق برای جدایی این اقلیم از دولت مرکزی بغداد به هر دلیل و نیتی که باشد ـ از خوش‌خدمتی به آمریکا گرفته تا فرار از پاسخگویی در قبال بحران‌های داخلی ـ به نتیجه دلخواه وی و کُردهای همسو با او منجر شود. در حال حاضر اقشار مختلف مردم عراق به صورت یکپارچه کمر به نبرد با تروریست های تکفیری داعش در نقاط مختلف این کشور بسته و تمامی توجه آنها معطوف به شکست تکفیریهاست. جای هیچ شکی نیست که این وحدت مثال زدنی، درست همان چیزی است که بارزانی و حامیان منطقه ای و بین الملی وی را نگران ساخته و هدف آنها برای تجزیه عراق را به رؤیایی غیرقابل تحقق تبدیل کرده است.

رامین حسین آبادیان