نقش ائتلاف ضد داعش در پیروزی های عراق و سوریه

در تابستان سال 2014 ایالات متحده در راستای ایفای نقش اصلی در تحولات عراق و سوریه تصمیم به تشکیل ائتلاف بین المللی ضد داعش گرفت. این در شرایطی بود که گروه های تروریستی به ویژه داعش موفق شده بودند با دست زدن به عملیات های خشونت بار و فجایع انسانی گسترده، سرزمین های تحت تملک خود را در عراق و سوریه توسعه ببخشند.

در این راستا آمریکا با گردهم آوردن 60 کشور پیرامون هدف مبارزه با تروریسم، رهبری عملیات نظامی در خاورمیانه را بر عهده گرفت، اما به تدریج روند عملیات های ائتلاف نشان داد که شرکت 60 کشور در این ائتلاف تنها پوششی برای قدرت نمایی آمریکا است. زیرا عملا جز چند کشور معدود عربی و اروپایی، دیگر کشورها نقشی در این تشکل نظامی نداشتند و هدایت اصلی مداخله بدون مجوز قاطع شورای امنیت برای ورود به عراق و سوریه، در اختیار پنتاگون بود.

اکنون بیش از دو سال از عملکرد این ائتلاف در منطقه می گذرد. در این بازه زمانی بیش از 16 هزار حمله هوایی علیه تروریست ها انجام شده است. در این حملات آمار دقیقی از تعداد تلفات غیر نظامیان و عناصر تروریستی وجود ندارد. در حالی که مقام های آمریکایی بر کشته شدن 173 غیرنظامی تاکید دارند، گروه انگلیسی «ایروارز» این رقم را دست کم یک هزار و پانصد نفر می داند.

مساله مهم در این عملیات های پرهزینه میزان کارایی و اثرگذاری آن در مبارزه با تروریسم است. وزارت دفاع آمریکا در گزارشی اعلام کرده است که هزینه ائتلاف بین المللی برای مبارزه با داعش در سوریه و عراق روزانه حدود هشت میلیون و ۳۰۰ هزار دلار هزینه دارد.

در همین رابطه «تات هریسون»، پژوهشگر مرکز ارزیابی‌های استراتژیک و بودجه آمریکا معتقد است که این جنگ می‌تواند سالیانه بین ۲,۴ تا ۳.۸ میلیارد دلار هزینه داشته باشد. او تاکید می‌کند که در صورت افزایش و گسترش بمباران‌های ضد داعش این هزینه‌ها می‌تواند به سالیانه بین ۲.۴ تا ۶.۸ میلیارد دلار افزایش یابد.

این درحالی است که هزینه پرواز هواپیماهای جاسوسی ائتلاف به طور متوسط بین هزار دلار در ساعت برای پهپاد پریداتور و ۷ هزار دلار در ساعت برای پهپادهای ریپر برآورد شده است.

اما به رغم این هزینه گسترده نظامی و کشته شدن و بی خانمان شدن غیرنظامیان، دستاورد قابل توجهی نداشت. هیچ منطقه ای از دست تروریست ها پس گرفته نشد و هیچ ضربه کاری به پیکره آنها وارد نیامد.

این سناریو با وارد شدن روسیه به بحران سوریه در سپتامبر 2015 تغییر کرد. جنگنده های روسی با برنامه ریزی و هدف مشخص و در راستای کمک به ارتش دمشق مواضع تروریست ها را نشانه می گرفتند. آنها همچنین با پشتیبانی هوایی از نیروهای مردمی و ارتش روند عقب راندن و آزادسازی سرزمین های را تسریع بخشیدند.

در این شرایط واکنش کشورهای عضو ائتلاف بین المللی پیش کشیدن مساله غیرنظامیان و تاکید بر آتش بس بود. دیگر دوران مماشات و عملیات نظامی ظاهری خاتمه یافته بود و این مساله حامیان تروریست ها را نگران می کرد.

با این حال به رغم پیشروی های ارتش سوریه، با برقراری آتش بس به عنوان راهی غیرنظامی برای حل بحران موافقت شد. اما شواهد نشان می داد که کشورهای همسو با تروریست ها از جمله ترکیه و عربستان از این فرصت برای تجهیز آنها استفاده می کنند و در نهایت هم شبیخون های شبه نظامیان باعث نقض آتش بس شد.

این وضعیت در عراق نیز وجود داشت. دو سال از عملیات هوایی ائتلاف بین المللی گذشت اما نتیجه ای مثبت در عقب راندن داعش رخ نداد. سرانجام بغداد با سازماندهی ارتش، اجازه فعالیت نیروهای مردمی در قالب نیروهای حشدالشعبی و طایفه ای تصمیم گرفت تروریست ها را شکست دهد. نتیجه این اقدام آزاد سازی فلوجه و پیشروی به سمت موصل بود.

نکته قابل تامل در این راستا تلاش آمریکایی ها برای طولانی کردن بی ثباتی در منطقه است. در حالی که حیدرالعبادی اعلام کرده است عملیات آزادسازی موصل سه ماه طول خواهد کشید؛ ژنرال استفان تاونسند، فرمانده ائتلاف بین المللی گفت این مبارزه دو سال زمان می برد.

تجربه آزادسازی حلب نشان داد که شکست داعش نیازی به هزینه های چند میلیارد دلاری در یک بازه زمانی چندین ساله ندارد. تنها کافی است عزم نابود کردن تروریست ها واقعی و جدی باشد.

با بررسی عملکرد نیروهای ائتلاف می توان پی برد که هیچ برنامه ای برای از بین بردن داعش وجود نداشته است. زیرا در همین دوران کشورهای حاضر در ائتلاف تروریست ها را تجهیز می کرند.

اییادر همین خصوص «سرکیس قصارجیان» کارشناس مسائل ترکیه فاش کرد آنکارا از طریق مرز مشترک با سوریه برای شبه نظامیان در غرب حلب سلاح ارسال می کرد. روزنامه جمهوریت نیز با انتشار فیلمی از عبور کامیون های حامل تجهیزات نظامی ترکیه به سمت سوریه خبر داد.

اخیرا نیز با افزایش تضاد میان آمریکا و ترکیه، اردوغان دست به افشاگری زده و گفته است «کاخ سفید ترویست های منطقه را مسلح می کند.» شاهد مثال این موضوع هم دسترسی تررویست ها در خان طولمان به تجهیزات زرهی بود که باعث شد این منطقه چند ماه قبل سقوط کند.

از طرفی ائتلاف بین المللی بیش از آنکه به ساختار اصلی ترویست ها ضربه بزند، منابع و تاسیسات حیاتی و زیربنایی را در عراق و سوریه هدف قرار داده است. سال گذشته جنگنده های انگلیسی به بهانه قطع منابع درامد نفتی داعش در سوریه، میادین نفتی و پالایشگاه هی این کشور را بمباران کرد.

در عراق نیز در جریان آزاد سازی الرمادی علاوه بر اینکه درگیری در این شهر زیر ساخت های این شهر را تا حد زیادی تخریب کرده، 700 واحد مسکونی نیز بر اثر بمباران هواپیماهای آمریکایی وانگلیسی به طور کلی تخریب شد.

اما در نقطه مقابل، نیروهای نظامی ملی و مردم حور سوریه و عراق تلاش کردند در کمترین زمان ممکن و بدون ضربه زدن به منابع حیاتی کشور مسیر پیشروی خود را هموار سازند. این موفقیت ها با حداقل آموزش نظامی نیروهای مردمی و یا سلاح صورت گرفت. چنانکه آمریکا سال قبل توافق امنیتی خود با عراق را زیرپا گذاشت و دولت مرکزی بغداد مجبور شد برای تامین نیازهای نظامی به روسیه روی آورد.

براین اساس نتیجه بیش از دو سال هزینه و تخریب شهرهای عراق و سوریه توسط هوایپیماهای ائتلاف در برابر تصمیم ارتش دمشق و بغداد برای آزادسازی حلب، پالمیرا، حماء، فلوجه و الرمادی شکست حصر «آمرلی» و آزادسازی منطقه «جرف الصخر» نشان داد آمریکا با ابزار ائتلاف بین المللی بیش از آنکه درپی نابودی داعش و مبارزه با تروریسم منطقه‌ای باشد، به دنبال یافتن دستاویزی برای بازگشت به منطقه بود، به همین دلیل هر اقدام خود را با تبلیغات گسترده‌ رسانه‌ای همراه می‌کرد، در حالی‌که در عمل هیچ دستاوردی در مبارزه با داعش نه در عراق و نه در سوریه داشت.

همچنین بسیاری از ناظران تاکید دارند، آمریکا و ائتلافش در سوریه تلاش می‌کنند، به منافع مداخله جویانه خود دست یابند و در لفافه مبارزه علیه داعش کمک‌های نظامی خود را به گروه‌های مسلح تروریستی مورد نظر خود که از آنها تحت عنوان «مخالفان میانه‌رو سوری» نام می‌برند، افزایش دهند و این موضوعی بود که در نشست جده مورد توافق اعضای ائتلاف بود.

از این رو فقط نیروهای داخلی کشورهای درگیر با تروریسم است که می توانند وضعیت جنگ را مشخص کنند، در غیر این صورت با امید به ائتلاف غرب پیش بینی چارلز لیستر، یکی از مقامات ارشد انستیوی آمریکایی «خاورمیانه» محقق خواهد شد. او در یکی از آخرین اظهاراتش در مورد وضعیت عراق و سوریه اعلام کرد:« فکر می‌کنم ما به یک جنگ چند دهه‌ای نگاه می‌کنیم. اگر انتظار داریم که داعش به طور کامل نابود شود، باید بگویم که ما در حقیقت در جنگی مبارزه می‌کنیم که از قبل در آن باخته‌ایم.»