امريكا- اروپا؛ همزيستي به جاي اتحاد

با تشديد تنش‌ها بين اتحاديه اروپا و دولت جديد امريكا شواهد حاكي از آن است كه بايد منتظر چرخش قابل توجه مواضع اروپا در قبال امريكا باشيم. دو مقام بلند‌پايه اروپايي خواهان در پيش گرفتن سياست جديدي در قبال ايالات متحده در دوره زمامداري دونالد ترامپ رئيس‌جمهور جنجالي اين كشور شدند. كريستين كرن صدر‌‌اعظم اتريش اخيراً در ديدار با زيگمار گابريل معاون صدر‌‌اعظم و وزير امور خارجه آلمان آغاز مرحله «همزيستي» با دولت جديد امريكا براي تضمين منافع اروپا را خواستار شده و در عين حال بر همبستگي اروپايي و مقابله با گرايش‌هاي ملي‌گرايانه تأكيد كردند. كرن در حالي خواستار آغاز همزيستي با دولت جديد امريكا شد كه گابريل نيز تأكيد كرد اروپا بيش از هر چيزي به سياست مشترك خارجي، دفاعي و امنيتي نياز دارد.

تغيير ماهوي

تأكيد اين دو مقام ارشد اروپايي بر آغاز مرحله همزيستي با امريكا با توجه به تحولات اخير در روابط دو سوي آتلانتيك صورت گرفته است. زيگمار گابريل معاون صدر اعظم آلمان چندي قبل درباره در پيش بودن «روزهاي دشوار» با توجه به روي كار آمدن ترامپ هشدار داده بود. اين هشدار با توجه به موضع‌گيري‌ها و سپس انتخاب سفيري ضد ‌اروپايي از سوي ترامپ كه البته با مخالفت اروپايي‌ها مواجه شده است چندان بيراه نيست. همين نگراني‌ها باعث شده است مقامات اروپايي خواهان اتخاذ موضعي واحد براي دفاع از منافع اروپا در برابر امريكا شوند. با توجه به مواضع غير دوستانه دونالد ترامپ رئيس‌جمهور جديد امريكا كه ضمن مخالفت با همگرايي اروپايي صراحتاً خواهان واگرايي در اتحاديه اروپا با پشتيباني صريح ازجدايي بريتانيا از اتحاديه اروپا(برگزيت) شده است، لذا صدر‌اعظم اتريش و معاون صدر‌اعظم آلمان در موضع‌گيري‌اي كه آشكارا به معناي تقابل با ديدگاه ترامپ است، خواهان همبستگي اروپايي و نيز مقابله با گرايش‌هاي ملي‌گرايانه در قاره سبز شده‌اند كه آشكارا در راستاي واگرايي اروپايي است. در عين حال تأكيد بر همزيستي با اروپا در دوره ترامپ به معناي پايان يافتن دوره طلايي اتحاد همه‌جانبه اتحاديه اروپا و امريكاست. كما اينكه فدريكا موگريني، مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا هفته گذشته با بيان اينكه اختلاف نظر بين مواضع اروپا و امريكا درباره مسائل مختلف بيشتر خواهد شد، تأكيد كرده بود دو طرف بايد رابطه‌اي عمل‌گرايانه را دنبال و منافع مشترك را شناسايي كنند. در واقع اكنون شاهد آغاز دوره روابط دو‌جانبه اروپا و امريكا نه بر مبناي ديدگاه‌هاي مشترك و منافع حداكثري بلكه بر اساس ديدگاه‌هاي متفاوت و منافع حداقلي هستيم.

اختلافات فزاينده

شواهد زيادي درباره آغاز روند بي‌سابقه جدايي و اختلاف نظر فزاينده بين اتحاديه اروپا و امريكا وجود دارد. پس از انتقادات متقابل سران اتحاديه اروپا و دونالد ترامپ رئيس‌جمهور امريكا از يكديگر در زمينه مسائل مختلف از خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا (برگزيت) گرفته تا آينده ناتو و پيمان‌هاي تجارت آزاد اكنون اين تقابل به مرحله عملي رسيده است كه نمود آن را مي‌توان مخالفت بي‌سابقه اتحاديه اروپا با «تد مولاك» سفير پيشنهادي ترامپ براي اتحاديه اروپا دانست. «مولاك» كه از طرفداران برگزيت بوده است، اظهار داشته بود كه شايد اتحاديه اروپا نياز به رام كردن داشته باشد. اين اظهار نظر مولاك نه‌تنها نشانه تحقير و توهين به اتحاديه اروپا از جانب وي بود، بلكه در عين حال از جانب سران اتحاديه اروپا نشان‌دهنده رويكردي دانسته شد كه دولت جديد امريكا قصد دارد تا در قبال اروپا در پيش گيرد. اين رويكرد مبتني بر يكجانبه‌گرايي و تحميل خواسته‌ها و نظرات واشنگتن به بروكسل است. مسلماً چنين رويكردي مورد قبول اروپايي‌ها نخواهد بود. در واقع اگر تاكنون انتقادهاي اروپايي‌ها به دولت جديد امريكا بيشتر در چارچوب سياست‌هايي بوده كه ترامپ در قبال اروپا در پيش گرفته، اما اكنون كه مشخص شده هدف نهايي وي به‌اصطلاح رام كردن اروپايي‌هاست، مسلماً مخالفت‌ها و اقدامات نهادها و كشورهاي اروپايي از جنسي ديگر خواهد بود.

جمع‌بندي

از ديدگاه بروكسل، اكنون دونالد ترامپ در تعامل با اتحاديه اروپا، سياست تفرقه‌ بينداز و حكومت كن را در پيش گرفته است و به همين دليل كشورهاي اتحاديه اروپا نبايد گرفتار اين فريب وي شوند. در مجموع به نظر مي‌رسد دوره همبستگي سنتي دوسوي آتلانتيك به سر آمده است. مسلماً اين خبري خوب براي رقباي امريكا از جمله روسيه است تا بتواند از اين فرصت براي حل و فصل اختلافات و نزديكي بيشتر به اروپا استفاده كند. در حال حاضر امريكا بزرگ‌ترين شريك تجاري اتحاديه اروپا محسوب مي‌شود و مسلماً اجراي وعده‌هاي ترامپ درباره حمايتگرايي اقتصادي، نگراني اروپايي‌ها را بيش از پيش افزايش داده است. وعده ترامپ به مخالفت با توافقنامه تجارت آزاد بين امريكا با اتحاديه اروپا نيز به افزايش بدبيني درباره آينده روابط اروپا و امريكا افزوده است. بدين ترتيب مي‌توان گفت به‌رغم لفاظي‌هاي اخير ترامپ درباره ادامه روابط كنوني با اتحاديه اروپا و نيز ادامه حمايت از ناتو، وي در عمل، رويكرد ديگري را دنبال خواهد كرد. در اين راستا شاهد آن بوديم كه حتي پس از سفر اخير دو مقام ارشد دولت ترامپ به اروپا يعني مايك پنس معاون رئيس‌جمهوري و جيمز ماتيس وزير دفاع امريكا و مذاكرات متعدد آنها با مقامات ارشد اروپايي و ناتو و اظهارات اين دو درباره ادامه روابط دوستانه واشنگتن با بروكسل و نيز تضمين تداوم تعهد امريكا به ناتو نه فقط بدگماني‌هاي اروپايي‌ها كاهش نيافته، بلكه اظهارات اخير فدريكا موگريني رئيس سياست خارجي اتحاديه اروپا كه مسلماً نشان‌دهنده خط‌مشي آتي بروكسل در قبال واشنگتن است بر همزيستي و نه اتحاد يا روابط نزديك اتحاديه اروپا با امريكا دلالت دارد.