چرا مسکو قدس عربی را پایتخت رژیم صهیونیستی خواند؟

هفته گذشته رسانه های صهیونیستی در جنجالی رسانه ای از به رسمیت شناخته شدن قدس غربی به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی از سوی روسیه خبر دادند و ساعتی پس از انتشار آن نیز، وزارت خارجه روسیه در پیامی رسمی بر این ادعا صحه نهاد. در بخشی از این پیام آمده است:«در مساله فلسطین و رژیم صهیونیستی بر تعهداتمان بر اصول مصوب سازمان ملل تاکید دوباره می کنیم. قدس شرقی پایتخت دولت آتی فلسطین است. به همین صورت باید اعلام کنیم که در این چارچوب قدس غربی، پایتخت رژیم صهیونیستی است.» صدور این بیانیه در زمانی که موضوع مذاکره و سازش میان فلسطین و رژیم صهیونیستی چندان مطرح نیست به ابهامات مربوط به دلایل اقدام مسکو افزوده است. صدور این بیانیه در شرایطی است که از زمان ورود روسیه به بحران سوریه، این کشور بیش از هر بازیگر فعال در جبهه ضد سوری با رژیم صهیونیستی در هماهنگی بوده است، همچنانکه دو کشور اقدامات دوجانبه مثمرثمری را نیز به منظور ممانعت از هرگونه احتمال رویارویی هواپیماهای جنگی دو طرف در آسمان سوریه و بویژه بر فراز بلندی های جولان انجام داده اند. برای تحقق همین هدف نیز، هنگامی که روسیه تصمیم گرفت به صورت جدی و گسترده وارد جنگ سوریه شود، اولین مقام خارجی که به دیدار پوتین رفت، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی بود.

هماهنگی های نظامی و امنیتی دو طرف در سوریه، در حالی است که روسیه و رژیم صهیونیستی در بسیاری از موضوعات منطقه ای و بین المللی دیگر نیز دارای منافع مشترک هستند. از همین رو نیز برخی از تحلیلگران منطقه ای، اقدام اخیر کرملین را عجیب ندانسته و آن را در ادامه روابط پیشین آنها قلمداد می کنند. اگرچه برخی دیگر نیز اعلام چنین اظهار نظری از سوی مقامات روسیه را به معنای به رسمیت شناختن قدس غربی به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی از طرف آنها ندانسته اند. زیرا بیانیه وزارت خارجه مسکو تحقق این موضوع را منوط به تشکیل دولتی فلسطینی در مرزهای 1967 و عقب نشینی از بلندی های جولان کرده است که تحقق چنین موضوعی با توجه به رویکرد تل آویو در چندین دهه گذشته مبتنی بر حفظ و گسترش تمامیت ارضی از طریق شهرک سازی، دور از ذهن خواهد بود.

اما نکته مهم دیگر در موضع گیری کرملین درباره آینده سیاسی قدس توجه به این موضوع است که تاکنون در طرح های صلح عربی یا غربی و همچنین در قطعنامه های سازمان ملل، قدس غربی پایتخت رژیم صهیونیستی ذکر نشده و در واقع روسیه اولین کشوری بود که از تقسیم این شهر استراتژیک و مهم سخن گفته است. این اتفاق یکبار دیگر و در سال 1948 نیز به وقوع پیوست که به دنبال شکل گیری رژیم صهیونیستی در اراضی اشغالی فلسطین در این سال، اتحاد جماهیر شوروی، جزء اولین کشورهایی بود که رژیم صهیونیستی را به رسمیت شناخت.

بنابراین به نظر می رسد که هدف رهبران روسی از چنین اقدامی، با توجه به اهمیت روابط با رژیم صهیونیستی، تلاش برای باقی ماندن رژیم صهیونیستی در دایره متحدان مسکو و بهره گیری از آن به به عنوان ابزاری برای نفوذ در خاورمیانه بوده است. این مساله به ویژه پس از بروز جنگ سرد میان شوروی و آمریکا از اهمیت برخوردار شد و بعد از اضمحلال شوروی، نیز برقراری مناسبات دوستانه مسکو با تل آویو راهی برای تاثیرگذاری روسیه بر آمریکا به شمار می رود. زیرا از نظر ژئوپولیتیکی، رژیم صهیونیستی در چارچوب منافع و بلوک غرب تعریف می شود، اما رقابت مسکو با واشنگتن، این رژیم را تبدیل به ابزاری مهم در معادلات جهانی دو کشور کرده است.

بنابراین بیان حمایت از تسلط رژیم صهیونیستی بر بخشی از شهر قدس با توجه به شرایط اعلانی روس ها، بیانگر سیاستی دوپهلو از سوی مسکو است که از سویی خود را همراه با تل آیو عنوان می کنند و از سویی با بیان یک شرط غیرقابل اجرا برای تحقق آن، مانع از انجام چنین طرحی می شوند.

بر این اساس باید گفت که بیانیه وزارت خارجه روسیه عملا تاثیری بر صحنه سیاسی و بین المللی نخواهد داشت و صرفا می توان آن را اهرم بازی میان کاخ سفید و کرملین دانست که بر سر بحران سوریه دچار اختلاف نظر هستند. یعنی در شرایطی که دولت جدید آمریکا از انتقال سفارت این کشور به قدس سخن گفته است، حمایت روسیه از حاکمیت رژیم صهیونیستی بر قدس غربی اقدامی در جهت حفظ مناسبات خود با این رژیم و تداوم نفوذ در تحولات منطقه تحلیل می شود. چرا که پس از بروز بحران اوکراین و آشکار شدن رویارویی غرب با روسیه از زمان فروپاشی شوروی، صحنه خاورمیانه تبدیل به مهمترین میدان رقابت دو طرف شده و هر یک تلاش دارد علاوه بر حفظ مناطق نفوذ خود در راستای توسعه آن عمل کند.

با همه این احوال، روس ها نیز نباید از این نکته غافل شوند، که ادامه سیاست های این چنینی هرچند به صورت تلویحی می تواند این کشور را از شرکای منطقه ای آن همچون ایران که به شدت حامی حقوق فلسطین هستند دور نماید. موضوعی که می تواند منافع بلندمدت روسیه در منطقه را دچار چالش های جدی نماید.