روسیه «پرواز ممنوع» آمریکایی را چگونه معکوس کرد

همزمان با پایان دور چهارم نشست آستانه در سوریه، مقامات روسی اعلام کردند فعالیت های هوایی در چهار منطقه مورد توافق در سوریه متوقف خواهد شد. الکساندر لاورنتیف نماینده رئیس جمهور روسیه در نشست آستانه اعلام کرد:«فعالیت هوایی بویژه نیروهای ائتلاف بین المللی مطلقا در این مناطق مورد انتظار نیست و این موضوع هم اکنون تمام شد.»

این اظهارات نماینده روسی پس از آن مطرح شد که ایران، روسیه و ترکیه به عنوان سه کشور اصلی برگزار کننده نشست آستانه درباره برقراری مناطق امن در بعضی نقاط سوریه به توافق رسیدند. بر اساس این توافق در چهار منطقه این کشور (ادلب، شمال حمص، غوطه و جنوب سوریه) آتش بس برقرار می شود و سه کشور به عنوان ضامن این آتش بس عمل خواهند کرد. در همین حال منابع خبری گزارش دادند، اجرای این توافق از روز شنبه شروع شده است.

ممنوعیت پروازهای هواپیمایی های نظامی یا منطقه امن اساسا یک طرح آمریکایی محسوب می شود و مخالفان سوری و حامیان منطقه ای و غربی آنها در طول شش سال گذشته بارها تلاش کردند ایجاد مناطق پرواز ممنوع در سوریه را علیه نیروهای هوایی این کشور عملیاتی کنند اما حالا روس ها با پیش دستی این ایده را در سوریه اعمال کرده اند تا آمریکایی ها را مجبور کنند بر اساس قواعد آنها عمل کنند.

باوجود اینکه در متن توافق به صراحت نامی از آمریکا نیامده اما تفسیر مقامات روسی از این توافق مبنی بر اینکه نیروهای هوایی آمریکا از پرواز در این مناطق ممنوع شده با واکنش زیادی مواجه شد. خود آمریکایی ها پیام های متفاوتی درباره طرح روسیه فرستاده اند در حالی که وزرات خارجه آمریکا، پس از پایان نشست با انتشار بیانیه ای به صورت ضمنی از توافق استانه استقبال کرد اما بعدا سخنگوی وزارت خارجه با اشاره به اینکه واشنگتن توافق استانه چهار را امضا نکرده تاکید کرد که این توافق «هیچ کس را از تعقیب تروریست ها در هر کجای سوریه باشند استثنا نمی کند و تفسیر مقامات روسی از توافق خودشان بی معنی است.» در همین حال، رسانه های آمریکایی گزارش دادند پنتاگون از اظهار نظر درباره مواضع روسیه خودداری کرده است.

بعضی تحلیلگران معقتدند پیام های متفاوت آمریکا و تفاوت های که در مواضع کاخ سفید، وزارت خارجه و پنتاگون دیده می شود حاکی از آن است که واشنگتن هنوز به یک جمع بندی واحد درباره سوریه نرسیده است. ماکس آبراهام استاد دانشگاه نورث وسترن آمریکا می گوید: « در بالاترین سطح حکومت آمریکا درباره رویکرد اساسی ما نسبت به سوریه یه نوع سردرگمی وجود دارد.»

سابقه توافق های گذشته در سوریه و عدم پایبندی آمریکا تنها به توافق های بین المللی و توافق های دوجانبه باعث می شود تا تحلیلگران با دیده تردید به موفقیت توافق دور چهارم آستانه نگاه کنند. باوجود این به نظر می رسد روس ها با ارائه طرح جدید اهداف مشخصی را دنبال می کنند.

ایجاد مناطق امن گروه های مسلح را در شرایط سختی قرار داده است. آنها که در طول چند سال گذشته به دنبال ایجاد مناطق امن بودند تا خود را به عنوان محافظان مردم و اسد به عنوان دشمن مردم نشان دهند. اما حالا دولت سوریه از ایجاد این مناطق امن استقبال کرده اما مخالفان آن را رد کرده اند، مسئله ای که باعث می شود تا ماهیت واقعی مخالفان را مشخص کند. در واقع نشان می دهد مخالفان که پیش از این اصرار داشتند منطقه پرواز ممنوع در سوریه ایجاد شود به دنبال حفاظت از مردم نبودند بلکه آنها از این طرح برای سرنگون نظام سوریه استقبال می کردند.

از سوی دیگر، برقراری مناطق امن در بعضی نقاط سوریه به دولت این کشور اجازه می دهد تا نیروهای بیشتری را برای اعزام به سایر مناطق در اختیار داشته باشند و با تمرکزی بیشتری به عملیات خود در مناطقی ادامه دهند که جزء آتش بس محسوب نمی شود. این در حالی است که مخالفان به دلیل اینکه تحت محاصره هستند نمی توانند نیروهای خود را به محورهای دیگر اعزام کنند.

در همین راستا زمزمه هایی شنیده می شود مبنی بر اینکه ارتش سوریه و متحدانش در حال آماده شدن برای شروع عملیات جدید و گسترده علیه داعش در مرکز سوریه هستند. در همین حال، روز گذشته یک مقام روسی اعلام کرد، ایجاد مناطق امن موقعیت نیروهای دولتی را بهبود می دهد و آنها در موقعیت تهاجمی در رابطه با پالمیرا و دیرالزور قرار خواهد داد. هدف از این عملیات رسیدن به شهر دیرالزور عنوان شده است که هم اکنون تحت محاصره داعش قرار دارد. البته این عملیات زمانی امکان پذیر خواهد بود که خیال دولت از اطراف دمشق، حمص و درعا آسوده باشد.

در نهایت، به نظر می رسد روسیه با این اقدام می خواهد به آمریکایی ها این پیام را برساند که هم اکنون مسکو کنترل حریم هوایی سوریه را در اختیار دارد و با هرگونه تلاش برای از کار انداختن نیروهای هوایی سوریه مقابله خواهد کرد.