آیا جهان در شرایط جنگ سرد قرار دارد؟

  طی ماه‌های بعد از روی کار آمدن ترامپ شاهد آن هستیم که به رغم گمانه زنی های خوش بینانه اولیه درباره بهبود روابط واشنگتن – مسکو، به تدریج آمریکایی‌ها با گسترش حضور خود در مناطق مختلف و گسیل ناوها و هواپیماهای جنگی شان به حوزه های پیرامونی روسیه اعم از خاورمیانه، شرق اروپا و حتی شبه جزیره کره فضای جدیدی را در حوزه های امنیتی ایجاد کرده اند که شعاع آن از سوریه تا شبه جزیره کره گسترده شده است، همچنانکه این اقدامات بی پاسخ نمانده و روس ها نیز آرایش جدیدی از رویکردهای نظامی و امنیتی خود در برابر غرب را در قالب اتحاد با کشورها و جریان های مخالف آمریکا به نمایش گذاشته اند. در همین حال تلاش مسکو و واشنگتن برایدر اختیار داشتن تسلیحات جنگی پیشرفته تر، و در کنار آن، آمار فزاینده قراردادهای نظامی آنها با کشورهای مختلف جهان حاکی از آن است که دنیا شاهد مسابقه تسلیحاتی بزرگی بین قدرت‌های جهانی آمریکا و روسیه است که هر روز نیز بر شدت آن افزوده می شود. و این در حالی است که اظهار نظرهای مقامات دو کشور بر شدت یافتن این روند دامن می زند، همچنانکه اخیرا ریموند توماس رئیس ستاد فرماندهی عملیات ویژه آمریکا در سنای امریکا در مورد عملیات ویژه قوای نظامی ایالات متحده تحت فرماندهی اش، گفت، «ژنرال های پنتاگون از جنگ سرد با روسیه نگرانند.» توماس همچنین در سخنان خود روسیه را یکی از پنج تهدید مهم برای ایالات متحده خواند و گفت «اقدامات تهاجمی مسکو در حال انجام است.»

این وضعیت نوین که با گسترش قدرت نظامی و کشمکش‌های سیاسی میان روسیه و ایالات متحده آمریکا روز به روز در حال تشدید شدن است، بار دیگر فضای جنگ سرد را در اذهان عمومی تداعی کرده است. چنانکه روسیه در حال افزایش ظرفیت نظامی خود در منطقه و آمریکا نیز در حال تجهیز نظامی کشورهای خاورمیانه و شرق اروپاست. مسئله‌ای که احتمال شروع جنگ سردی دوباره میان مسکو و واشنگتن را تقویت کرده است.

با وجود اینکه روسیه این رویکرد غرب را تداوم جنگ سرد می‌داند اما درواقع نمی‌توان فضای امروز را یک تعارض جدی میان روسیه و غرب دانست زیرا بخشی از منازعه دو طرف همواره مسابقه تسلیحاتی بوده که امروز نیز به این شکل خود را نشان داده است. اگرچه روس‌ها معتقدند آمریکا با این طرح جدید و حضور نظامی در مناطق مختلف تنها به امنیتی کردن بیشتر فضا کمک می‌کند و عملا امنیت جهانی را به خطر می‌اندازد.

اما در واقع به نظر می‌رسد هدف آمریکا از این مسئله نه بازگشت به دوران جنگ سرد بلکه تحت فشار قرار دادن بیشتر روسیه است؛ چرا که تحریم‌های روسیه نتوانسته اهدافی که غرب دنبال می‌کرد را برآورده کند و بعد از گذشت مدت های طولانی با وجودیکه مشکلات اقتصادی برای روسیه ایجاد شد اما اکنون اقتصاد این کشور وضعیت رو به رشدی را پیدا کرده است. لذا این تلاش‌ها در جهت آن است که روسیه ناگزیر شود واکنش‌های شدیدتری از خود نشان دهد تا هم در افکار عمومی جهانی دچار انزوای بیشتر شود و هم بخشی از توان اقتصادی خود را برای مقابله تسلیحاتی با غرب متمرکز کند.

اما از یک بعد دیگر مسئله این است که غربی‌ها تا کنون نتوانسته‌اند آنطور که باید و شاید در اوکراین و سوریه در مقابل مسکو عرض اندام نمایند، و از همین رو غربی‌ها از این طریق می‌خواهند این پیام را به روسیه منتقل کنند که در حمایت از منافع و متحدان خود در سراسر جهان جدی هستند. اما این رویکرد هیچ تاثیری در مواضع پوتین نداشته و او حاضر به عقب نشینی در برابر اقدامات آمریکا نشده است، موضوعی که باعث تشدید بحرانهای منطقه ای و جهانی شده است. چرا که روس‌ها اقدامات نظامی آمریکا اعم از فروش تسلیحات و حضور نظامی در مناطق مختلف بویژه در حوزه پیرامونی روسیه را، را تداوم جنگ سردی می‌دانند که از زمان شوروی غرب علیه روسیه دنبال می‌شد.

در مجموع باید گفت اگرچه تشدید اختلافات دو کشور در کنار مسابقه تسلیحانی نشانه هایی از بروز جنگ سرد را نمایان کرده است، اما در مقایسه با دوران جنگ سردی که به طور رسمی در ادبیات بین‌الملل شناخته می شود نمی‌توان فضای امروز را یک تعارض جدی میان روسیه و غرب دانست. چنانکه از این فضای تاریخی در روابط دو کشور به طور مکرر رخ داده و هر دو طرف سعی کرده‌اند این نوع رفتارها را مدیریت و کنترل کنند. ضمن آنکه که به هر حال بخشی از منازعه روسیه و غرب همواره مسابقه تسلیحاتی و نظامی بوده است که امروز نیز در حال جریان است، اما مهم تر آنکه در کنار آن شاهد مدیریت طرفین برای دور شدن از فضای جنگ سرد هستیم.