آمریکا، عربستان و طرح قطب بندی جدید علیه قطر

در مارس 2014 نیز شاهد اختلافات قطر و شورای همکاری خلیج فارس بودیم اما اختلافات اخیر زمانی بالا گرفت که امیر قطر از نقش ایران برای ثبات در منطقه تجلیل کرد و حزب الله را مورد تحسین قرار داد و همچنین حماس را نماینده قانونی فلسطینیان خواند. در واقع قطر پایگاهی حمایتی برای حماس که شاخه‌ای از اخوان المسلمین است، فراهم کرده است. این مواضع با واکنش شش کشور عربی  و به بهانه حمایت قطر از تروریسم و افراط گرایی مواجه شد. این جدایی دیپلماتیک می‌تواند تبعات اقتصادی را برای منطقه به دنبال داشته باشد. قطر کشور ثروتمندی است اما به شدت به منابع غذایی و امکاناتی که از مرزهای عربستان وارد می‌شود وابسته است. بعد از این قطع ارتباط، بازار بورس قطر 2/7 درصد سقوط داشت. به عبارت بهتر قطر به انزوای سیاسی و دیپلماتیکی کشیده شد که در جهان عرب سایقه کمی دارد. قطر مدت‌ها بود که از خط اجماع منطقه‌ای به دور بود و همسایگان او معتقد بودند که این کشور باید به این خط باز گردد.

از طرف دیگر قطر برای این حمایت‌ها توجیهات خاص خود را دارد چرا که معتقد است این گروه‌ها در سراسر دنیای عرب طرفدارانی دارند. در حال حاضر به خوبی می‌توان دید که رقبای منطقه‌ای قطر به یک حس مشترک پایبندند و آن هراس از ایران و سوءظن به قرابت مواضع ایران و قطر است. شاید بتوان برای تحلیل جریانات اخیر خاورمیانه به رویکرد رئالیسم تهاجمی نظر داشت. به عبارت بهتر در چارچوب رئالیسم تهاجمی، توزیع قدرت در میان بازیگران و افزایش دائمی آن از اهمیت برخورداراست.در این قالب امنیت، کالای نایاب است.
در واقع اگر کشوری خواهان افزایش امنیت خود است باید رئالیست تهاجمی باشد و تاحدی تلاش خود برای دست یابی به قدرت را افزایش دهند که تهدیدی از جانب سایر کشورها در برابر آنها وجود نداشته باشد. بقا ، وابسته به اتخاذ موضع تهاجمی است  و به دلیل مشخص نبودن نیت اصلی بازیگران در نظام بین الملل، دولت ها مدام در معرض تهدید هستند و در این وضعیت سرشار از بی اعتمادی، تنها راه، افزایش قدرت همه جانبه است. در شرایط کنونی و بعد از روی کار آمدن دولت جدید آمریکا شاهد بازتولید این باور و اندیشه در میان کشورهای منطقه غرب آسیا هستیم که مدام از ایران و متحدان آن که به زعم خود قطر را در آن قرار می‌دهند، به عنوان تهدید یاد می کنند. بنابر‌این می توان در سه محور  درتلاش آمریکا برای این قطب‌بندی جدید مشاهده کرد.

1- مشارکت در ائتلاف ضد ایرانی

واقعیت آن است که سفر اخیر ترامپ، عربستان سعودی را جسورتر ساخت چراکه علنا عربستان را یک شریک پیشرو برای ایستادن در برابر نفوذ ایران  و مبارزه با تروریسم خواند. سعودی‌ها همواره  و بویژه بعد از تحولات بهار عربی، خود را رقیب منافع ایران در منطقه دانسته اند اما بعد از سفر اخیر ترامپ، که مواضعی را علیه ایران اتخاذ کرده بود، مصرتر و جسورتر هم شدند. همچنین رئیس جمهور آمریکا با سفر به ریاض، گامی دیگر در راستای ایران هراسی برداشت. برجسته کردن خطر ایران برای بستن قراردادهای نظامی با سران عرب یکی از محوری ترین دلایل این سفر بود.

2- هم‌گرایی میان عربستان و رژیم صهیونیستی

از طرف دیگر باید سفر ترامپ به سرزمین‌های اشغالی را در جریان سازی جدید خاورمیانه مورد توجه قرار داد. قبل از هرچیز باید توجه داشت یکی از محورهای اصلی سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه همواره ارتقا امنیتی و جایگاه رژیم صهیونیستی و در عین حال عادی سازی روابط اعراب و این رژیم بوده است. همچنین سفر ترامپ از عربستان به سمت تل آویو نشان می دهد که آمریکا خواهان در کنار هم قرار گرفتن عربستان و رژیم صهیونیستی است چرا که سعودی‌ها نقش نماینده جهان عرب را دارند. همین‌طور ترامپ در سفر خود از اسرایل از ناتوی عربی سخن به میان آورد که نه تهدیدی علیه اسرائیل بلکه سدی در برابر نفوذ و سیاستهای ایران باشد.

3- هم‌گرایی اعراب در ضدیت با حماس

و در نهایت نباید از همگرایی اعراب بر ضد حماس و نقش عربستان و آمریکا هم غفلت کرد. آمریکا خواهان مسئولیت بیشتر سعودی‌ها در منطقه و قدرت کنش‌گری بیشتر آن‌ها در جریانات سیاسی است. از این رو شاهد یک جریان هدایت شده رسانه‌ای علیه قطر و حمایت آن از حماس هستیم. از سوی دیگر دیدار ترامپ با محمود عباس، نشان از تلاش راهبردی برای اتحاد در برابر منافع ایران و حماس دارد. ابتدا سفر ترامپ به ریاض  و بعد تل آویو و سپس دیدار با محمود عباس نشان از گامی دیگر در راستای این قطب‌بندی علیه ایران و متحدان آن از جمله حماس دارد که اکنون قطر نیز با اتخاذ مواضع جدید نشان از حمایت از متحدانی همچون حماس و حزب الله دارد.

به طور‌کلی می‌توان گفت با درنظر گرفتن این سه محور شاهد تشکیل قطب‌بندی به رهبری عربستان و کمک رژیم صهیونیستی علیه ایران و قطر هستیم. هرچند که اکثریت جمعیت قطر سنی مذهب است اما این کشور روابط اقتصادی نزدیکی با ایران دارد از جمله اشتراک در یک منبع بزرگ گازی دریایی. در عین حال قطر را نباید جداافتاده از دنیای غرب دانست. قطر پایگاه نظامی العدید را در دل خود دارد پایگاهی که 4 هزار  نظامی آمریکایی در آن مستقر هستند. علاوه بر این قطر میزبان جام جهانی 2022 محبوب‌ترین مسابقه(فوتبال) در دنیا است. از طرف دیگر بزرگترین تولید کننده گاز مایع طبیعی در جهان نیز می باشد.

اما در حال حاضر می‌توان از شکل‌بندی جبهه‌ای در برابر قطر سخن گفت از یک سو در مواضع ، خود را به ایران نزدیک می کند و از سوی دیگر طی چند سال گذشته اختلافات بارزی با عربستان داشته است، عربستانی که خود را نمایده و پیشرو جهان عرب و متحد نزدیک آمریکا می داند.