عربستان با خرید اس 400 دنبال چیست؟

سفر بی سابقه ملک سلمان پادشاه عربستان سعودی به مسکو در 5 اکتبر خود نشانگر اهمیت این سفر می‌باشد. سفر شخص نخست آل سعود به روسیه در راستای رفع نگرانی و دغدغه‌های سیاسی و امنیتی از تحولاتی است که روسیه در آنها نقش آفرینی دارد. مهم‌ترین رخداد خبری در این سفر، تأیید قرارداد خرید سامانه‌ی دفاع موشکی S400 عربستان از روسیه بود. عربستان بازاری پر سود برای کشورهای فروشنده‌ تجهیزات نظامی می‌باشد و این بازار عمدتاً در اختیار ایالات متحده‌ آمریکا قرار دارد. آمریکا به‌عنوان متحد عربستان، بزرگ‌ترین فروشنده تجهیزات نظامی از جمله سامانه‌های دفاع موشکی به عربستان است. در سفر ماه می 2017 ترامپ به عربستان نیز قراردادی نظامی به ارزش حدود 100 میلیارد دلار میان عربستان و دولت ترامپ منعقد گشت. همچنین باوجود اینکه آمریکا متحد نزدیکی برای آل سعود است انعقاد قرارداد نظامی عربستان با روسیه به‌عنوان رقیب سنتی آمریکا جای پرسش است. خریدی که در ظاهر برای افزایش قوای دفاعی و تقویت امنیت هوایی عربستان می‌باشد اما دلایل دیگری را نیز می توان از انجام این اقدام توسط سعودی ها برآورد کرد.

در حالی است که سایت عربی «دفاع و امنیت» بنا به دلایلی خرید تجهیزات نظامی از روسیه را کم هزینه‌تر از ایلات متحده می‌داند اما واقعیت آن است که این تغییر جهت صرفاً دلیلی اقتصادی ندارد چرا که به نگاهی اجمالی به قراردادهای نظامی پیشین عربستان می‌توان دریافت میزان هزینه کرد برای آل‌سعود مسئله‌ محوری نیست. تمایل عربستان برای خرید سامانه‌ S400 از روسیه را می‌توان به‌مثابه ابزاری برای فشار بر آمریکا قلمداد کرد. تحولات گوناگون منطقه و جهت‌گیری‌های آمریکا گویا به مزاج آل‌سعود خوش نیامده است. به‌عنوان مثال در تنش‌های ایجاد شده میان کشورهای عرب حاشیه‌ خلیج فارس و قطر سیاست آمریکا به‌جای حمایت همه‌جانبه از عربستان در واقع در تنش زدایی بود؛ در حالی که عربستان بعد از قرارداد نظامی 100 میلیارد دلاری و استقبال کم نظیر از ترامپ انتظار حمایت بیشتری از آمریکا به‌خصوص در این مسئله داشت. عدم حمایت قاطع آمریکا از عربستان در مسئله‌ قطر می‌توان یکی از دلایل نزدیک شدن عربستان به روسیه باشد تا از این طریق پیام نارضایتی آل‌سعود به کاخ سفید ارسال شود.

از بعدی دیگر، سعودی ها در پی آن هستند تا با استفاده از شرایط بهبود روابط با روسیه، مسکو را که در سال‌های اخیر به سمت گسترش همکاری ها با محور مقاومت و ایران در تحولات منطقه گام برداشته است متقاعد به تجدیدنظر در این روابط کند.

همان‌طور که بیان گردید تلاش عربستان برای بهبود و گسترش روابط با روسیه دلایل متعددی می‌تواند داشته باشد. نزدیک شدن عربستان به روسیه می‌تواند بر معادلات پیچیده شده‌ سوریه نیز تأثیر گذار باشد. با توجه به افزایش موفقیت‌های ارتش سوریه با حمایت‌های روسیه و مقاومت، جریان جنگ داخلی سوریه به نفع عربستان در حال پیشرفت نیست. همچنین همکاری عربستان و آمریکا نتوانسته است به‌اندازه‌ همکاری روسیه، ایران و دولت سوریه موفقیت آمیز باشد، کما اینکه آل سعود از اقدامات دولت وقت آمریکا ( دولت باراک اوباما) مبتنی بر مداخله‌ نظامی در سوریه رضایت نداشت چراکه تمایل آل سعود بر مداخله‌ نظامی آمریکا – پیاده نظام و حمله هوایی- بود. لذا از آنجا که سیاست‌ رایج آل‌سعود پیشبرد اهداف خارجی از طریق هزینه کردن دلارهای هنگفت و بادآورده نفتی است می‌توان خرید سامانه‌S400 از روسیه را یک مشوق تلقی کرد که عربستان از طریق آن می‌خواهد روابط خود را با روسیه افزایش داده و از این طریق در معادلات آینده این کشور برای خود جای پایی باز کند.

دلیل دیگری که می‌توان از آن یاد کرد نگرانی شدید آل‌سعود از پیشرفت‌های چشم‌گیر جمهوری‌ اسلامی ایران در تکنولوژي موشکی می‌باشد. ایران اخیراً با رونمایی و آزمایش موشک بالستیک و میان برد خرمشهر جایگاه خود را به‌عنوان قدرت اصلی موشکی منطقه بار دیگر به رخ کشید. تلاش عربستان برای تقویت سامانه دفاع موشکی، مسلماً به منظور جلوگیری از برهم خوردن موازنه قوا به سود ایران است. در این رابطه باید توجه داشت که سامانه‌ دفاع موشکی پاتریوت عربستان، که از آمریکا خریداری شده‌ بود در جنگ با یمن موفق عمل نکرد - چراکه موشک‌های انصار الله توانستند به راحتی از این سپر دفاع موشکی عبور کنند- عربستان با خرید سامانه‌ S400 که یکی از قوی‌ترین سامانه‌های دفاع موشکی در جهان است در صدد تقویت فاز دفاعی خود در واکنش به قدرت موشکی ایران می‌باشد.

به‌علاوه عربستان با این اقدام تلاش می‌کند از قدرت‌های منطقه همچون ایران و ترکیه در تقویت سیستم دفاع موشکی خود عقب نماند. ایران از سامانه S300 روسی برخوردار است و بر برنامه‌های توسعه‌ صنایع دفاع موشکی مبتنی بر تولید ملی متمرکز شده است. اخیراً اردوغان قرارداد خرید سامانه‌S400 را با پوتین منعقد ساخت تا این سامانه را در کنار سامانه‌های دفاع موشکی ناتو قرار دهد. بنابراین عربستان نیز به‌نوعی عمل ایران و ترکیه را تکرار می‌کند تا از این طریق علاوه بر تقویت سپر دفاع موشکی خود همانند آن دو کشور روابط خود با مسکو را به سطوح بالاتر ارتقا دهد.

اما با این تفاسیر خرید سامانه اس 400 را نمی توان به عنوان چرخش در سیاست خارجی سعودی‌ها از آمریکا به سمت روسیه نظر گرفت بلکه این اقدام عربستان با اهداف تاکتیکی و نه راهبردی برای تحت فشار گذاردن غرب به همراهی بیشتر با سیاست های منطقه ای این کشور در تقابل با مقاومت و کسب حمایت در سرکوب جنبش‌های تجدیدنظرطلبانه در دو سطح داخلی و منطقه ای صورت می گیرد.

بر این اساس روسیه نیز با آگاهی از اتحاد استراتژیک، پایدار و دنباله دار سعودی ها با غرب، توجه خواهد داشت که منافع راهبردی خود در منطقه را فدای منافع کوتاه مدت و مقطعی نکند.