اجلاس عمان برای تامین صلح در افغانستان: مذاکره برای مذاکره

مسقط پایتخت عمان روز گذشته (۲۴ میزان/مهر) میزبان ششمین دور از مذاکرات صلح افغانستان بود و در این مذاکرات نمایندگان افغانستان با نمایندگانی از سه کشور خارجی دیگر در ارتباط با پیشبرد فرایند صلح در افغانستان به گفتگو پرداختند.

این کنفرانس تحت عنوان "گروه هماهنگی چهارجانبه" با شرکت کشورهای افغانستان، پاکستان، چین و آمریکا به منظور زمینه‌سازی برای برقراری صلح در افغانستان برگزار شد که با ابتکار عمل اسلام اباد صورت می گرفت.

گروه هماهنگی چهار جانبه تلاش دارد تا نقشه راهی را برای آوردن طالبان به میز مذاکره تدوین کند، اما تا کنون در این راه ناکام بوده است. پنجمین اجلاس این گروه در ۲۹ ثور/ اردیبهشت ۱۳۹۵ در اسلام‌آباد، پایتخت پاکستان، برگزار شد، و ادامه این گفت‌وگوها به دلیل تنش در روابط کابل و اسلام‌آباد و کشته شدن ملا اختر منصور رهبر طالبان توسط پهپادهای آمریکایی لغو گردید.

هیئت نمایندگی افغانستان در برگیرنده حشمت خلیل کرزی نماینده وزارت خارجه، نمایندگان شورای عالی صلح، شورای امنیت ملی و ریاست امنیت ملی افغانستان بود. از طرف پاکستان نیز تهمینه جنجوا قائم مقام وزارت خارجه در این گفت و گوها شرکت کرد. ایالات متحد امریکا و چین نماینده ویژه خود در امور منطقه را به این نشست فرستادند. شکیب مستغنی سخنگوی وزارت خارجه افغانستان روز پیشاز برگزاری اجلاس مدعی شد که پاکستان در راستای آغاز مذاکرات صلح «به رهبری افغانستان» و همچنین مبارزه «جدی و صادقانه» با تروریسم «تعهدات تازه‌ای» دارد. وی افزوده بود که نه تنها افغانستان، بلکه بسیاری از کشورها بر مبارزه جدی و صادقانه پاکستان در نابودی پناه‌گاه‌های امن «تروریست‌ها» در آن کشور تاکید دارند. گفته شده که تصمیم برگزاری اجلاس مسقط در جریان سفر اخیر ژنرال قمر جاوید باجوا، رئیس ستاد ارتش پاکستان به کابل اتخاذ شده بود.

در استراتژی جدید آمریکا برای افغانستان، پاکستان به پناه دادن به گروه‌های شورشی در خاکش متهم شده، اما اسلام آباد این اتهام را همواره رد کرده است. در سومین اجلاس گروه هماهنگی چهارجانبه در اسلام‌آباد که در ۱۷ دلو/بهمن ۱۳۹۴ در اسلام‌آباد برگزار شد، «نقشه راهی» برای آغاز گفت‌وگوهای صلح بین دولت افغانستان و گروه‌های شورشی به تصویب رسید. اما در دو اجلاس چهارم و پنجم این گفت‌وگوها این نقشه راه تحقق نیافت و سرانجام، روابط کابل و اسلام‌آباد به تیرگی گرایید و برگزاری ششمین اجلاس این گروه حدود ۱۸ ماه به تاخیر افتاد.

طالبان: در مذاکرات شرکت نکرد

با این حال گفتگوهای صلح افغانستان با هدف وارد کردن طالبان به گفتگو با دولت مرکزی در حالی در پایتخت عمان برگزار شد که طالبان در آن شرکت نکرد. طالبان شرکت در چنین نشست هایی را منوط به خروج نظامیان خارجی به فرماندهی آمریکا از افغانستان اعلام کرده اند.

در اخباری متفاوت اما ذبیح الله مجاهد سخنگوی طالبان، یک روز پیش از برگزاری این نشست اعلام کرد که از هیچ کدام از نمایندگان طالبان برای شرکت در نشست مذکور دعوت به عمل نیامده است. همچنین خبرگزاری رویترز نیز به نقل از دو فرمانده مشهور و برجسته گروه طالبان این ادعا را تکرار کرده است. البته در این گزارش گفته شده که این دو فرمانده طالبان گفته اند: شورای رهبری طالبان چندی پیش در نشستی مشورتی تصمیم گرفتند تا اگر از این گروه دعوت رسمی هم شد در نشست مسقط حضور پیدا نکنند. این در حالی است که «محمد امین وقاد»، عضو شورای عالی صلح افغانستان گفته بود که نمایندگان طالبان در نشست گفتگوهای صلح افغانستان در عمان شرکت خواهند کرد. همچنن «خواجه آصف»، وزیر خارجه پاکستان نیز چندی پیش اعلام کرد که نمایندگان طالبان در گفتگوهای صلح در عمان حضور خواهند داشت.

پایان بی نتیجه نشست

علی‌رغم آن که سفارت آمریکا در کابل ابراز امیدواری کرده بود که نشست عمان مقدمه‌ای برای از سرگیری دوباره گفتگوهای صلح در افغانستان شود، اما این نشست بدون نتیجه پایان یافت که می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد اما علت اصلی را باید در رویکرد آمریکا به مسئله افغانستان دانست.

واقعیت آن است که اگرچه طالبان در بروز و تداوم ناامنی و جنگ داخلی در افغانستان یک سوی اصلی قضیه می باشد اما به طور کلی اختیار جنگ و صلح دست آنان نیست، بلکه عامل اصلی جنگ در افغانستان که طالبان نیز آن را در مذاکرات گذشته اعلام کرده، آمریکاست که به عنوان یک قدرت بزرگ راهبرد اصلی سیاست خارجی خود در قبال افغانستان را بر مبنای جنگ با طالبان قرار داده است. با این تفاسیر اکنون این پرسش مطرح است که آیا آمریکا از مذاکرات مسقط به دنبال یافتن راهی برای صلح با طالبان بوده و یا تسلیم کردن این گروه؟ در پاسخ به این پرسش، مشاهده راهبرد جدید دولت آمریکا نسبت به افغانستان که بر افزایش حضور نظامیان این کشور و همراه کردن پاکستان برای افزایش فشار بر طالبان تأکید دارد، گزینه دوم یعنی شکست این گروه (در نتیجه تأکید بر جنگ و نه صلح) را نمایان می کند که همسو با راهبرد اصلی آمریکا در منطقه یعنی «تداوم حضور از طریق بحران‌سازی» می‌باشد.

از سوی دیگر عدم شرکت طالبان در نشست عمان بر ابهامات برای دستیابی به نتایج ثمربخش برای ایجاد و گسترش صلح در افغانستان افزود. در واقع در حالی که یکی از اصلی‌ترین طرف‌های مذاکرات صلح در این مذاکرات غایب بود چگونه می‌توان انتظار به نتیجه رسیدن این مذاکرات را داشت؟ در این صورت حداکثر می‌توان گفت که اجلاس مسقط در مورد صلح افغانستان نیز مانند مذاکرات مشابه پیشین، تنها مذاکره‌ای برای انجام مذاکرات بعدی بدون دستیابی به نتیجه مشخص بود. روندی بی پایان که سال‌هاست افغانستان را به خود مشغول ساخته است.