پیام مثبت ترکیه برای عادی سازی روابط با مصر، علل و اهداف

با بروز حادثه تروریستی اخیر در صحرای سینا که به کشته و زخمی شدن تعداد زیادی از شهروندان مصری انجامید بسیاری از دولت‌ها همدردی خود را با دولت و ملت مصر ابراز کردند. اما آنچه در میان این واکنش‌ها بیشتر از همه توجهات را به خود جلب کرد موضع گیری و واکنش دولت ترکیه بود که علاوه بر ابراز همدردی، یک روز عزای عمومی اعلام نمود. «بکر بوزداغ» معاون نخست‌وزیر ترکیه روز یکشنبه گفت که کشورش حاضر است با مصر برای مبارزه با تروریسم همکاری کند. این واکنش آنکارا در حالی روی می‌دهد که ترکیه و مصر پس از سرنگونی دولت محمد مرسی در سال 2013 توسط کودتای ارتش، روابط دیپلماتیک خود را قطع کرده‌ و تاکنون نیز روابط این دو کشور مهم منطقه خاورمیانه به حالت عادی برنگشته است. با در نظر گرفتن این موضوع اکنون این پرسش مطرح است که آیا می‌توان اقدام دولت ترکیه در اعلام عزای عمومی را به منزله‌ ارسال پیام مثبت به قاهره برای از سرگیری روابط دیپلماتیک میان دو دولت برشمرد یا خیر؟ و اساساً چه زمینه‌ها و الزاماتی در شرایط کنونی وجود دارد که ترکیه را به سمت تنش‌زدایی با مصر سوق می دهد.


جلوگیری از فشار بر اخوان المسلمین

ترکیه آک پارتی یکی از مهمترین دولت‌های حامی اخوان المسلمین در منطقه است که با روی کار آمدن دولت محمد مرسی در مصر روابط بسیار گرمی را با قاهره آغاز کرد. با این وجود نارضایتی دولت‌های عربستان سعودی، رژیم صهیونیستی و ایالات متحده از انتخاب مردم مصر به دلیل اختلافات سیاسی و ایدئولوژیک با دولت جایگزین دیکتاتوری مبارک، موجب شد تا این دولت‌ها از اوضاع اقتصادی نابسامان مصر و شکاف‌های سیاسی در این کشور استفاده کرده و زمینه کودتای ارتش را فراهم آوردند. البته سوء تدبیر وانحصار گرایی در قدرت توسط مرسی نیز از دیگر عوامل مهمی بود که زمینه ساز این کوتا گردید. پس از کودتای نظامیان، دولت السیسی اخوان المسلمین را گروهی تروریستی اعلام، سران و رهبران آن را دستگیر و تحت تعقیب قرار داده و فعالیت‌ این گروه پرنفوذ در مصر را غیرقانونی اعلام کرد. اما در پی اقدام تروریستی اخیر این احتمال که فشارها از سوی دولت مصر بر علیه اخوان المسلمین افزایش یابد وجود دارد لذا در این شرایط اعلام همدردی و آمادگی ترکیه برای همکاری با قاهره به منظور مبارزه با تروریسم، در واقع با هدف جلوگیری از بیشتر شدن فشارها بر اخوان المسلمین و ایجاد شرایط بازسازی روابط این گروه با دولت السیسی صورت می‌گیرد. طبیعتاً دولت مصر نیز از این واقعیت آگاه است که ایجاد ثبات پایدار در مصر نیازمند همراهی دیگر جریانات سیاسی و اجتماعی با روندهای سیاسی می‌باشد که اخوان المسلمین یکی از جریانات پرنفوذ در عرصه سیاسی این کشور است و در نهایت چاره ای جز مذاکره و دست یابی به توافق با این گروه وجود ندارد و ترکیه می‌تواند میانجی مناسبی باشد.


رقابت برای یارگیری منطقه‌ای

هم اکنون رقابت شدیدی میان قدرت‌های منطقه‌ای خارومیانه برای همسو کردن دیگر بازیگران با خود و در انزوا قرار دادن رقبا وجود دارد. در این میان روابط ترکیه و عربستان سعودی پس از بروز بحران قطر به سمت واگرایی پیش رفته است. ترکیه به شدت با اقدام دولت‌های شورای همکاری به رهبری عربستان سعودی برای قطع روابط با دوحه و تهدید نظامی آن مخالف است و حتی برای جلوگیری از اقدام احتمالی نظامی این دولت‌ها بر علیه دوحه، در توافقی امنیتی- نظامی با قطر به تاسیس پایگاه نظامی در این کشور اقدام نمود. سعودی‌ها که حمایت قطر از اخوان المسلمین را خطری جدی برای پیشبرد منافع، اجرای سیاست‌های منطقه‌ای و بقای داخلی خود می‌دانند، درصدد هستند تا با سرنگونی حکومت آل ثانی، رژیمی همسو با سیاست‌های ریاض در دوحه را روی کار آورند. همچنین در پرونده صلح اعراب و اسرائیل میان آنکارا و ریاض رقابت وجود دارد. ترکیه از گروه حماس حمایت می‌کند و در مقابل ریاض از تشکیلات خودگردان و هر دو کشور خواستار ایفای نقش محوری در ایجاد راه حل پایان منازعات چندین دهه‌ای فلسطین و اسرائیل می باشند. در موضوع سوریه نیز هم اکنون اختلاف دیدگاه میان دو کشور در حال گسترش است. ترکیه به شدت از تجزیه سوریه و استقلال کردهای شمال این کشور واهمه دارد و به منظور جلوگیری از این امر به سمت همکاری با محور ایران و روسیه سوق یافته است و در مقابل ریاض تجزیه سوریه و حمایت از کردها را در راستای منافع رژیم صهیونیستی و برنامه‌های واشنگتن دنبال می نماید. در تمامی این موضوعات دولت مصر هم اکنون کم و بیش نقش‌آفرینی دارد لذا نقش‌آفرینی مصر در این رقابت‌ها موجب شده است تا آنکارا در خلأ روابط با قاهره از نزدیکی بیشتر مصر به عربستان سعودی بویژه پس از حادثه تروریستی اخیر واهمه داشته باشد و در نتیجه برای جلوگیری از این امر تمایل به تنش زدایی با مصر را به طور ضمنی به مقامات قاهره اعلام دارد.