راه رفتن تیلرسون بر لبه تیغ

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا، روز جمعه در پیام توئیتری خود عدم برکناری رکس تیلرسون را از مقام وزارت خارجه اعلام کرد و خبرهای مربوط به این موضوع را تنها اخبار جعلی خواند که رسانه‌ها منتشر کرده‌اند. این می‌تواند پیام روشنی از سوی ترامپ مبنی بر ماندن تیلرسون در پست خود باشد، چنان که خبرگزاری آسوشیتدپرس این پیام توئیتری را مهم‌ترین حمایت ترامپ از تیلرسون ارزیابی کرد که آن هم از زمانی بود که گزارش‌ها در مورد برکناری احتمالی تیلرسون انتشار یافت. اوج این گزارش‌ها در روز پنج‌شنبه بود که علاوه بر خبر قدیمی برکناری تیلرسون، اخباری مبنی بر مهره‌های جانشین او هم منتشر شد که نام مایک پومپئو، رئیس سازمان اطلاعات مرکزی امریکا یا جان بولتون، نماینده پیشین امریکا در سازمان ملل، برای جانشینی تیلرسون در این اخبار به چشم می‌خورد. به هر حال، پیام توئیتری ترامپ می‌تواند خط بطلانی بر تمام این اخبار و گزارش‌ها باشد اما همین پیام هم نشان می‌دهد که موضوع به طور کامل تمام نشده است.

ترامپ در پیام خود و جدای از اعلام حمایت از تیلرسون، به اختلاف‌نظرهای خود با وزیر خارجه‌اش هم اشاره کرده و نوشته: «به‌رغم اینکه ما با هم بر سر برخی مسائل مشخص اختلاف‌نظر داریم (من حرف آخر را خواهم زد)، به خوبی با همدیگر کار می‌کنیم.» ‌همین اختلاف‌نظرها بوده که در این مدت حدود 11 ماه از کار دولت ترامپ، دستمایه تحلیل‌ها و گزارش‌ها از ادامه همکاری تیلرسون با این دولت بوده است. موضوعاتی مثل پرونده هسته‌ای ایران یا همان برجام، تقابل آل‌سعود و متحدانش با قطری‌ها و نحوه برخورد با مسئله کره‌شمالی از جمله موارد روشن اختلاف‌نظر تیلرسون با ترامپ بوده به نحوی که تیلرسون در گذشته در مورد برجام به صراحت از اختلاف‌نظر خود با ترامپ گفت و در مورد مسئله تقابل آل‌سعود با قطری‌ها هم تیلرسون موضعی داشت که آشکارا در مقابل موضع ترامپ قرار داشت. این تنها موارد آشکار اختلاف‌نظر بین این دو است و باید گفت سکوت یا دست‌کم عدم تحرک ضعیف تیلرسون در مسائل مهمی مثل تعامل امریکا با ناتو، خروج امریکا از پیمان اقلیمی و چگونگی روند سازش در خاورمیانه به خوبی گواه بر وسعت اختلاف‌نظر او با رئیس‌جمهور امریکا است که در مورد آخری باید از حاشیه‌نشینی کامل تیلرسون گفت.

این روزها نام جرد کوشنر، داماد ترامپ، بیشتر از تیلرسون و دیگر مسئولان دستگاه دیپلماسی امریکا در پرونده مذاکرات بین رژیم صهیونیستی و حکومت خودگردان فلسطینی یا همان روند سازش شنیده می‌شود. ترامپ که از ابتدای کارش کوشنر را به عنوان مشاور ارشد خود به کاخ سفید برده بود، این پرونده را هم به او سپرده بود و به همین مناسبت بود که کوشنر در این مدت سفرهای متعددی به کشورهای منطقه داشت. او با وجود این سفرها و دیدار با مقامات ارشد منطقه چندان تمایلی نداشت تا در مقابل خبرنگاران قرار بگیرد و حالا قرار است در کنار هیم سابان، میلیاردر رسانه‌ای اسرائیلی-‌ امریکایی، و در نشست مؤسسه بروکینگز واشنگتن به پرسش‌های خبرنگاران پاسخ بدهد. روشن است که خبرنگاران بیشتر تمایل دارند از او بپرسند تا همراه میلیاردرش به خصوص در مورد نقشش در این پرونده که بر تیلرسون و کل دستگاه دیپلماسی امریکا سایه انداخته است.

در واقع، کوشنر طی سفرهایش به منطقه دیدارهایی داشته که به گزارش شبکه خبری بلومبرگ مایه نگرانی تیلرسون شده چرا که کوشنر از این سفرها نه گزارشی به او و نه به شورای امنیت ملی امریکا می‌دهد. بلومبرگ علاوه بر این نگرانی تیلرسون از اختلاف‌های او با کوشنر می‌گوید که گویا از روزهای نخست ورودش به وزارت خارجه شروع شده بود و بلومبرگ در گزارش خود از تلاش‌های کوشنر برای کنار گذاشتن تیلرسون می‌گوید. گفته می‌شود که کوشنر تلاش خود را در این زمینه بیشتر کرده چرا که تیلرسون حاضر نشد همزمان با سفر ایوانکا ترامپ، همسر کوشنر، به هند، هیئتی بلندپایه را به آن کشور بفرستد. تلاش‌های کوشنر می‌تواند تأثیری بر افزایش اخبار و گزارش‌های اخیر مبنی بر برکناری تیلرسون داشته باشد و هرچند که پیام توئیتری ترامپ خط بطلان را کشیده اما به نظر نمی‌رسد داماد او کوتاه بیاید و به همین جهت هم تیلرسون مجبور است روی لبه تیغ برکناری از مقام خود حرکت بکند.