عملیات در عفرین و راه سخت آمریکا و ترکیه

ترکیه قدرت یابی کردها در شمال سوریه را یکی از مهمترین تهدیدات علیه امنیت ملی و تمامیت ارضی خود می داند. در نتیجه پیوسته، این مسئله را با حساسیت خاصی دنبال نموده است. یکی از عوامل اصلی که روابط بین آنکارا و واشنگتن را رو به تیرگی برد، مسئله حمایت آمریکا از کردهای سوریه می باشد. آمریکائیها که از ابتدای بحران سوریه ، برکناری اسد و سرنگونی دولت این کشور را هدف قرار دادند، در سال 2015 بعد از اعتراف به شکست خود در نیل به این هدف - که از طریق حمایت از مخالفان به اصطلاح میانه رو دنبال شد – برنامه حمایت از کردها را در دستور کار خود قر ار دادند. این در شرایطی بود که کردها در ژانویه 2014 بترتیب در سه کانتون جزیره، کوبانی و عفرین، خود مختاری اعلام کرده بودند.

با ورود روسیه به میدان سوریه و موفقیتهای چشم گیر آن همراه با دولت بشار اسد و دیگر متحدان دمشق، و در مقابل، کاهش شدید نقش آمریکا در این کشور، مقامات واشنگتن بر آن شدند تا از طریق حمایت بیشتر، از تنها برگ بازی خود در سوریه – یعنی کردها- بتوانند توان بازیگری خود را افزایش دهند. در نتیجه، در 10 اکتبر 2015 ائتلاف موسوم به « نیروهای دمکراتیک سوریه» (SDF) را متشکل از 13 گروه شکل دادند. پس از این، کردها با حمایت همه جانبه آمریکا توانستند ضمن متصل کردن دو کانتون جزیره و کوبانی در شرق فرات، منبج را نیز در غرب فرات تصرف نمایند. در حالی که ترکیه و آمریکا توافق کرده بودند که کردها وارد غرب فرات نشوند. یکی از اهداف عملیات سپر فرات از سوی ترکیه نیز راندن کردها به شرف فرات بود. آمریکائیها با سرعت زیادی آموزش، تجهیز و تسلیح کردها را دنبال کردند. این کار برای آنها از ضرورت بسیار بالایی برخوردار بود. زیرا این احساس را داشتند که ، وقتی حمایت آنها از گروههای تروریستی و یا همان معارضه میانه رو، ثمری نبخشید، در دست داشتن ابزار کردی، تنها گزینه برای آنها می باشد. ترکیه بشدت نسبت به این حمایتها، واکنش نشان داد. آمریکائیها برای آرام کردن و دادن اطمینان خاطر به متحد خود یعنی ترکیه ، اعلام کردند که این حمایتها فقط در مبارزه با داعش است و پس از پایان کار داعش آنها، ضمن قطع این کمکها، کردها را خلع سلاح خواهند نمود. البته در این مورد، نه فقط آنکارا بلکه برای همگان بخوبی روشن بود که این اظهارات مقامات آمریکایی فقط در حد حرف است. همانگونه که در حال حاضر شاهد خلف وعده و بازگیری آنها هستیم. پس از اعلام شکست داعش توسط روسیه، آمریکائیها تلاش می کنند کار داعش را خاتمه نیافته وانمود کنند؛ تا بتوانند تداوم حضور خود را برای منظورهای دیگری که در نظر دارند، توجیه نمایند. علاوه بر این تأکید دارند که آنها تا کنار رفتن اسد و اطمینان خاطر از عدم بازگشت داعش در این کشور باقی خواهند ماند. بطور طبیعی بویژه تا زمانی که در سوریه حضور داشته باشند، لازم می دانند که ابزار کردی را برای خود حفظ نمایند. کردها برای آمریکا خیلی حیاتی هستند. زیرا تنها ابزار بازیگری آنها در این کشور می باشند.

اخیراً آمریکائیها بیشتر احساس کردند که تقریباً صحنه و میدان در دست دولت سوریه و متحدان آن یعنی روسیه و ایران افتاده و متحد آنها یعنی ترکیه نیز در کنار آنها قرار گرفته است. آنها همچنین شاهد محوریت و تعیین کنندگی نشستهای آستانه و سوچی و در مقابل، تشریفاتی شدن نشستهای ژنو شده اند . به همین دلیل برای افزایش نقش میدانی خود، تشکیل نیروی 30 هزار نفری را در شمال سوریه اعلام نمودند که در مرز با عراق و در طول مسیر فرات مستقر خواهند شد. روشن است که قصد آمریکائیها حفظ دست آوردهای خود یعنی مناطق تحت تصرف کردها در شرق فرات و بستر سازی در جهت تجزیه سوریه از طریق تقویت بیش از پیش کردها می باشد. واضح است که آمریکا در جهت تجزیه سوریه حرکت می‌کند. این مسئله بطور طبیعی برای ترکیه نیز به هیچ عنوان پوشیده نیست.

موضوع در دست داشتن ابزار کردی در جهت ایفای نقش مورد نظر در سوریه و نیل به اهداف خود از جمله، تجزیه این کشور، برای آمریکائیها بسیار اساسی و حیثیتی و بنوعی حیاتی می باشد. از طرف دیگر، این مسئله برای ترکها نیز یک تهدید بسیار بزرگ علیه منافع اساسی و حیاتی آنها محسوب می‌گردد. به همین دلیل این دو کشور، راه سختی در رابطه با سوریه بویژه مسئله عملیات شاخه زیتون، پیش رو دارند. آمریکائیها حاضر نیستند بنفع متحد ترک خود دست از برنامه هایشان در سوریه بکشند. همچنین ترکها حاضر نیستند به قیمت همراهی با آمریکا، اجازه دهند چنین تهدید بزرگی علیه آنها در شمال سوریه شکل بگیرد. آنها با خود می گویند: «به چه قیمتی؟». اگر شکست در سوریه، برای آمریکائیها بنوعی در زمان و فضایی دیگر قابل جبران باشد، اما ممکن است ترکیه از ناحیه تهدیداتی که دارد، چنان آسیبی را متحمل گرد که هیچگاه قابل جبران نباشد.

مقامات آنکارا اعلام نموده اند عفرین و منبج و در مجموع، غرب فرات را از وجود کردهای مسلح - که آنها را تروریست می خواند- پاک سازی خواهند کرد. آنها تأکید کرده اند که ممکن است عملیات شاخه زیتون را تا مرزهای عراق – یعنی در تمامی مناطق کرد نشین شمال سوریه- ادامه دهند. اگرچه جلوگیری از اتصال مناطق کردنشین سوریه یعنی کانتونهای جزیره و کوبانی به مناطق غرب آن بعنی کانتون عفرین و از این طریق دسترسی کردها به مدیترانه، یکی از اهداف مهم ترکیه می باشد؛ اما این تنها هدف نیست. زیرا صرف نظر از این هدف، با فرض محدود شدن کردها به دو کانتون جزیره و کوبانی و عملاً تحقق خودمختاری و یا تجزیه این بخش، نیز برای ترکیه تهدیدات امنیتی جدی را در بر خواهد داشت. به همین دلیل ترکها علاقمند هستند تا تهدیدات خود را در تمام مناطق کرد نشین در سوریه بر طرف نمایند.

به نظر می رسد آمریکائیها در مورد عفرین واکنش چندانی نشان ندهند و فقط هر از چندگاهی نگرانیهای خود را بابت جان غیر نظامیان و وخیم تر شدن اوضاع، اعلام نمایند. اما با حرکت نیروهای نظامی ترکیه و متحدان آن از جمله ارتش آزاد، به سمت منبج، آمریکائیها به تکاپوی بیشتری خواهند افتاد و ترکیه را در عرصه های میدانی و سیاسی، با چالشهای بیشتری مواجه خواهند ساخت. این وضعیت در شرایط حرکت احتمالی نظامیان ترکیه به سمت شرق فرات، کاملاً تشدید خواهد شد. در این صورت، آمریکائیها ممکن است در مناطق تحت کنترل کردها پرواز ممنوع اعلام نمایند . همچنین آنها همزمان سلاحهای بیشتر و با فن آوری بالاتری را در اختیار کردها قرار خواهند داد. یعنی بطور غیر مستقیم با ترکیه وارد یک رویارویی جدی خواهند شد. حتی ممکن است آمریکائیها نیروهای خود را در مواردی محدود و بطور غیر علنی در عملیات علیه ترکها مشارکت دهند. به نظر می رسد ترکیه به دلایل مختلف امنیتی، به تداوم عملیات شاخه زیتون اصرار زیادی داشته باشد؛ در مقابل، آمریکا مجبور خواهد بود در برابر متحد خود ، سرسختی زیادی نشان ندهد.اگرچه به میزان زیادی هزینه های خود را در سوریه بی ثمر خواهد گذاشت و اعتبار جهانی و منطقه ای خود را از دست خواهد داد. زیرا می داند که این مسئله برای آنکارا اهمیت و حسایت بسیار زیادی دارد.



محمد میر هادی - کارشناس مسائل بین الملل