«سنجار»؛ کلید آغاز فصل جدیدی از تجاوزگری ترکیه در عراق

به گزارش اسلام تایمز، «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری ترکیه اخیرا اعلام کرده است که نیروهای نظامی این کشور در شهر کردنشین «سنجار» واقع در شمال عراق دست به عملیات زده اند. اردوغان در این خصوص گفته است: «ما گفتیم که به سنجار می‌رویم. اکنون عملیات در آنجا آغاز شده است. این جنگ داخلی و خارجی است». رئیس جمهوری ترکیه پیشتر در هفته گذشته نیز با اشاره به تحرکات «پ ک ک» در سنجار اعلام کرده بود که ترکیه به این شهر حمله می کند. این اظهارات رئیس جمهوری ترکیه در حالی مطرح می شود که ستاد مشترک ارتش عراق با صدور بیانیه ای هرگونه عملیات نظامی آنکارا در سنجار را تکذیب کرده است. ستاد مشترک عراق اعلام کرده که نیروهای خارجی به هیچ وجه از مرزهای این کشور عبور نکرده‌اند. ستاد مشترک در بیانیه خود تأکید کرده است: «ما تأیید می کنیم که اوضاع در نینوا، سنجار و مناطق مرزی در کنترل نیروهای امنیتی عراق است و دلیلی برای عبور نیروهای (خارجی) از مرزها به این مناطق وجود ندارد».

پس از واکنش تند مقامات عراقی مبنی بر لزوم اجتناب ترکیه از هرگونه نقض حاکمیت ملی این کشور، رئیس جمهوری ترکیه اندکی از مواضع خود عقب نشست و به جای سخن گفتن از قطعیت عملیات نظامی در سنجار، از احتمال انجام این عملیات سخن گفت. رجب طیب اردوغان در این خصوص می گوید: قرار است رئیس سازمان اطلاعات ترکیه با مقامات عراقی دیدار و در مورد عملیات ارتش ترکیه در سنجار مذاکره کند. اگر عملیات بغداد در سنجار با شکست مواجه شود، آنچه را که لازم می دانیم، انجام می دهیم». همزمان با شدت یافتن تهدیدات اردوغان علیه شهر سنجار، «محما خلیل» شهردار سنجار اعلام کرد که نیروهای ارتش عراق به همراه نیروهای حشد الشعبی برای حمایت از سنجار در برابر تهدیدات ترکیه وارد این شهر شده اند. وی اعلام کرده است: «البته تعداد نیروهای مستقر در سنجار برای مقابله با تهدیدات ترکیه کافی نیست و ما خواهان تقویت این نیروها هستیم».

اهمیت استراتژیک «سنجار»

شهر «سنجار» در شمال عراق و شمال غرب شهر «موصل» در استان نینوا واقع شده است. این شهر از اهمیت استراتژیکی برخوردار بوده و با سوریه نیز هم‌مرز است. تعداد ساکنان شهر سنجار به حدود 88 هزار نفر می رسد که ایزدی ها اکثر آنها را تشکیل می دهند. برخی اقلیت های دیگر ترکمانی، شیعی و سنی نیز در این شهر سکونت دارند. تروریست های تکفیری داعش در آگوست سال 2014 این شهر را مورد هجوم قرار داده و پس از اعدام صدها غیرنظامی ازجمله زنان و کودکان ایزدی، آن را تحت اشغال خود درآوردند. با این حال، شهر سنجار در نوامبر سال 2015 از لوث تروریستهای تکفیری آزاد شد. اهمیت شهر سنجار از آن جهت است که این شهر به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، مرزهای سوریه را به شهر موصل به عنوان دومین شهر بزرگ عراق، متصل می کند. درست به همین دلیل، تسلط نیروهای ترکیه ای بر شهر سنجار به آنها این امکان را می دهد تا از سه محور خود را به مرکز شهر موصل برسانند.

کشورگشایی به سبک اردوغان

از سوی دیگر، سیطره نیروهای متجاوز ترکیه ای بر شهر سنجار به آنها این امکان را می دهد که از طریق این شهر، خیلی راحتتر از گذشته خود را از عراق به خاک سوریه برسانند. در واقع سنجار به گذرگاهی برای عبور نظامیان متجاوز ترکیه ای از عراق به سوریه تبدیل خواهد شد. این نکته را نیز باید اضافه کرد که در صورت تسلط کامل نیروهای نظامی ترکیه بر شهر سنجار آنها در 53 کیلومتری شهر استراتژیک «تلعفر» و فرودگاه راهبردی واقع در آنجا قرار خواهند گرفت. علاوه بر این، آنها همچنین به 35 کیلومتری مرکز استان نینوا می رسند؛ استانی که پس از بغداد از اهمیت راهبردی بسیار بالایی برخوردار است. لذا اهمیت استراتژیک فوق العاده شهر سنجار موجب شده تا مقامات آنکارا و در رأس آنها رجب طیب اردوغان، خود را برای آغاز فصل جدیدی از تجاوزگری در خاک عراق آماده کنند؛ به ویژه اینکه آنها پس از تسلط بر شهر کُردنشین عفرین در سوریه و قتل عام صدها غیرنظامی ازجمله زنان و کودکان، اکنون بیش از گذشته احساس قدرت می کنند و اندیشه کشورگشایی هرچه بیشتر را در ذهن می پرورانند.

تلاش برای تسلط بر شهر «موصل»

هرچند که مقامات دولت ترکیه ازجمله اردوغان از مبارزه با شبه نظامیان «پ ک ک» به عنوان عامل عملیات نظامی احتمالی نیروهای ترکیه در شهر سنجار واقع در شمال عراق یاد می کنند، اما واقعیت این است که آنکارا از این عملیات به دنبال تحقق هدف دیگری است و آن چیزی جز تسلط بر شهر موصل نیست. درحال حاضر کنترل کامل شهر سنجار به دست نیروهای نظامی عراق است. بنابراین، سنجار در شرایط کنونی نه تهدیدی برای خاک عراق محسوب می شود و نه خاک سوریه و یا خاک ترکیه. بنابراین، مطرح کردن این مسأله که شبه نظامیان مستقر در سنجار تهدیدی برای امنیت ملی ترکیه محسوب می شوند، تنها نوعی فرافکنی برای مقدمه چینی جهت تجاوز نظامی دیگری از سوی ترکیه در خاکِ یک کشور دارای حاکمیت مستقل است. مقامات ترکیه از همان ابتدا به شهر موصل چشم طمع دوخته بودند.

برنامه ترکیه برای تسلط بر شهر موصل مربوط به دیروز و امروز نیست و از حدود دو سال و نیم پیش کلید خورده است؛ زمانی که نیروهای متجاوز ترکیه در اقدامی غیرقانونی و بدون مجوز دولت مرکزی بغداد وارد شهر «بعشیقه» در نزدیکی موصل شدند. مقامات آنکارا در آن زمان برای توجیه اقدام غیرقانونی خود در خاک عراق مدعی شدند که با هدف ارائه آموزش های نظامی به نیروهای پیشمرگه جهت مقابله آنها با داعش، به بعشیقه نیرو اعزام کرده اند. اکنون که ماه ها از نابودی تکفیریهای داعش سپری می شود همچنان شاهد حضور غیرقانونی و تجاوزکارانه نظامیان ترکیه ای در خاک عراق هستیم و همین مسأله خود به تنهایی دروغ بودن تمامی ادعاهای آنها در توجیه نقض وحدت اراضی عراق را آشکار می‌کند.

بهره برداری از سکوت سنگین جامعه جهانی

براساس آنچه که گفته شد، ورود نیروهای ترکیه به بعشیقه در دسامبر سال 2015 به منظور آمادگی جهت تسلط بر شهر موصل انجام شد. البته مواضع قاطعانه دولت بغداد و همچنین هشدارهای جدی رهبران و فرماندهان حشد الشعبی به آنکارا موجب شد تا مقامات ترکیه نسبت به ارتکاب هرگونه اقدام احمقانه ای علیه موصل دچار تردید شوند. اکنون که مسئولان ترکیه ای سکوت سنگین جامعه جهانی در قبال تجاوزگری هایشان در عفرین را به خوبی مشاهده می کنند، فرصت را برای آغاز تجاوزی دیگر در خاک عراق مناسب دیده و قصد دارند از این اجماع بین المللی در حمایت از آنکارا نهایت بهره برداری را داشته باشند تا به آرزوی دیرینه خود یعنی سیطره کامل بر موصل جامه عمل بپوشانند. تلاش ترکیه برای تسلط بر شهر موصل، مسأله ای نیست که بر مقامات عراقی ازجمله نمایندگان پارلمان عراق پوشیده باشد. «هوشیار عبدالله» از نمایندگان پارلمان عراق ضمن تأیید این مسأله تصریح می کند: «ترکیه به بهانه مقابله با پ ک ک به منطقه سنجار حمله هوایی می کند و با این بهانه های واهی به دنبال سیطره بر شهر موصل است. ترکیه حاکمیت عراق و امنیت آن را نقض می کند و بسیاری از افراد بی گناه را در حملات هوایی می کُشد».

«حشد الشعبی» بزرگترین مانع در برابر ترکیه

می توان گفت که نیروهای حشد الشعبی بزرگترین مانع در برابر تجاوزگری های آنکارا در خاک عراق هستند. وضعیتِ امروز عراق از لحاظ امنیتی در سایه تبدیل حشدالشعبی به یک سازمان نظامی رسمی و قدرمند، با وضعیتِ دو سال و نیم گذشته که نیروهای ترکیه خاک عراق را مورد تجاوز قرار دادند، بسیار متفاوت گشته است. به ویژه اینکه تجربه نیز ثابت کرده است که مقامات آنکارا به خوبی به قدرت ها و توانایی های حشد الشعبی آگاهی دارند و هشدارهای این گروه را جدی می گیرند. نمونه این مسأله را در جریان عملیات آزادسازی شهر «تلعفر» در استان نینوا مشاهده کردیم؛ جایی که مقامات ترکیه اعلام کردند در صورت مشارکت حشد الشعبی در این عملیات، آنها نیز در تلعفر مداخله می کنند. با این حال، نیروهای حشدالشعبی بدون توجه به تهدیدات آنکارا، در آگوست سال 2017 حضور قدرتمندانه ای در عملیات تلعفر از خود به نمایش گذاشتند و هشدار دادند که در صورت ورود غیرقانونی نظامیان ترکیه‌ به تلعفر، با آنها همچون عناصر بیگانه و دشمن برخورد خواهند کرد؛ هشداری که موجب شد حتی یک نظامی ترکیه هم در تلعفر حاضر نشود. اکنون نیز تاریخ مجددا تکرار شده است و حشدالشعبی با حضور به موقع خود در شهر سنجار، هشدار جدی و البته عملی به متجاوزان ترکیه ای داده است که در صورت ارتکاب هرگونه حماقتی، پاسخ قاطعانه ای را دریافت خواهند کرد؛ مسأله که صد البته مورد توجه و اهتمام مقامات ترکیه قرار خواهد گرفت.

رامین حسین آبادیان