عهدشکنی عربستان و بازگشت پاکستان به مدار صندوق بین‌المللی پول

این توافق اما یک شبه به دست نیامده است، بلکه حداقل طی هشت ماه گذشته مسئولان پاکستانی در چند نوبت با صندوق بین‌المللی پول در این ارتباط مذاکره کرده بودند و هربار نیز به دلایلی مذاکرات دو طرف به بن بست کشیده شده بود.
 
ماجرای وام پاکستان از صندوق بین‌المللی پول از کجا شروع شد؟
ماجرای وام اخیر صندوق بین‌المللی پول به پاکستان نخستین بار در مهرماه سال گذشته مطرح شد و کریستین لاگارد، رئیس صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد که پاکستان رسما خواهان وام برای مقابله با بحران مالی شده است.

این کمک مالی برای عمران خان در آن زمان که کمتر از دو ماه بود به عنوان نخست وزیر روی کارآمده بوده، بسیار حیاتی بود و می‌توانست کمکی به وعده‌های عمران خان در زمینه یک سیستم تامین اجتماعی اسلامی باشد، اما در آن زمان این درخواست به نتیجه نرسید، چون پاکستان شرایط صندوق بین‌المللی پول را نپذیرفت.

در آن زمان یکی از شروطی که صندوق بین المللی پول از دولت اسلام آباد درخواست کرد، واقعی شدن نرخ برابری دلار با پول ملی این کشور بود که به گواه کارشناسان، پذیرش این خواسته، به معنای کاهش بی سابقه ارزش روپیه بود.

افزایش میزان مالیات از ۴ هزار و 400 میلیارد روپیه به 4 هزار و 700 میلیارد روپیه، افزایش سود وام های بانکی تا سقف 13 درصد، افزایش 22 درصدی قیمت هر واحد برق، کاهش 4-5 درصدی بودجه نظامی و ارائه جزئیات کامل کمک های مالی چین به پاکستان از جمله دیگر شروط صندوق بین‌المللی پول بود که با مخالفت پاکستان منجر شد و اسلام‌آباد اعلام کرد: ما نمی توانیم خطوط قرمز خود را زیر پا بگذاریم.
براین اساس در پائیز سال گذشته توافق پاکستان و صندوق بین‌المللی پول به بن بست کامل رسید.
 
پای عربستان در میان است
اما در حقیقت بن بست در مذاکرات پاکستان و صندوق بین‌المللی پول در پائیز گذشته یک دلیل پشت پرده دیگر هم داشت و آن مذاکرات پشت پرده ریاض و اسلام‌آباد بود.
همزمان با درخواست پاکستان از صندوق بین‌المللی پول، ماجرای عجیبی در بخش دیگری از غرب آسیا باعث شد که ناگهان عربستان در انزوایی دیپلماتیک فرو رود، و آن افشای رسوایی قتل جمال خاشقجی، نویسنده منتقد سعودی بود که با واکنش گسترده جهانی روبرو شد.

انزوای دیپلماتیک عربستان حتی باعث شد تا نشست اقتصادی عربستان در آن زمان با عنوان «داووس صحرا» که قرار بود با حضور روسا و رهبران بسیاری از کشورهای جهان برگزار شود، اما با غیبت گسترده سران سیاسی دیگر کشورها روبرو شود و تنها میزبان بخشی از وزرای اقتصادی باشد. در این میان اما نخست وزیر پاکستان از معدود سران سیاسی کشورها بود که در نشست مورد نظر عربستان شرکت کرد.

حضور نخست وزیر پاکستان در عربستان در مهرماه سال گذشته که همزمان با انزوای بین‌المللی ریاض بر سر رسوایی قتل خاشقجی بود، برای اسلام‌آباد بی نتیجه هم نماند و در همان زمان دفتر نخست وزیری پاکستان با صدور اطلاعیه‌ای از موافقت عربستان برای اعطای 12 میلیارد دلار تسهیلات به پاکستان خبر داد. این میزان کمک و تسهیلات برای پاکستان که تا چند هفته قبل از آن از صندوق بین‌المللی پول تقاضای وام 8 میلیاردی کرده بود، بسیار قابل توجه بود و همین شرایط نیز باعث شد تا اسلام‌آباد با وجود مخالفت اولیه با شروط صندوق بین‌المللی پول، اما چندان نیز بدنبال مذاکره برای دریافت وام نباشد، چون همزمان پشت پاکستان به وعده کمک مالی عربستان گرم شد و در عمل پاکستانی‌ها درخواست از صندوق بین‌المللی پول را به فراموشی سپردند.
 
بازگشت دوباره پاکستان به مدار صندوق بین‌المللی پول
این روزها که خبر توافق پاکستان و صندوق بین‌المللی پول بر سر وام 6 میلیاردی منتشر شد، وعده کمک مالی عربستان نیز در پائیز سال گذشته مورد بررسی قرار گرفت، اما گویا از مجموع وعده 12 میلیاردی عربستان، تنها 2 میلیارد دلار آن طی دو نوبت بدست اسلام‌آباد رسید و ریاض برای ادامه این کمک‌ها شرایطی را مطرح کرده است.

در واقع به نظر می‌رسد عدم تحقق وعده مالی عربستان باعث شده تا باردیگر پاکستان به صندوق بین‌المللی پول بازگردد و با پیگیری مذاکرات و تعدیل شرایط، خوستار دریافت وام مالی از این نهاد پولی بین‌المللی شود.
از شرایط عربستان برای کمک مالی به پاکستان هیچ جزئیاتی منتشر نشده، اما دولت پاکستان اعلام کرده است درقبال کمک های مالی عربستان سعودی، اسلام آباد هیچ وعده ای به ریاض برای همکاری های فرامرزی با عربستان نداده است. اشاره به وعده فرامرزی از سوی دولت پاکستان به احتمال زیادی می‌تواند به موضوع جنگ عربستان در یمن اشاره داشته باشد که تا کنون اسلام‌آباد از مشارکت و همکاری با عربستان در آن جنگ پرهیز کرده است.

نمایندگان پارلمان پاکستان در آوریل 2015 قطعنامه‌ای را تصویب کردند که در آن ضمن حمایت از تلاش برای خاتمه دادن به بحران یمن از طریق مذاکره، از دولت خواستند از اعزام واحدهای نظامی به جنگ یمن خودداری کند.

از سوی دیگر این موضوع را نباید نادیده گرفت که آمریکا به شدت با اعطای وام از سوی صندوق بین الملل پول به پاکستان مخالف است زیرا مقامات کاخ سفید معتقد هستند که اسلام اباد از این منابع مالی برای پیشبرد طرح کریدور اقتصادی چین پاکستان موسوم به (CPEC) استفاده خواهد کرد که در واقع به معنی استفاده غیرمستقیم چین از منابع صندوق بین الملل پول برای پیشبرد طرح بلندپروازانه یک کمربند یک جاده است. در این شرایط این احتمال که هم به دلیل عدم پذیرش مشارکت در جنگ یمن و همچنین فشارهای آمریکا بر سعودی‌ها، پاکستان از دستیابی فوری به وام های قول داده شده از سوی ریاض ناامید شده باشد بسیار زیاد است.

براین اساس آنچه حال در ارتباط با دریافت کمک مالی پاکستان از صندوق بین‌المللی پول به نظر می‌رسد، عهد شکنی عربستان در برابر پاکستان و در واقع تلاشش برای کشاندن اسلام آباد در باتلاق جنگ یمن است. جنگی که پس از چهارسال جز بحران انسانی و کشتار غیرنظامیان هیچ نتیجه‌ای در بر نداشته و گویا ریاض به شدت به دنبال شریک جرم در بحران یمن است.