غرب یا غیرغرب؛ برده‌داری مدرن مربوط به کدام کشورهاست؟

این موسسه غربی با نام «واک فری»  ( به معنای آزاد راه برویدWALK FREE) سازمانی مردم نهاد است که از سوی « آندره فارست»، چهارمین فرد ثروتمند استرالیا در سال ۲۰۱۰ پایه گذاری شد و هدف خود را مبارزه با برده داری مدرن عنوان کرده است.

واک فری همچنین از سال ۲۰۱۳ تا کنون به صورت دوره‌ای گزارش‌های مفصلی را تحت عنوان «شاخصه برده‌داری مدرن» آماده کرده است که تا کنون پنج شماره از این گزارش منتشر شده است.

در آخرین گزارش‌های این نهاد که به صورت جداگانه مربوط به سال ۲۰۱۸ و  ۲۰۱۹ است، ضمن طرح این ادعا که ایران در میان ۱۰ کشور دارای آمار برده‌داری در مقایسه با جمعیت است، همچنین ادعا شده است که در ایران اقدامی برای مبارزه با برده‌داری مدرن صورت نگرفته است.

این ادعا از سوی واک فری درباره ایران در حالی مطرح شده که براساس بخش دیگری از اطلاعات ارائه شده در گزارش موسسه مذکور، حداقل ۱۸ کشور از ۲۰ کشور صنعتی دنیا بیشترین مصرف کالاهای تولید شده از طریق برده‌داری مدرن بوده‌اند.

ادعای آمار بالای برده‌داری مدرن مربوط به کدام کشورهاست؟
نکته جالب در گزارش واک فری که در برخی رسانه‌ها نیز به شدت روی آن تاکید شده، فهرستی از کشورهای دارای بیشترین تعداد برده‌داری مدرن به نسبت جمعیت است که در این فهرست ادعا شده ایران دهمین کشور دارای برده‌داری مدرن به تناسب جمعیت است و ۵ کشور ابتدایی این فهرست نیز به ترتیب شامل کره شمالی، اریتره، بوروندی، جمهوری آفریقای مرکزی و افغانستان اعلام شده است.
با نگاهی به این فهرست به خوبی روشن است که هیچکدام از کشورهای غربی در فهرست ۱۰ کشور دارای بیشترین برده‌داری اعلام نشده و از سوی دیگر هر ۵ کشوری که براساس این گزارش دارای بیشترین برده‌داری مدرن بوده‌اند، همگی کشورهایی هستند که یا تحت تحریم کشورهای غربی و آمریکا قرار دارند و یا نیروهای آمریکا به طور مستقیم در آن جا حضور دارند.

علاوه بر کره شمالی که از معروف‌ترین کشورهای تحت تحریم آمریکا و سازمان ملل است، اریتره از سال ۱۳۹۴ به دلیل تحولات داخلی از سوی آمریکا تحت تحریم قرار دارد و کشور بورندی نیز از سوی اتحادیه اروپا از مهرماه ۱۳۹۴ به دلیل آن چه تضعیف روند دموکراسی عنوان شده، تحت تحریم‌های شدید قرار گرفته است.

از سوی دیگر افغانستان در حالی به عنوان پنجمین کشور دارای بیشترین تعداد برده‌داری معرفی شده که طی هجده سال گذشته این کشور میزبان نظامیان آمریکایی و غربی بوده است و واشنگتن بیشترین دخالت‌های داخلی در افغانستان را دنبال کرده است. موضوعی که باعث می‌شود نگاه‌ها در ارتباط با مسئولیت آمار بالای برده‌داری ادعا شده در گزارش واک فری بیش از هرچیز متوجه نیروهای مداخله‌گر خارجی و غربی در افغانستان شود.

از سوی دیگر، وضعیت اقتصادی و معیشتی کشورهای دارای بیشترین آمار برده‌داری مدرن نیز قابل توجه است. علاوه بر ۵ کشور نخست اعلام شده، دیگر کشورها شامل موریتانی، سودان جنوبی، پاکستان و کامبوج نیز به ترتیب در میان ۱۰ کشور نخست دارای بیشترین میزان برده‌داری مدرن قرار گرفته‌اند.

به عبارت دیگر به استثنای ایران و تا حدودی پاکستان، دیگر کشورهایی اعلام شده در گزارش واک فری، کشورهایی با وضعیت اقتصادی بسیار ضعیف و از نظر معیشتی مواجه با بحران ارزیابی می‌شوند و از این میان حداقل ۷ کشور از این فهرست دارای دوره‌ای طولانی از تاریخ مستعمره بودن توسط کشورهای غربی هستند.

براین اساس وقتی تحریم‌های آمریکا و غرب، مداخله نظامی و در نهایت پیشینه مستعمراتی را به عنوان سه عامل تاثیرگذار در وضعیت اقتصادی و اجتماعی ۱۰ کشور فهرست یاد می‌دانیم، در این صورت حتی اگر بخواهیم گزارش واک فری در مورد تعداد بالای برده‌داری را درباره این کشورها قبول کنیم، بخش مهمی از این وضعیت در نتیجه عوامل ناشی از اقدامات غرب است.

تاثیر مداخله نظامی (نمونه افغانستان) و تحریم‌های اقتصادی (چهار کشور نخست فهرست برده‌داری مدرن) بر وضعیت داخلی کشورها در ارتباط با افزایش فقر و بحران‌ها موضوعی نیست که بتوان آن را انکار کرد و هر دوی این اقدامات نیز طی چند دهه گذشته همواره به کرات از سوی غرب علیه دیگر کشورهای مخالف بکار گرفته شده است.

مشتریان برده‌داری مدرن
بخش دیگری از گزارش واک فری، مرتبط با چرخه تولید برده‌داری مدرن است.

از آن جا که بخشی از شاخصه‌های عنوان شده در ارتباط با برده‌داری مدرن در گزارش مذکور شامل کار کودکان و یا کار با دستمزد بسیار ناچیز است، لذا به چرخه تولید برده‌داری مدرن نیز در این گزارش پرداخته و گفته شده بسیاری از کالاهای مصرفی که در غرب مورد استفاده قرار می‌گیرد، از طریق فرایند تولید ارزان در کشورهای توسعه نیافته و فقیر به غرب راه می‌یابد و در واقع مشتریان عمده برده‌داری مدرن همان کشورهای غربی هستند.

کوکا، نیشکر، پنبه، کناف، ماهی و قطعات الکترونیکی دستگاه‌های خانگی جملگی کالاهایی هستند که به طور عمده در کشورهای فقیر آسیای شرقی، آفریقای جنوبی و آمریکای لاتین تولید می‌شوند و برای مصرف نهایی به اروپا و آمریکایی شمالی انتقال می‌یابند.

در همین ارتباط آمریکا با مصرف ۱۴۴ میلیارد دلار کالای مصرفی تولید شده در کشورهای فقیر، بزرگترین مشتری برده‌داری مدرن است و دیگر کشورهای غربی از جمله آلمان، انگلیس، فرانسه، کانادا و... نیز در فهرست مشتریان عمده برده‌داری مدرن به شمار می‌روند.

به عبارت دیگر شاید لازم است تا مسیر مبارزه با آن چه برده‌داری مدرن عنوان شده را در کشورهای غربی و از آمریکا آغاز کرد و در این شرایط لازم است تا انگشت اتهام را بیش از هرچیز به سوی مشتریان بزرگ برده‌داری مدرن در غرب دراز کرد.

اعتبار گزارش «واک فری»
یک موضوع اساسی باعث می‌شود تا به طور کلی اعتبار گزارش واک فری درباره برده‌داری مدرن زیر سوال رود و آن این که شاخصه‌های مطرح شده در ارتباط با برده‌داری مدرن که از سوی واک فری عنوان شده، شاخصه‌های غربی و به طور کامل متناقض با واقعیت‌های دیگر کشورهای غیرغربی است.

در این گزارش به عنوان نمونه حضور داوطلبانه در میادین جنگ و یا بخشی از کارهای خانگی مادران به عنوان برده‌داری مدرن عنوان شده است. این در حالی است که در برخی کشورها حضور در جبهه‌های جنگ براساس انگیزه‌های شخصی و عقیدتی صورت می‌گیرد و این همان چیزی است که غرب از درک آن عاجز است.

همچنین در بسیاری از کشورهای غیرغربی، کار بانوان در خانه بخش جدانشدنی از یک زندگی خانوادگی است، حال آن که گزارش نهاد استرالیایی واک فری فعالیت‌های این حوزه‌ها را به عنوان مصادیق برده‌داری مدرن عنوان کرده است.

عدم درک شرایط بومی مهمترین و بزرگترین نقطه ضعف نظریات و گزارش‌های غربی درباره کشورهای غیرغربی است و غرب همواره با عینک غربی خود به تحولات و مسائل در کشورهای شرقی و غیرغربی نگاه کرده و با همین عینک نیز اقدام به تحلیل شرایط در دیگر کشورها می‌کند و همین موضوع باعث بی اعتبار شدن بخشی از تحلیل‌های غربی درباره جهان غیرغربی می‌شود.

این در حالی است که به عنوان نمونه در کشورهای اسلامی تعریف برده‌داری بسیار متفاوت از آن چیزی است که غرب ادعا می‌کند و از طرف دیگر برده‌داری در احکام اسلامی نیز به شدت منع شده است. از لغو برده‌داری در عربستان به هنگام ظهور پیامبر اسلام(ص) همواره به عنوان یکی از دستاوردهای اسلامی یاد می‌شود که تا کنون نیز تداوم دارد و عدم توجه به همین شرایط متفاوت در کشورهای اسلامی و غربی است که باعث می‌شود به طور کلی اعتبار گزارش واک فری چندان مورد اعتماد نباشد.

از سوی دیگر در گزارش واک فری اگرچه به مسائل کاری به عنوان مصادیق متعدد برده‌داری اشاره شده، اما در این گزارش تن فروشی تنها در شرایطی که فاقد مجوز رسمی در کشورهای غربی باشد، به عنوان برده‌داری عنوان شده و در واقع این گزارش روسپی گری با کسب مجوز را از دایره برده‌داری زنان خارج کرده است.

این در حالی است که تن فروشی و روسپی گری در احکام اسلامی به طور کامل منع و از محرمات با مجازات دنیوی و اخروی بسیار سنگین عنوان شده است. لذا از منظر اسلامی، در کشورهای غربی به دلیل رواج روسپیگری اعم از مجوزدار و یا بدون مجوز ما شاهد بیشترین آمار برده‌داری هستیم و همین شاخصه بالای روسپیگری در غرب کافی است تا کشورهای غربی را در فهرست بالاترین میزان برده‌داری مدرن عنوان کنیم.