آینده داعش پس از ابوبکر البغدادی

در طول سال‌های گذشته و بویژه پس از شروع روند شکست‌های داعش در عراق و سوریه که به سرنگونی دو مرکز مهم خلافت خودخوانده بغدادی، یعنی شهر موصل در عراق و شهر رقه در سوریه، انجامید چندین بار شایعه کشته شدن البغدادی به صورت جدی مطرح گردید و هر بار نیز نام چهره های شاخص داعش به عنوان جانشینان احتمالی به میان می آمد. با این حال در طول سالهای اخیر یا بسیاری از این چهره های برجسته در بمباران‌ها و عملیات‌های ضدتروریستی کشته شدند و یا به دلیل اختلافات درونی به دیگر گروه‌های ترویستی پیوستند تا موضوع پیشبینی گزینه اصلی جانشینی البغدادی سخت شود. اکنون نیز که همزمان با خبر کشته شدن بغدادی، مرگ ابوحسن المهاجری سخنگوی داعش که از وی به عنوان محتمل ترین گزینه جانشینی در شرایط کنونی یاد می شد، تأیید گردید داعشی‌ها ابوابراهیم الهاشمی‌القریشی را به‌عنوان خلیفه جدید خود برگزیده‌اند. تقریبا هیچ‌کس اطلاعات خاصی در مورد القریشی ندارد و حتی کسی نمی‌داند اسم واقعی وی چیست. اعلام القرشی به عنوان رهبر داعش در حالی صورت می‌گیرد که در روزهای اخیر نام‌ عبدالله قرداش در رسانه‌ها بیشتر مطرح شده بود.

در فایل صوتی که داعش در کانال تلگرامی خود برای معرفی سرکرده جدید این گروه منتشر کرده است گفته شده «القریشی یک جانباز در نبرد با ملل غربی است، یک فرمانده متدین و با تجربه است. همچنین وی به عنوان «دانشمند، کارگر، عبادت کننده»، «شخصیت برجسته جهاد»، و «امیر جنگ» توصیف شده‌است. در ادامه بیانیه نیز آمده است که تعیین رهبری با نظر مساعد شیوخ این گروه و توصیه‌های ابوبکرالبغدادی رقم خورده است.
 
از بغدادی تا قریشی؛ مهرۀ بازی دولت‌ها
همانطور که گفته شد اطلاعات زیادی از هویت القریشی در دست نیست و برخی وی را یکی از فرماندهان رده چندم داعش عنوان کرده اند. با این حال دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در اظهار نظری توییتری اعلام کرده است که واشنگتن هویت رهبر جدید داعش را به خوبی می شناسد.

با وجود اینکه آمریکا بسیار در تلاش است تا از موضوع کشته شدن بغدادی به عنوان نقش برجسته خود در مبارزه با تروریسم بهره برداری کند اما کارشناسان و رهبران سیاسی کشورهای منطقه موضوع اصلی در مبارزه واقعی با تروریسم را نه از میان برداشتن برخی مهره‌های اصلی بلکه مقابله مستمر و واقعی با ایدئولوژی داعش برای ریشه کن کردن تروریسم در منطقه می دانند چنانکه لاوروف وزیر خارجه روسیه البغدادی را ساخته دست آمریکا عنوان کرده است.

در واقع تا زمانی که دولت ها به استفاده ابزاری از تروریسم و افراط گرایی برای پیشبرد اهداف و منافع خود در ناامن کردن منطقه می‌پردازند مسئله کشتن رهبران گروه های تروریستی تنها نمایشی برای سلب مسئولیت و رفع اتهام در همراهی با تروریسم است. بر این اساس کشته شدن ابوبکر البغدادی همانقدر می تواند داعش را نابود کند که کشته شدن اسامه بن لادن توانست به پایان القاعده بیانجامد! در واقع رهبران جدید این گروه ها به مرور با حمایت های مالی و نظامی و تبلیغاتی بازتولید می شوند.
 
مسیر آینده داعش
اما علاوه بر مسئله جانشینی از طرف دیگر بحث در مورد آینده موجودیت این گروه تروریستی نیز مطرح است.
جهت سازمان اکنون به نسل جدیدی از رهبران وابسته است ، که باید تعیین کنند اهداف مورد نظر بغدادی را دنبال کنند یا مسیر جدیدی را انتخاب خواهند کرد. موضوع اصلی بحث این است که آیا این رهبران تمرکز را به بازیابی توان از دست رفته در کنترل مناطق حکمرانی در سوریه و عراق خواهند گذاشت و یا تقویت وابستگان در سایر نقاط جهان را در کانون توجه قرار می دهند. به گفته کارشناسان ، ادعای داعش که الهاشمی را خلیفه جدید مسلمانان عنوان کرده که باید با او بیعت کنند نشانگر تلاش برای ادامه استراتژی عملیاتی گذشته می باشد حتی با وجود اینکه این گروه در سوریه و عراق دیگر قلمرویی را تحت اختیار خود ندارد و منابع مالی آن نیز با از دست رفتن بخش زیادی از درآمدهای مالیاتی، فروش نفت و آثار باستانی و ... محدود شده است.

افغانستان از محتمل ترین محیط هایی است که گفته می شود با شکست داعش در سوریه و عراق، محل تمرکز فعالیت های این گروه خواهد شد. کشورهای منطقه نیز این تهدید را درک کرده اند به صورتی که روز گذشته جهانگیری معاون اول رئیس جمهور ایران در گفتگو با عبدالله عبدالله رئیس اجرایی دولت و نامزد ریاست جمهوری افغانستان گفت: چنین به نظر می رسد که حالا گروه تروریستی داعش در عراق و سوریه زمین گیر شده و به دنبال آن است که نیروهای خود را به افغانستان منتقل کند. دولت افغانستان باید حساسیت ویژه ای در این زمینه داشته باشد و از تلاش گروه تروریستی داعش برای ناامن کردن مرزهای مشترک دو کشور جلوگیری کند.

داعش در سال 2014 م/ 1393 ش تشکیل ولایت خراسان را رسماً اعلام کرد. ایالت خراسان داعش منطقه ای شامل افغانستان، ایران، ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی و بخش مسلمان‌نشین چین می‌شود. داعش با تشکیل ولایت خراسان درواقع به دنبال یافتن سرزمینی بود که در صورت شکست در عراق و سوریه، مرکزیت خود را به آن‌جا منتقل کند که این کار با برنامه ریزی آمریکا در حال انجام است.