سرنوشت نامعلوم صلح استکهلم شناور بر امواج دریای سرخ

این مذاکرات در شرایطی صورت می گیرد که در توافقنامه استکهلم در مورد موضوعاتی چون آتش بس در بندر حدیده به عنوان مرکز اصلی ورود غذا و کمکهای بشردوستانه به یمن، تبادل اسرا و زندانیان و همچنین برداشتن محاصره شهر تعز توافق گردید اما به جز آتش بس لرزان و شکننده در حدیده عملاً دیگر بندهای این توافق عملیاتی نشد.

به طور حتم مذاکرات جدید به دلیل تغییر و تحولات بزرگی که در عرصه میدانی جنگ روی داده است به شکل قابل توجهی با شرایط مذاکرات استکلهم سوئد تفاوت کرده است و از این رو می توان انتظار داشت که موضوعات جدیدی علاوه بر پایان محاصره الحدیده و مبادله اسرا مورد توجه قرار گیرد از جمله توافقی درباره پرونده اقتصادی یا افتتاح فرودگاه بین المللی صنعا که به طور جد از سوی انصارالله پیگیری می شود. در این رابطه سید عبدالملک الحوثی رهبر انصارالله در دیدار روز دوشنبه با مارتین گریفیتس علاوه بر تایید لزوم اجرای کامل توافق استکهلم بر لزوم بازگشایی فرودگاه صنعا و لغو محاصره تاکید کرد.

جنگ کنونی در یمن ریشه های عمیقی در نارضایتی های تاریخی بین گروه های محلی دارد به همین دلیل برخی بر این اعتقادند که جنگ بین گروه های مسلح محلی ممکن است حتی پس از عقب نشینی ائتلاف به رهبری سعودی از یمن به پایان نرسد. به عنوان مثال ، رهبران سابق ارتش و دولت جنوبی بعد از محرومیت از مشارکت در دولت وحدت پس از سال 1990، جنبش جدایی طلبان جنوبی در یمن را به راه انداختند و اخیراً ، نیروهای مستقر در عدن در مهلت تعیین شده 5 دسامبر برای تقسیم قدرت در توافقنامه ریاض، حتی با وجود درخواست عربستان سعودی و امارات، نتوانستند به تفاهم برسند و مجدداً طی روزهای اخیر درگیری ها میان وابستگان به دولت مستعفی و جدایی طلبان جنوبی شروع شده است.

با این حال روند تحولات یمن به گونه ای پیش رفته است که اکنون بسیاری معتقدند که اگرچه نمی توان ریشه داخلی جنگ را انکار کرد اما در شرایط کنونی گره اصلی بحران به نقش‌آفرینی بازیگران خارجی بستگی دارد. چنانکه نماینده سازمان ملل اخیراً در مصاحبه ای بدون نام بردن صریح از عربستان بر لزوم شکلگیری اراده سیاسی در میان کسانی که جنگ را رهبری می کنند سخن گفته تا دیدگاه پیروان آنها نیز تغییر کند؛ اراده‌ای که از نظر گریفیتس با بازبینی در نحوه مشاهده پتانسیل های خود و چشم‌پوشی بر امید (توهم) کسب پیروزی در جنگ تحقق می پذیرد.

در واقع رویکرد غیرصادقانه سعودی ها به میز مذاکره و تلاش برای پیشبرد اهداف اصلی از طریق تداوم فشار اقتصادی و جنگ و کشتار مهمترین مانع به نتیجه رسیدن مذاکرات استکهلم تاکنون بوده است چنانکه خالد الیمانی وزیر خارجه پیشین و رئیس هیئت دولت به استکهلم به مناسبت فرا رسیدن سالگرد توافق استکهلم در یادداشتی صراحتاً می نویسد: «من معتقدم اگر عملیات نظامی که از ژوئن سال 2018 در محور الحدیده آغاز شده بود به اهداف استراتژیک خود رسیده بود ، پویایی جنگ در یمن و مذاکرات صلح (استکهلم) متعاقب آن را دگرگون می کرد. به نظر من ، مذاکرت استکهلم امیدوارکننده نبود - به ویژه هنگامی که فشار نظامی روی حوثی ها به دلیل آتش بس مکرر در عملیات نظامی در جبهه الحدیده، برداشته شد».
حال اما شرایط نشان می دهد که وضعیت متفاوتی را باید در مذاکرات پیش رو انتظار داشته باشیم.
 
چرا این بار فرق می‌کند؟
در وهله نخست معادلات جنگ پس از دو عملیات سنگین و غافلگیرکننده انصارالله در حمله به آرامکو و عملیات زمینی نصر من الله در استان نجران، که در نتیجه این دو عملیات ضربه بزرگی به توان اقتصادی و نظامی عربستان وارد آمد، کاملاً به سود انصارالله چرخید و اکنون عربستان همه چیز را در عرصه میدانی نبرد از دست رفته می بیند.

از طرف دیگر نخست وزیر سودان در پایان هفته گذشته اعلام کرد که سودان اقدام به عقب نشینی نیروهای خود از یمن کرده و گفته است که "هیچ راه حل نظامی" برای درگیری وجود ندارد. این یک گام دیگر در روند کاهش تعداد ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی بر روی زمین می باشد پس از آنکه امارات خروج نیروهایش از یمن را در طول تابستان اعلام کرد .
اختلافات رو به رشد میان ائتلاف را نیز باید به این چالش های عربستان افزود. در حالی که عربستان سعودی در درجه اول نگران قدرتگیری انصارالله و افزایش نفوذ ایران در جوار مرزهای خود است ، رهبران امارات می خواهند از نفوذ احزاب اخوان المسلمین جلوگیری کنند و امپراتوری تجاری خود را با تسلط بر منابع و بنادر یمن گسترش دهند.

از بعدی دیگر تغییر در نگرش ایالات متحده نیز به چشم می خورد. امارات و عربستان هر دو متحد واشنگتن بوده و سالانه میلیاردها دلار سلاح و خدمات نظامی از این کشور دریافت می کنند که این امر به ایالات متحده توان تأثیر زیادی بر آنها می دهد.

دولت ترامپ در روزهای اخیر پیام های خود را در مورد جنگ یمن به طرز ماهرانه ای تغییر داده است. در حالی که در گذشته واشنگتن مقامات انصارالله را به عنوان وابسته‌گان به ایران خطاب می کردند اما هفته گذشته، برایان هوک نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور ایران، در مواضعی جدید از تفاوت بین حوثی ها و ایران و همچنین نقش سازنده انصارلله در مذاکرات صلح سخن گفت. این تغییر گفتمان آمریکایی بدان معنی است که مقامات آمریکایی ممکن است واقعاً علاقمند به پایان دادن به جنگ یمن باشند.

بر مبنای این شرایط، می توان حدس زد عربستان که خود ماه گذشته مذاکرات دوجانبه با انصارالله در عمان را آغاز کرده اکنون میز مذاکره را جدی تر دنبال می کند و طبیعتاً نمایندگان دولت منصور هادی را با عزم جدی به کسب توافق عازم مذاکره کرده است.