پیروزی عبدالمهدی در اربیل؛ نزدیک شدن کابوس ترامپ به واقعیت

در چنین شرایطی عادل عبدالمهدی با وجود کناره‌گیری رسمی از مقام نخست وزیری در سفری راهی پایتخت اقلیم کردستان شد و با نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان و مسرور بارزانی، نخست‌وزیر اقلیم کردستان و مسعود بارزانی، رهبر حزب دموکرات کردستان عراق و رئیس سابق اقلیم کردستان دیدار کرد. با این اوصاف، اکنون این مساله قابل طرح است که سفر عادل عبدالمهدی و دیدار او با رهبران کرد چه ابعاد و نتایجی را به همراه داشته است؟ در پاسخ به این مساله می‌توان به چهار محور اساسی اشاره کرد.
 
تاکید مشترک بر تبدیل نشدن عراق به میدان تسویه حساب دیگر بازیگران
بدون تردید، مهم‌ترین موضوع دیدارهای عادل عبدالمهدی با رهبران سیاسی کرد در ارتباط با تحولات چند وقت اخیر در کشور عراق است. در دو هفته گذشته پس از اقدام تروریستی آمریکا در به شهادت رساندن سردار قاسم سلیمانی و فرماندهان حشدالشعبی، دولت عراق با فشاری مضاعف مواجه شد. از یک سو، دولت باید در برابر تجاوزات سرزمینی و نقض حاکمیت ملی کشور عراق از سوی نیروهای ائتلاف بین‌الملل ضد داعش ممانعت به عمل بیاورد و از سوی دیگر، پس از مصوبه پارلمان مبنی بر اخراج تمامی نیروهای نظامی خارجی از کشور، دولت موظف است این موضوع را پی‌گیری و اجرا کند.

همین امر موجب شده که اکنون کشور عراق به عنوان میدانی برای تسویه حساب آمریکا و ایران تبدیل شود. در نتیجه امر شاهد بودیم که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در انتقامی سخت مواضع نیروهای آمریکایی را در پایگاه نظامی عین الاسد در استان انبار و استان اربیل عراق مورد حمله موشکی قرار داد. اکنون عراقی‌ها با نگرانی فزآینده نسبت به امکان افزایش تنش‌ها نگاه می‌کنند؛ هر چند غالب مقام‌های سیاسی این کشور نسبتا به این مساله اعتراف دارند که اقدام ایران تدافعی بوده و تنها پاسخی به تجاوز غیر قانونی و نامشروع آمریکایی‌ها در به شهادت رساندن سردار سلیمانی است اما همچنان نگران افزایش تنش‌ها هستند.

در این میان عادل عبدالمهدی و دیگر مقام‌های سیاسی عراقی نسبت به این مساله آگاه هستند که مقابله با تبدیل شدن عراق به محل و کانون نزاع میان قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی نیازمند همکاری دو جانیه حکومت مرکزی با حکومت اقلیم است. در نتیجه شاهد هستیم که در سفر عبدالمهدی همین مساله مورد توجه جدی دو طرف قرار می‌گیرد. در همین زمینه نیز شاهد بودیم، مسرور بارزانی با انتشار مطلبی در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی تویتر، ضمن ابراز خوشحالی از دیدار با نخست وزیر عراق، به پایبندی دو طرف به ادامه گفتگوهای سازنده اشاره و اعلام کرده که با عبدالمهدی در مورد کاهش تنش ها در کشور و اینکه نباید عراق و اقلیم کردستان تبدیل به بخشی از کشکمش ها و درگیری های منطقه شوند، به توافق رسیده اند.
 
مواضع مشترک اربیل- بغداد پیرامون قانون اخراج نظامیان آمریکایی
در روزهای گذشته پس از طرح مصوبه اخراج نظامیان آمریکایی در پارلمان یکی از نگرانی‌های جدی این بود که با وجود تلاش‌های حکومت مرکزی، در صورت همکاری و هماهنگی بدون اجازه کردها با آمریکا، احتمالا بحرانی بزرگ در این کشور ایجاد خواهد شد. بر این اساس که کردها بر خلاف اراده و قانون زمینه تداوم حضور نظامیان آمریکایی را در شمال کشور فراهم کنند.

در نتیجه همین مساله شاهد هستیم که نخست‌وزیر مستعفی عراق برای کسب اطمینان از عدم انجام این اقدام از سوی حکومت اقلیم راهی اربیل می‌شود و مساله را با رئیس حکومت، نچیروان بارزانی مورد بحث قرار می‌دهد. در این میان، نکته قابل توجه این است که بارزانی با صراحت اعلام می‌کند در بحث اخراج نظامیان و هر تصمیم امنیتی دیگری تابع تصمیمات بغداد است و کردها هیچ گونه مخالفتی با این مصوبه ندارند. این هماهنگی و موضع مشترک میان اربیل و بغداد در مقطع کنونی را می‌توان شکستی بزرگ برای آمریکایی‌ها قلمداد کرد. به نظر می‌رسد بر خلاف گذشته، از یک سو، کردها دیگر در پی ماجراجویی و آزمایش درگیری با بغداد نیستند و از سوی دیگر، به این اقناع رسیده‌اند که امریکایی‌ها متحدی مطمئن نیستند و دیر یا زود باید از منطقه و عراق خارج شوند و در این شرایط نباید زمینه‌ساز تنش و منازعه با همسایه همیشگی در مرزهای خود یعنی ایران شوند.
 
حل اختلافات بر زمین مانده اربیل و بغداد
علاوه بر مساله حضور بازیگران خارجی در کشور عراق و ضرورت هماهنگی میان طرفین، یکی دیگر از مسائل قابل توجه در جریان سفر عبدالمهدی به اربیل را می‌توان در زمینه حل اختلافات بر زمین مانده میان دو طرف در سال‌های بعد از 2003 تا کنون ارزیابی کرد. واقعیت این است که با وجود گذشت حدود 17 سال از سقوط رژیم بعث هنوز کردها با حکومت مرکزی پیرامون مسائلی همچون اجرای ماده 140 قانون اساسی، بودجه، نیروهای نظامی، فروش نفت و قراردادهای اقتصادی با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند. هر چند در دوران‌های مختلف دو طرف تلاش کرده‌اند مشکلات و اختلافات را حل کنند اما تا کنون این مساله حل نشده باقی مانده است.

در ادامه همین تلاش‌ها در سفر عادل عبدالمهدی نیز شاهد هستیم مجددا بحث حل اختلافات مورد مذاکره قرار می‎‌گیرد. در همین زمینه عبدالمهدی در دیدار با مسرور بارزانی که با حضور هیئت همراه عبدالمهدی و همچنین قباد طالبانی معاون بارزانی و برخی دیگر از اعضای دولت او، برگزار شد، گفت که مبنا و اساس مناسبی برای روابط اربیل و بغداد ایجاد شده و اکنون فرصت مناسبی برای حل مشکلات میان دولت مرکزی و اقلیم کردستان، به نحوی که منافع همه ساکنین عراق را تامین کند، فراهم شده است. موضوعی که مورد حمایت مسرور بارزانی نخست وزیر اقلیم قرار گرفت به صورتی که او نیز بر وجود اراده و تصمیم جدی برای حل اساسی و ریشه ای مشکلات و اختلافات میان دولت مرکزی عراق و اقلیم کردستان و اجرای توافق های صورت گرفته تاکید کرد.
 
تداوم افزایش همکاری‌های امنیتی اربیل و بغداد
علاوه بر موضوع همکاری‌های امنیتی در سطحی دیگر، عدال عبدالمهدی مقام‌های سیاسی اقلیم کردستان بر ضرورت تقویت همکاری‌های امنیتی برای رفع تهدیدات سخن به میان می‌آورند. با وجود شکست داعش و پایان خلافت خودخوانده باوبکر بغدادی در کشور عراق، همچنان این گروه تروریستی در رمزهای عراق به صورت زیرزمینی حضور دارند و هم اربیل و هم بغداد نسبتا به قدرت گیری مجدد این گروه مخوف نگران هستند.

در این میان، اخراج نظامیان خارجی و در صدر آن‌های نظامیان ائتلاف موسوم به ائتلاف بین‌المللی ضد داعش، این نگرانی‌ها را دو چندان کرده است. در نتیجه امر شاهد هستیم که موضوع افزایش همکاری‌های امنیتی میان اربیل و بغداد یکی دیگر از محورهای اساسی مذاکرات نخست‌وزیر مستعفی عراق با بارزانی‌ها بوده است.

وی در این دیدارها به بررسی آخرین تحولات اخیر در عراق و راهکارهای حفظ حاکمیت این کشور و مقابله با تهدیدات داعش پرداخت. در همین راستا شاهد هستیم که مسرور بارزانی، نخست‌وزیر اقلیم کردستان،  خاطر نشان می‌کند که داعش هنوز تهدیدی جدی علیه همه مناطق عراق به شمار می آید و به همین دلیل هماهنگی بیشتر میان اربیل و بغداد با همکاری ائتلاف جهانی ضد داعش، ضروری است.