تحرکات جدید ریاض در سیاست خارجی؛ رقابت با ترکیه در مدیترانه شرقی

در همین ارتباط، اخیراً «کریاکاس میتسوتاکیس» نخست‌وزیر یونان در جریان سفر خود به ریاض، پایتخت عربستان با «محمد بن سلمان»، ولیعهد این کشور دیدار و گفتگو کرد. گفته شده دو طرف در این دیدار مسائل منطقه و بین‌المللی را مورد بحث و بررسی قرار دادند. علاوه بر نخست وزیر، دیگر مقامات یونانی از جمله «اسپیریدون جورجیازیس»، وزیر توسعه و سرمایه گذاری و «کنستانتینوس فراچکوجیانیس»، قائم مقام وزیر خارجه این کشور نیز در این دیدار حضور داشتند.

روابط دوجانبه، روش‌های توسعه همکاری‌ها و آخرین تحولات منطقه از دیگر محورهای مذاکرات مقامات ارشد عربستان و یونان عنوان شده است. سفر نخست وزیر یونان به عربستان در رسانه‌های منطقه بازتاب زیادی نداشت و رسانه‌های سعودی در حالی نسبت به اهداف سفر «میتسوتاکیس» سکوت کرده‌اند که ناظرین امور منطقه خرید اسلحه و استقرار موشک‌های پاتریوت در عربستان سعودی را مهمترین اهداف احتمالی این سفر عنوان کرده‌اند.

می‌توان اهداف عربستان سعودی از تحرکات جدید در عرصه سیاست خارجی به ویژه در روابط آن با یونان و قبرس را به دو بخش تقسیم کرد. بخش اول به همکاری‌های نظامی و خریداری تسلیحات مربوط می‌شود و بخش دوم به منافع موجود در «مدیترانه شرقی». درهمین ارتباط، برخی از رسانه‌های منطقه‌ای و بین المللی از توافقات تسلیحاتی میان ریاض و آتن به عنوان اصلی‌ترین هدف سفر این مقام یونانی به ریاض خبر دادند.

این درحالی است که پیشتر یک روزنامه یونانی از همکاری‌های نظامی میان آتن و ریاض پرده برداشته بود. در همین ارتباط، روزنامه یونانی «کاتیمرنی» از توافق ریاض و آتن برای استقرار موشک‌های آمریکایی «پاتریوت» متعلق به نیروی هوایی یونان در خاک عربستان خبر داده و به این نکته اشاره کرده بود که مذاکرات در خصوص جزئیات فنی چگونگی انتقال این موشک‌ها، نصب و مسئولیتهای استفاده از آنها بین دو طرف ادامه دارد.

کارشناسان و ناظران سیاسی معتقدند که این توافق پس از آن حاصل شد که شرکت نفتی «آرامکو» عربستان در اواخر سال گذشته میلادی از سوی نیروهای یمنی مورد هدف قرار گرفت و این کشور درصدد افزایش قدرت ضد هوایی خود برآمد.

حتی برخی مقامات یونان نیز به جزئیات توافقات تسلیحاتی این کشور با عربستان سعودی اشاره کرده اند. در همین راستا، «کریاکو میتسوتاکیس» از نمایندگان پارلمان یونان ارزش توافق فروش تسلیحات این کشور به ریاض را ۶۶ میلیون یورو اعلام کرده است. وی گفته است: «به موجب این توافقنامه می‌بایست تعداد ۳۰۰ هزار از انواع موشک و دیگر سلاح‌های نظامی به عربستان سعودی واگذار شود».

اما این تمام ماجرا نیست و روابط جدید عربستان سعودی با یونان و دیگر طرف‌ها نظیر قبرس، اهداف دیگری را هم دنبال می‌کند که از جمله مهمترین آنها چشم طمع ریاض به منافع موجود در «مدیترانه شرقی» است. علت این مسأله هم آن است که عربستان سعودی به خوبی از قطب بندی ها و بلوک بندی‌های بین المللی برای بهره برداری از نفت و گاز مدیترانه شرقی مطلع است و تحت هیچ شرایطی نمی‌خواهد که خارج از این قطب بندی قرار گیرد.

یونان از جمله کشورهای ذی‌نفع در مدیترانه شرقی محسوب می‌شود و عربستان سعودی تلاش می‌کند تا به منظور بهره برداری از منابع نفتی و گازی این منطقه به هر نحوی که شده روابطش با این کشور را توسعه دهد. کما اینکه عربستان سعودی از ماه‌ها پیش به چنین مسأله ای می‌اندیشد، زیرا حدود ۴ ماه پیش بود که «احمد العساف» وزیر خارجه سعودی در سفری غیر منتظره به «قبرس» رفت تا ثابت شود ریاض به مدیترانه شرقی چشم طمع دوخته است. حدود ۲ هفته پیش نیز «نیکوس هریستولولیدیس» وزیر خارجه جمهوری قبرس در سفر به عربستان سعودی با مقامات ارشد این کشور دیدار کرد.

نکته‌ای که در خصوص تلاش‌های جدید عربستان سعودی برای بهره برداری از منافع موجود در مدیترانه شرقی حائز اهمیت به نظر می‌رسد، رقابت آن با مقامات آنکارا در این زمینه است. ترکیه نیز از جمله طرف‌هایی است که از مدت‌ها پیش تلاش‌ها برای بهره برداری از مدیترانه شرقی را کلید زده است. در همین راستا، ترکیه یک توافق‌نامه مرزی دریایی با دولت وفاق ملی لیبی به نخست وزیری «فائز سراج» امضا کرده است.

این توافقنامه اعتراض کشورهای ذینفع در حوزه مدیترانه شرقی نظیر مصر و یونان را در پی داشته و افزون بر آن انتقاد قدرت‌های فرامنطقه‌ای همچون روسیه و آمریکا را نیز برانگیخته است. همچنین مصر، اسرائیل و اخیراً عربستان موافقتنامه‌هایی برای سرمایه‌گذاری در منابع گازی قبرس یونانی‌نشین انجام داده‌اند و انجام عملیات حفاری مشترک با همکاری شرکت‌های یونانی و اسرائیلی افزایش یافته است.

بدین ترتیب مدیترانه شرقی به عنوان منبع گازی جدید جهان به عرصه رقابت میان بازیگران منطقه‌ای و بین المللی تبدیل شده است و در این میان، عربستان سعودی به هیچ وجه نمی‌خواهد که میدان را به رقبای دیگر خود و به ویژه ترکیه واگذار کند. از همین روی، تسلط ترکیه بر قبرس شمالی و استخراج نفت، گاز و هیدروکربن‌های مدیترانه شرقی سبب شده تا عربستان سعودی نیز به فکر سهم خواهی از این منابع بیفتد.

در هر صورت، رقابت عربستان سعودی با ترکیه در مسأله مدیترانه شرقی و نیز موضع آن در قبال روابط آنکارا با کشورهای ذی‌نفع در این منطقه، به خوبی حاکی از تلاش‌های گسترده ریاض برای رقابت با ترکیه در این عرصه، است. مقامات ارشد ریاض در جریان دیدار حدود دو هفته پیش با «نیکوس هریستولولیدیس» وزیر خارجه جمهوری قبرس صراحتاً اعلام کردند که از حاکمیت قبرس حمایت می‌کنند.

این اقدام عربستان سعودی در واقع با هدف به چالش کشیدن سیاست آنکارا در قبال قبرس انجام شد و این پیام را به مقامات ترکیه‌ای مخابره کرد که ریاض اجازه نخواهد داد تا ترکیه با سلسله اقدامات خود از منابع غنی نفت و گاز مدیترانه شرقی بهره برداری کند. به همین دلیل است که عربستان سعودی توسعه روابط با کشورهای ذی نفع در مدیترانه شرقی برای رقابت با ترکیه را در رأس اولویت‌های جدید سیاست خارجی خود قرار داده است.