آتش بس و آزادی زندانیان؛ آرامش افغانستان تا کجا ادامه دارد؟

آرمش نسبی در افغانستان همزمان با اعلام آتش بس در جریان عید فطر برقرار شده و حال منابع رسمی از تمدید این آتش بس به مدت یک هفته دیگر خبر می‎‌دهند.
همزمان با آتش بس، دولت اشرف غنی نیز دستور آزادی 2 هزار زندانی طالبان را صادر کرد و از روز عید فطر نخستین گروه 100 نفره از این زندانیان آزاد شدند.

اما یک سوال مهم این است که آرامش نسبی فعلی در افغانستان تا کجا ادامه خواهد داشت؟
اولین بار نیست که در افغانستان به مناسبت عیدفطر آتش بس برگزار می‌شود، اما آتش بس امسال یک تفاوت با سال‌های گذشته دارد و آن این که سال گذشته با وجود درخواست دولت کابل، اما تمدید این آتش بس از سوی طالبان مورد پذیرش قرار نگرفت، حال اما این بار تمدید آتش بس مورد توافق دو طرف قرار گرفته، اگرچه زمان آن یک هفته اعلام شده است. براین اساس در مقایسه با سال گذشته امیدواری بیشتری می توان به آتش بس داشت.

در عین حال تداوم آتش بس فعلی در افغانستان بستگی به نوع نگاه و رویکرد دو طرف اصلی این آتش بس، یعنی دولت کابل و گروه طالبان به مذاکرات آتی صلح دارد.
به طور کلی نه دولت کابل و نه گروه طالبان اعتماد کافی را نسبت به هم دنبال نمی‌کنند و حتی دو طرف هنوز نتوانسته‌اند مذاکرات بین الافغانی خود را آغاز کنند.

این بی اعتمادی بیش از هرچیز ناشی از آن است که مذاکرات فعلی صلح طالبان در واقع با مداخله بازیگر خارجی، یعنی آمریکا شکل گرفته و توافق صلح فعلی بیش از آن که ناشی از ابتکارات داخلی و بومی افغانستان باشد، نشات گرفته از تحرکات و مقتضیات سیاسی و دیپلماتیک واشنگتن است.
در واقع آن چه به مذاکرات فعلی صلح در افغانستان منجر شده است، احساس نیاز رهبران کاخ سفید به آرام کردن اوضاع در افغانستان در آستانه نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری آمریکاست و نیاز دولت ترامپ به نشان دادن دستاوردهای دیپلماتیک باعث شده تا دیپلمات‌های آمریکایی برای انعقاد توافق با طالبان به تکاپو بیافتند.

برهمین اساس نیز در جریان مذاکرات صلح، بازیگر اصلی این گفتگوها یعنی دولت کابل غایب بود و همین موضوع پاشنه آشیل و ضعف اصلی مذاکرات صلح این کشور است.
لذا مذاکرات صلح زمانی می تواند در افغانستان نتیجه لازم را کسب کند که هم دولت و هم گروه طالبان نیاز به پیگیری گفتگوهای صلح را براساس نیاز خود درک کنند و در این شرایط است که به برقراری آتش بس های طولانی تر نیز می توان امید بیشتری داشت.

نیاز به حذف بازیگران خارجی و استقلال عمل کابل
از سوی دیگر روز گذشته آزادسازی زندانیان از سوی دولت کابل بالفاصله با واکنش وزارت خارجه آمریکا روبرو شد و حتی قبل از آن نیز نماینده آمریکا با مقامات ارشد کابل درباره آزادی زندانیان طالبان گفتگو کرده بود. براین اساس آزادی زندانیان اخیر طالبان از سوی دولت کابل بیش از آن که اقدام مستقل ارگ ریاست جمهوری افغانستان تفسیر شود، بیش از آن ناشی از درخواست‌ها و حتی گاه فشار واشنگتن ارزیابی می‌شود و در این شرایط استقلال عمل دولت مرکزی افغانستان تحت الشعاع قرار می گیرد.

دولت کابل اما باید بتواند تا رویکردها و اقدامات خود را مستقل نشان دهد تا در مقابل، طالبان، اقدامات کابل را متاثر از واشنگتن ارزیابی نکند. لذا مسئولان ارشد افغانستان بیش از گذشته نیاز به آن دارند تا حاکمیت و تصمیمات خود را مستقل و به دور از فشارها خارجی نشان دهند تا از طرف دیگر مشروعیت این تصمیمات و اقدامات نیز فراتر از مداخلات خارجی کشورهای غربی و بویژه آمریکا ارزیابی شود.

پذیرش واقعیت ها
یک موضوع دیگر در راستای دستیابی به آتش بس پایدار در افغانستان، نیاز به درک واقعیت‌های متقابل در میان دو طرف تخاصم است. دولت کابل با درک واقعیت ها می تواند گروه طالبان را به عنوان بخشی از بدنه اجتماعی و سیاسی دولت افغانستان بپذیرد و در مقابل طالبان نیز می تواند با پذیرش ساختار سیاسی جاری به دنبال مشارکت در قدرت سیاسی به جای انحصار و یا حذف ساختار سیاسی موجود حرکت کند.

در واقع تا زمانی که دو طرف با نگاهی ایده آلی و به دنبال حداکثر خواسته‌های خود در شرایط فعلی افغانستان باشند، دریای طوفان زده و بی ثبات افغانستان هیچ گاه رنگ آرامش و ثبات را به خود نخواهد دید، اما با پذیرش واقعیت ها به معنای مشارکت طالبان در قدرت سیاسی و پذیرش ساختار دولتی فعلی در کابل می توان به میزان زیادی به سمت پایان چرخه خشونت و بی ثباتی در افغانستان حرکت کرد.