کتاب جان بولتون؛ نگاهی از زاویه دیگر به «مجمع دیوانگان» در کاخ سفید

از جمله افشاگری‌های مهم در کتاب جان بولتون، یاری طلبی دونالد ترامپ از همتای چینی خود «شی جین‌پینگ» برای پیروزی در انتخابات نوامبر 2020 است. طبق ادعای بولتون، ترامپ در حاشیه نشست گروه 20 در سال 2018 به «شی» گفته چنانچه کشورش اقدام به خرید برخی محصولات کشاورزی خاص از آمریکا بکند او می‌تواند برای بار دوم به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا انتخاب شود.  

بولتون همچنین در این کتاب نوشته است که وقتی چین در حال ساختن اردوگاه‌های کار اجباری برای بازداشتی‌های «اویغور» چین بوده، ترامپ به رئیس جمهوری چین گفته است که کار درستی می‌کند و باید به آن ادامه دهد.

جان بولتون در این کتاب نوشته که رجب طیب اردوغان در موضوع تحقیقات دستگاه قضایی آمریکا دربارۀ هالک بانک ترکیه، از ترامپ کمک می‌خواهد. دونالد ترامپ نیز به او پاسخ می‌دهد که اگرچه نمی‌تواند بلافاصله در این زمینه کاری انجام دهد زیرا دادستان منهتن از سوی باراک اوباما منصوب شده؛ اما قول می‌دهد که این مشکل را با کمی تاخیر حل و فصل کند.

پس از آن بود که دونالد ترامپ جفری برمن را به عنوان دادستان جدید منطقه منهتن برگزید تا با وجود فشارهای دادگستری آمریکا، بتواند در تحقیقات قضایی که دربارۀ این بانک دولتی ترکیه در جریان بود مداخله کند.

این کتاب حاوی بخش‌هایی درباره ایران هم هست. خلاصه‌ای که روزنامه نیویورک‌تایمز از کتاب بولتون منتشر کرده نشان می‌دهد او بعد از سرنگونی پهپاد آمریکا توسط ایران از دونالد ترامپ به دلیل عدم اقدام علیه ایران عصبانی بوده است. بولتون از برهه‌ای که قرار بوده حمله‌ای توسط آمریکا علیه ایران اتفاق بیفتد به عنوان یک «نقطه عطف» برای خودش در دولت دونالد ترامپ یاد کرده است. این حمله، بر خلاف نظر جان بولتون، اتفاق نیفتاد.جان بولتون از صرفنظر ترامپ از حمله به مواضعی در ایران به عنوان «غیرمنطقی‌ترین کاری که ممکن بود از سوی هر رئیس جمهوری انجام شود» نام برده است.

جان بولتون همچنین دونالد ترامپ را متهم کرده است که تحریم‌های وضع شده علیه گروه مخابراتی ZTE چین را لغو کرده تا از این ابتکار به عنوان ابزاری در مذاکرات تجاری با پکن استفاده کند.

بولتون نخستین مقام سابق دولت ترامپ نیست که در فاصله کوتاهی پس از خاتمه کارش در کاخ سفید خاطراتش را در قالب کتاب منتشرمی‌کند و احتمالاً آخرین هم نخواهد بود، اما او که رسانه‌ها انتصابش در مارس 2018 را به عنوان "اضافه شدن دیوانه‌ای دیگر به مجمع دیوانگان کاخ سفید" تعبیر می‌کردند اکنون خودش را در فضایی آن‌قدر جنون‌آمیز ترسیم کرده که ظاهراً نابخردی‌های خودش در آنجا چندان به چشم نمی‌آمده است. این امر البته برای دولت ترامپ مسبوق به سابقه است زیرا از «جیمز متیس» که به سبب سیاست‌های افراطی و جنگ‌طلبانه‌اش به «سگ دیوانه» معروف شده بود در دولت ترامپ در کنار رکس تیلرسون و هربرت مک‌مستر به عنوان «حلقه بالغان دولت» یاد می‌شد!

برای کسانی که سیاست‌های دولت ترامپ را از نزدیک دنبال می‌کنند نقش بولتون در برخی از دور از عقل‌ترین سیاست‌های کاخ سفید پوشیده نیست: او با ارائه دیدگاهی غیرواقعی از وضعیت دولت نیکلاس مادورو در ونزوئلا شکست رسواآمیزی برای دولت ترامپ رقم زد، مذاکرات کره شمالی را به شکست کشاند، با تحلیل‌های غلط از اوضاع ایران، ترامپ را آماج تندترین انتقادات تند به دلیل اتخاذ احمقانه‌ترین سیاست‌ها قرار داد و  به طور کل، سیاست خارجی را به پاشنه آشیل ترامپ در انتخابات نوامبر 2020 تبدیل کرد. 

 در خصوص ایران، بولتون آشکارا در فضای خیال و توهم سیر می‌کند و بارزترین نمود آن هم در حضور یافتنش در جلسات گروهک تروریستی منافقین پدیدار قابل رویت است. با آنکه حتی نظرسنجی‌ها در داخل خود آمریکا هم نه یکبار بلکه بارها اذعان کرده‌اند که این گروهک از کمترین حمایتی در جامعه ایران برخوردار نیست بولتون یکی از مدعوین همیشگی میتینگ‌های منافقین بود. او حتی سال 96 در یکی از سخنرانی‌هایش در جمع اعضای منافقین وعده داد که انقلاب ایران چهل سالگی را جشن نخواهد گرفت! 

درباره کره شمالی، جان بولتون اندکی بعد از نخستین دیدار دونالد ترامپ با «کیم جونگ اون»، رئیس کره شمالی با گفتن صریح و مستقیم اینکه کاخ سفید الگوی لیبی را برای  کره شمالی دنبال می‌کند جنجال بزرگی به پا کرد. ترامپ، همین چند ساعت پیش در پیامی در توئیتر به این موضوع اشاره کرد و آن را عامل شکست سیاست خود در قبال کره شمالی دانست: «وقتی جان بولتون خل‌وضع در مصاحبه‌ای به صورتی احمقانه گفت که در حال بررسی "مدل لیبی" برای کره شمالی است، همه چیز به هم ریخت. کیم جونگ اون [رهبر کره شمالی] که به خوبی داشتیم با او کنار می‌آمدیم، مثل موشک‌هایش خشمگین (بالستیک) شد و درست هم بود.»

ترامپ در پیامی دیگر نوشت: «او (کیم جونگ اون) نمی‌خواست بولتون هیچ جایی در اطراف او باشد. اظهارات بولتون که احمقانه‌ترین بود، ما را به شدت در مقابل کره شمالی عقب راند و الان هم اینطور است. من از بولتون پرسیدم "چه فکر می‌کردیم" او هیچ جوابی نداشت و فقط عذرخواهی کرد. این قضیه مربوط به اوایل است، باید او را همان موقع و در همانجا اخراج می‌کردم!»

و در ونزوئلا، بدون آنکه شواهدی از موفق شدن احتمالی سیاست براندازی دولت وجود داشته باشد، بولتون تنها بر پایه خیالات و اوهام ترامپ را مجاب کرد که شمار زیادی از سران ارتش حاضرند به مادورو خیانت کنند و آمریکا می‌تواند با ترغیب «خوان گوایدو» برای در دست گرفتن ریاست‌جمهوری به فاصله کوتاهی دولت مادورو را سرنگون کند. بولتون آنقدر به صحت و درستی این ارزیابی‌ها اطمینان داشت که هیچ پلان B برای شکست آنها طراحی نکرده بود، اما طرحش نتیجه‌ای بهتر از راه‌اندازی چند کودتای ناکام و شکست‌خورده پیدا نکرد. 

این نوع تصمیم‌گیری‌های بولتون احتمالاً برای تصویر کردن نیمرخی از وضع عقلانیت شناختی- سیاسی او کافی خواهند بود با این حال ظاهراً اوضاع در کاخ سفید آنقدر وخیم هست که او هم بتواند از موضعی بالاتر و با حالت  «نگه‌ کردن عاقل اندر سفیه»  روایتی از اوضاع نابسامان آن ارائه دهد. 

در اینکه بولتون به عنوان یکی از اخراج‌شدگان دولت ترامپ برای انتقام از او با بزرگنمایی در نابسامانی‌های دولتش انگیزه داشته باشد شکی نیست، اما روایت او از آن جهت قابل‌توجه است که فضای ترسیم‌شده‌اش از کاخ سفید هم شباهت زیادی به رفتارهای واقعی ترامپ دارد و هم به آنچه قبلاً در کتاب‌های افشاگرانه دیگر علیه او نوشته شده است.