بهار روابط عربستان و پاکستان چگونه خزان شد؟

خزان روابط پاکستان و عربستان آن جا خود را نشان داد که مقام ارشد نظامی پاکستان در جریان سفر به ریاض، پایتخت عربستان نتوانست با ولیعهد این کشور دیدار کند و محمدبن سلمان دیدار با او را رد کرد.

این در حالی بود که اولین سفر رسمی «عمران خان»، نخست وزیر پاکستان پس از ادای سوگند، دیدار از عربستان سعودی بود و در آن موقع گزارشات حاکی از این بود که علت این که عمران خان، عربستان سعودی را برای اولین سفر خارجی خود انتخاب کرده درخواست کمک مالی از این کشور بوده است.

بعد از این سفر، عمران خان همچنین سفر دیگری نیز کمتر از یک سال پیش در جریان برگزاری یک کنفرانس اقتصادی به عربستان داشت و این سفر در زمانی بود که بسیاری از سران کشورها حضور در این نشست اقتصادی را به دلیل ماجرای قتل «خاشقجی»، روزنامه نگار سعودی در ترکیه تحریم کرده بودند، اما نخست وزیر پاکستان برخلاف دیگر رهبران سیاسی از محدود مهمان ارشد این نشست در ریاض بود.

حتی پس از آن نیز در جریان سفر ولیعهد عربستان سعودی به اسلام آباد در فوریه سال گذشته، ولیعهد سعودی موافقتنامه های اقتصادی به ارزش ۲۰ میلیارد دلار با پاکستان امضاء کرد و همه نشانه‌ها حکایت از آن داشت که روند روبه افزایش روابط عربستان و پاکستان در حال پیشرفت است.

اما اوضاع به ناگهان از چند ماه پیش به این سو دچار تغییرات چشم گیری شد تا آن جا که ولیعهد عربستان، این بار از «ژنرال قمر جاوید باجوا»، رئیس ستاد مشترک ارتش پاکستان که به عربستان سفر کرده بود، استقبال نکرد.

بهاران چگونه به خزان رسید؟
از سال گذشته که ماجرای کشمیر و سرکوب و محدودسازی مسلمانان آن منطقه از سوی هند شدت گرفت، پاکستان تلاش زیادی کرد تا موضوع کشمیر را با توجه به مسلمان نشین بودن آن منطقه در سطح جهان اسلام مطرح کند، اما با وجود همه تلاش‌های پاکستان، سعودی‌ها ترجیح دادند جانب روابط گرم خود با هند را نگه دارند و از واکنش و محکومیت حوادث کشمیر پرهیز کنند.

همین سکوت عربستان در برابر تحولات کشمیر منجر به آن شد تا اسلام آباد لب به انتقاد گشاید و این سکوت را «غیرقابل قبول» ارزیابی کند.

پس از آن نیز عربستان نسبت به تشکیل بلوک جدید اسلامی در برابر خود بدبین شد و این بدبینی بویژه آن جا شدت گرفت که پاکستان، ترکیه، ایران، قطر و مالزی با حضور در اجلاس کنفرانس همکاری‌های اسلامی در پایتخت مالزی، تحولات کشمیر و سکوت برخی دیگر از کشورهای اسلامی را محکوم کردند. غایب این نشست اما عربستان بود که مالزی را محل مناسبی برای نشست کنفرانس همکاری‌های اسلامی نمی دانست و از حضور در آن خودداری کرده بود. در واقع  عربستان نگران انزوای خود بین کشورهای منطقه مانند ایران، ترکیه و قطر بود و تصور می کرد اجلاس مورد بحث تلاشی برای ایجاد یک بلوک اسلامی تازه است.

از سوی دیگر همزمان روابط پاکستان با ترکیه، دیگر رقیب سنتی عربستان طی ماه‌های گذشته بسیار گرم تر شد و حتی اردوغان در سفر به اسلام آباد وعده حمایت از پاکستان را اعلام کرد.

هند نیز بخش دیگری از این کلاف چندوجهی خزان روابط پاکستان و عربستان بود که پس از تحولات کشمیر، با شرکت نفتی آرامکو عربستان وارد امضای قرارداد شد و ریاض همزمان نشان داد که برای موضوع کشمیر چندان ارزشی قائل نیست.

سیاست بر اقتصاد اولویت دارد!
سردی روابط عربستان و پاکستان بیش از هرچیز نشان می‌دهد آن چه تعیین کننده ارزش روابط دو کشور است نه مناسبات اقتصادی و تجاری بلکه این مولفه‌های سیاسی است که چربش بسیار بیشتری بر روابط اقتصادی دو طرف دارد.

به عبارت دیگر، عربستان در تلاش است تا پاکستان را در بلوک منطقه‌ای خود همراه داشته باشد، مشروط به این که پاکستان به ایران، قطر، ترکیه و مالزی نزدیک نشود. این همان شیوه مداخله جویانه‌ای است که واشنگتن نیز در روابط با ریاض دنبال می کند و به نظر می‌رسد حال الگوی ترسیم روابط خارجی دیگر کشورها از کاخ سفید به کاخ پادشاهی عربستان رسیده است، اما این که آیا سعودی‌ها این وزن و نفوذ کافی را برای تحت فشار قرار دادن پاکستان خواهند داشت، یاخیر، محل تردید است.

به عبارت دیگر، علی رغم وعده‌های اقتصادی عربستان به پاکستان، اما به نظر  می‌رسد که اسلام آباد به دلیل عدم بهره مندی از این وعده‌ها، این روزها ترجیح می‌دهد که در ائتلاف منطقه‌ای محور ترکیه-ایران-قطر خود را فعال تر نشان دهد، اگرچه اسلام آباد همزمان به دنبال تنش با عربستان نیست، اما پاسخ سرد سعودی‌ها به سفر مقام ارشد نظامی پاکستان نشان می‌دهد ریاض ارزش چندانی برای روابط گرم با پاکستان قائل نیست.