چرا نمی توان به گفتگوهای صلح افغانستان خوش بین بود؟

این مذاکرات پس از آن عملی شد که در اسفند گذشته آمریکا و طالبان توافق کردند که نیروهای غربی مستقر در افغانستان تا آوریل ۲۰۲۱ از این کشور خارج شوند، به شرطی که طالبان ضمانت کند که از خاک افغانستان تروری در سطح بین‌المللی تدارک و هدایت نخواهد شد. بخشی از توافق هم ناظر بر آزادسازی زندانیان طالبان از سوی حکومت کابل بود، به شمول شماری از زندانیان خطرناک این گروه. طالبان این آزادی را شرط قبول مذاکره با طرف‌هایی از سوی دولت و جامعه مدنی افغانستان عنوان کرده بود.

چشم انداز مبهم صلح
با وجود مذاکراتی که در دوحه قطر در جریان است، اما چشم انداز صلح برای افغانستان چندان روشن نیست.
یک روز پس از افتتاح نخستین نشست میان دولت افغانستان و گروه طالبان، عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحه ملی افغانستان در یک نشست خبری در دوحه قطر گفت که صلح خواست مردم افغانستان است، بیشتر مردم خواستار قطع جنگ و برقراری آتش‌بس هستند. او خواستار توافق در زمینه "آتش‌بس بشردوستانه" گروه طالبان با دولت افغانستان شد.

با این حال این مذاکرات همچنان جریان دارد، اما با گذشت چند روز از آغاز آن، هنوز نتایج این مذاکرات مشخص نیست.

شک وتردید شهروندان افغان
شماری از شهروندان افغانستان از هیات مذاکره کننده افغان می‌خواهند که باید با طالبان درباره پایان جنگ و تامین صلح و ثبات دایمی در کشور، گفتگو شود. آنان می‌گویند که گفت‌وگوهای صلح نباید پنهانی و دور از انظار رسانه‌ها و مردم انجام گیرد، زیرا هر نوع توافقی که در پشت درهای بسته صورت گیرد، برای مردم پذیرفتنی نخواهد بود.

شهروندان این کشور هشدار می‌دهند که «قانون اساسی، نظام جمهوریت، آزادی بیان، حقوق زنان، حقوق رسانه‌ها، حقوق بشر، سهم زنان در نظام و دستاورهای چند دهه اخیر در این کشور ، خط‌قرمز مردم است و به هیچ گروهی اجازه نخواهند داد که این دستاورهای مردم را معامله کنند، زیرا مردم برای این دستاوردها مبارزه کرده‌اند و سال‌ها است که قربانی می‌دهند و حفظ آن‌ها، مسئولیت فرد فرد جامعه است.

آنان تاکید دارند که «هیات افغانی که به نمایندگی از دولت و ملت افغانستان در این نشست شرکت دارند، دیدگاه و نظریات مردم را در میز مذاکره با طالبان به بحث بگیرند، نه دیدگاه شخصی‌شان را. این خواسته‌های مردم افغانستان در حالی مطرح می‌شود که عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحه ملی، در سخنرانی‌ خود که در نخستین روز نشست صلح دوحه قطر بیان داشت، نیز بر حفظ نظام جمهوریت، آزادی بیان، حقوق زنان، و دستاورهای چند دهه گذشته در این کشور تاکید کرد.

چرا نمی توان به گفتگوهای صلح افغانستان خوش بین بود؟
با این حال در ارتباط با عدم وجود خوش بینی به مذاکرات صلح افغانستان دلایل متعددی می توان برشمرد، زیرا سازوکارهایی که می تواند زمینه تامین صلح پایدار را در افغانستان فراهم کند، به چشم نمی خورد.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان برای ایجاد مذاکرت صلح و تضمین آن حداقل زمینه های بین المللی  مورد نیاز است.

از جمله این زمینه های بین المللی، حضور شورای امنیت سازمان ملل به صورت جدی در این مذاکرات است، در حالی که در مذاکرات داخلی افغانستان حضور سازمان های بین المللی تا کنون بسیار کمرنگ و در حد هیچ بوده است.

همچنین بازیگران بین المللی و منطقه‌ای عمده در این دور از مذاکرات مشارکت و حضور فعال ندارند و فقط نماینده آمریکا و همچنین قطر به عنوان میزبان در این مذاکرات مشهود بود، این در حالی است که چین و روسیه حضور فعالی در این دور از مذاکرات دوحه نداشتند و حضورشان تنها به ارتباطی ویدئویی محدود شد که در سطح نه چندان ارشد برگزار گردید.

همچنین همسایگان افغانستان و کشورهای منطقه نیز در این مذاکرات غایبانی بزرگ به شمار می روند و حضور فعالانه هیچ کدام از این کشورها در مذاکرات دوحه دیده نمی شود.

موضوع دیگر به عنوان چالش مذاکرات فعلی، برگزاری آن در پشت درب های بسته و عدم اطلاع مردم از روند این مذاکرات است، در واقع هیچگونه شفافیتی در این دور از مذاکرات نیست و همین به نگرانی‌ها از سوی مردم دامن زده است. همچنین احزاب، سازمان ها و گروه های سیاسی افغانستان نیز غایبان اصلی معرکه دوحه هستند و تنها گروه کوچکی از رهبران احزاب نمایندگان دولت در مذاکرات صلح را همراهی می کنند.

همچنین بحران شیوع کرونا باعث شده تا دولت با چالش‌های بیشتر روبرو شود و با دست ضعیف تری در مذاکرات حضور یابد و همین موضوع ممکن است برخی خواسته های یکطرفه را بر کابل تحمیل کند.

و در نهایت آن چه باعث می شود تا نتوانیم خوش بینی زیادی به این گفتگوها داشته باشیم دو خواست متضاد دو طرف صلح است و در حالی که طالبان تا کنون به دفعات بر تشکیل امارت و حکومت اسلامی تاکید کرده، کابل هرگونه تغییر ساخت حکومت را به شدت رد کرده و بر حفظ آن چه دستاوردهای 20  سال گذشته نامیده، تاکید می کند. همین موضوع باعث می شود که چشم انداز رسیدن به یک راه حل میانه در گفتگوهای کابل و طالبان مبهم باشد و نتوان چندان به این دور از گفتگوها امیدوار بود.