چالش‌ها و سیاست احتمالی دولت آتی آمریکا در مناطق مختلف دنیا

بایدن چندی پیش معرفی اعضای تیم دولت آتی خود را با مهره های مربوط به تیم امنیت ملی و سیاست خارجی شروع کرد. او آنتونی بلینکن را به عنوان گزینه تصدی وزارت خارجه معرفی کرد که تایید نهایی او نیاز به چراغ سبز مجلس سنا دارد. در همین حال، رئیس جمهور منتخب آمریکا جیک سولیوان را به عنوان مشاور امنیت ملی خود منصوب کرد که نیاز به عبوری از کانال سنا نخواهد داشت.

سولیوان و بلینکن سالهاست که با بایدن آشنا بوده و با او از نزدیک کار کرده اند. آنها به سمت راست یا جناح سنتی حزب دموکرات تعلق دارند. حتی سولیوان معروف به این است که مواضعی نزدیک به هیلاری کلینتون، وزیر خارجه سابق آمریکا دارد؛ چرا که او از نزدیک با کلینتون کار کرده و معتمد او بوده است.

پیشتر در گزارش هایی درباره مواضع بایدن و اعضای تیمش درباره ایران منتشر شده است که با وقوع رخدادها و تحولات جدید آنها را به روز رسانی کرده یا گزارش‌های جدیدی را تهیه و تنظیم خواهد کرد. اما قطع نظر از مسئله ایران، سوالی جدی برای کشورهای دیگر جهان درباره چالش‌ها و سیاست‌های کلی بایدن طی 4 سال آینده وجود دارد.

در جریان مبارزات انتخاباتی، نامرد دموکرات سعی کرده است خود را به عنوان فردی نشان دهد که به دنبال احیای اجماع آمریکایی، و نقش کلیدی آمریکا در عرصه جهانی است. او گفته است که می خواهد تیم متنوعی را بچیند که هر کدام در عرصه خود جزو بهترین ها هستند. مسلما اکثر افرادی که تا به حال معرفی شده اند، افرادی شناخته شده و دارای سابقه سیاسی در سیستم حاکمیتی آمریکا بوده اند. بنابراین آنها به اصول جاری در این سیاست‌های این کشور پایبند خواهند بود.

با این وجود نکته قابل مداقه این است که آیا سیاست دولت آتی آمریکا از جنس بازیابی سیاست های دوران باراک اوباما، یا نسخه اصلاح شده آنها خواهد بود، یا اینکه رئیس جمهور جدید طرحی نو در انداخته و تغییرات اساسی در برخی از حوزه های سیاست خارجی اعمال خواهد کرد. بعید است که بایدن بخواهد سیاستی متفاوت از آنچه سیستم حاکم و دولت پنهان در نظر دارد اجرایی کند. اما هم آمریکا، آمریکای دوران اوباما نیست، هم شرایط جهانی تغییر کرده و هم اینکه بایدن اوباما نیست.

بایدن رویای احیای نقش رهبری آمریکا در عرصه جهانی و تقویت روابط ترانس آتلانتیک را در سر می پروراند. او در اصل می خواهد آمریکا را به دوران پس از 1945 میلادی بازگرداند که در آن آمریکا نقش ملموسی را در دنیا و تعیین مکانیزم ها و فرآیندهای جهانی داشت. اینکه آیا بایدن پا به سن موفق به انجام این ماموریت خواهد شد یا نه، سوالی است که پاسخ به آن مستلزم چندین سال زمان است.

رئیس جمهور جدید به طور قطع چالش هایی را در عرصه سیاست خارجی خواهد داشت که اجتناب ناپذیر هستند. اینکه او چگونه با این چالش ها و موضوعات برخورد کند یا برای حل آنها تعامل کند هنوز مشخص نیست؛ چرا که روسای جمهور آمریکا معمولا سه وجه دارند: کاندیدای انتخابات – رئیس جمهور منتخب قبل از مراسم تحلیف – رئیس جمهور مستقر در کاخ سفید.

مسلما هر فردی که رئیس جمهور می شود، به دلیل اینکه در زمان رقابت های انتخاباتی الزامات و ملاحظات یک رئیس جمهور مستقر را ندارد، راحت تر صحبت می کند و شعار سر می‌دهد. پس از انتخاب و قبل از مراسم تحلیف، رئیس جمهور منتخب، هر چند هنوز تحت فشار تمام واقعیت های میدانی و موجود قرار نگرفته، اما برای چیدن تیم و آماده شدن برای ورود به کاخ سفید و تعامل با کنگره با محدودیت های جدیدی مواجه می شود. با ورود به کاخ سفید، رئیس جمهور باید به دور از شعارزدگی، به موضوعات مبتلا به کشورش رسیدگی کند. بنابراین، شاید بتوان به طور نسبی سیاست های فردی که قرار است رئیس جمهور شود، را پیش بینی یا ارزیابی کرد، اما نمی توان آن را به طور دقیق و مو به مو پیشگویی کرد.

صرفنظر این عدم قطعیت در خصوص سیاست های و عملکرد، رئیس جمهور آتی، برخی چالش ها و مسائل برای بایدن تقریبا قطعی هستند. او احتمالا برخی موضوعات مانند بازگشت به معاهداتی مانند معاهده آب و هوایی پاریس، سازمان جهانی بهداشت و ... را در دستور کار خود قرار خواهد داد که هر کدام از این موارد به تفصیل و به طور مستقل قابل ارزیابی هستند.

دیواری به نام چین
انتظار می رود که موضوع چین همچنان مسئله و دغدغه شماره یک دولت آتی آمریکا طی سال‌های آینده باشد. رشد روزافزون اژدهای شرقی، به ویژه در حوزه اقتصادی، سالهاست که زنگ خطر را برای واشنگتن به صدا در آورده است. حتی دولت اوباما هم درباره چین نگرانی های جدی داشت، اما در مواجهه با این مسئله به لحاظ تاکتیکی با دولت دونالد ترامپ تا حدودی تفاوت هایی را خواهد داشت. بنابراین، چین در دوران احتمالی بایدن نیز همچنان استخوان در گلوی آمریکا خواهد بود. نبرد در حوزه اینترنت 5G، ابتکار «کمربند-جاده» چین، حضور و نفوذ در محیط پیرامونی چین، انتظار می رود که بیش از پیش ادامه یابد.

روابط واشنگتن و پکن اخیرا به پایین ترین سطح در طی دهه های گذشته رسیده است. جنگ تجاری، کنسولی، و نامیدن ویروس کرونا به نام ویروس چینی اتفاقاتی بوده است که سردی روابط دو کشور را تشدید کرده است.
یکی از روش های ترامپ در مواجهه با موضوعات و مشکلات این بود که او یک تنه به مصاف آنها می رفت و با سیاست ها و اقدامات یکجانبه به تقابل با حریفش می پرداخت. اما انتظار می رود که دولت احتمالی بایدن برای فشار بر چین به دنبال اجماع، کمک و هم افزایی یاران و متحدان سنتی اش باشد. احتمالا دولت آتی آمریکا از موضوعات حقوق بشری به عنوان ابزاری برای فشار بیشتر بر چین استفاده بیشتری خواهند کرد.

سختگیری بیشتر علیه روسیه
تیم بایدن از جمله آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه پیشنهادی و جیک سولیوان، مشاور امنیت ملی بایدن احتمالا سیاست سختگیرانه تری را علیه روسیه طراحی کرده و در پیش خواهند گرفت. بلینکن در مصاحبه ای که در ماه سپتامبر انجام داد گفت که دولت بایدن فشار بیشتری را از جمله با استفاده از تحریم ها علیه روسیه وارد خواهد ساخت و تلاش خواهد کرد تا با پیشروی مسکو مقابله کند. بلینکن معتقد بود که «روسیه از مشکلات آمریکا بهره برداری می کند».

موضوعات متعددی در روابط روسیه و آمریکا وجود دارد که از جمله آنها اتهام  دخالت روسیه در انتخابات آمریکا، حملات سایبری، کریمه، و توافق کنترل تسلیحات هسته ای هستند.

مسئله لاینحل کره شمالی
تیم بایدن از جمله بلینکن از سیاست دولت ترامپ در قبال کره شمالی بارها انتقاد کرده اند. آنها معتقدند که دیدار ترامپ با رهبر کره شمالی انتظارات آمریکا را برآورده نکرده است، بلکه بالعکس آن را با مخاطرات بیشتری مواجه کرده است.
با اینکه تیم بایدن منتقد عملکرد دولت ترامپ در خصوص کره شمالی بوده است، اما هنوز تصویر روشنی از اینکه دموکرات ها چگونه و با چه کیفیتی مسئله کره شمالی را حل خواهند کرد، وجود ندارد. بلینکن پیشتر درباره همکاری با متحدان به منظور فشار بر چین به منظور آوردن پیونگ یانگ پای میز مذاکره از طریف «فشار اقتصادی واقعی» سخن گفته بود.

خروج از افغانستان و توافق با طالبان
دولت ترامپ برای تحقق وعده خروج از افغانستان به مذاکرات و توافق با گروه طالبان روی آورد. قرار بود آمریکا ماه می 2021 نیروهای آمریکایی را از افغانستان خارج کند. تا واسط ژانویه هم قرار است که شمار نظامیان آمریکا در افغانستان از عدد 4 هزار و 500 نفر به 2 هزار و 500 نفر کاهش یابد. همزمان با این موضوع مذاکرات بین دولت کابل و گروه طالبان نیز برگزار می شوند.

دولت آتی آمریکا با تصمیم سختی در زمینه افغانستان، که شامل بحث خروج نیروهای نظامی آمریکا از این کشور و ادامه توافق با طالبان می شود، مواجه خواهد بود. بایدن برای اتخاذ تصمیم در این خصوص احتمالا به برآوردهای امنیتی و نظامی نیز رجوع خواهد کرد و تصمیم او احتمالا تا حدودی متاثر از شرایط و برآوردهای آتی خواهد بود. بعید است که دولت احتمالی بایدن زیر همه چیز زده و مسیر متفاوتی را دنبال کند، اما اینکه این دولت تا چه حد و با چه کیفیتی اهداف تعیین شده را دنبال یا آنها را اصلاح کند، هنوز به طور کامل مشخص نیست.

نحوه تعامل با بازیگران منطقه ای در دولت آتی آمریکا
 دولت آتی آمریکا در حوزه منطقه غرب آسیا و خلیج فارس نیز باید تصمیماتی را بگیرد. اینکه واشنگتن تا چه حد بخواهد رفتار خود در قبال عربستان و امارات و جنگ یمن تغییر داده یا اصلاح کند، تا حدودی محتمل است. به نظر می رسد که آمریکا بخواهد در خصوص موضوعات حقوق بشری مانند جمال خاشقچی بر عربستان فشارهایی را وارد کند، اما با توجه به روابط سنتی واشنگتن و ریاض بعید است که بند روابط دو طرف پاره یا سست شود.

در خصوص امارات هم بحث فروش تسلیحات و تجهیزات پیشرفته نظامی ماننده جنگنده های اف-35 مطرح می شود. اینکه آیا این سلاحها به امارات تحویل داده شوند، یا مشمول زمان شده یا حتی منتفی شوند، مسئله ای است که پاسخ آن را در ماهها یا سال های آینده خواهیم گرفت.

ترکیه نیز از جمله کشورهایی بوده است که علاوه بر عربستان، نگران روی کار آمدن دولت بایدن است. دولت احتمالی بایدن احتمالا بر میزان فشار بر دولت فعلی ترکیه و همچنین حمایت از مخالفان بیفزاید. اینکه آنکارا تا چه حد خواهد توانست این سیاست تاثیر گذاشته یا آن را تعدیل کند، بستگی به کنش و واکنش های طرفین خواهد داشت.

رژیم صهیونیستی نیز یکی از بازیگران مهم و کلیدی برای آمریکا در منطقه است. تل آویو، عمیقا نگرانی هایی درباره سیاست آتی دولت آمریکا دارد. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل به شدت نگرانی پایان سیاست فشار حداکثری آمریکا علیه ایران است و از این هراس دارد که در دوران جدید نتواند مانند دوران ترامپ دست به اقدامات بی پروا و مخرب بزند. طبیعتا رژیم صهیونیستی و لابی آن در آمریکا تلاش خواهند کرد که همچنان بر سیاست واشنگتن از دریچه منافع خود تاثیر بگذارند.