طالبان و توهم تصاحب کامل قدرت

محمد محقق؛ رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان و مشاور ارشد ریاست جمهوری می‌گوید که طالبان به «رهبران سیاسی گزینه‌های بیعت، معیت یا بی‌طرفی را پیشنهاد کرده‌اند.»

محقق روز پنج‌شنبه، ۱۴ حوت در مراسم گرامی‌داشت از سالگرد شهادت عبدالعلی مزاری؛ بنیانگذار حزب وحدت اسلامی به دست طالبان در کابل گفت که طالبان از رهبران سیاسی خواسته‌اند که با این گروه بیعت کنند یا در کنار این گروه علیه حکومت بجنگند و یا هم در جنگ طالبان و حکومت بی‌طرف باشند.

او افزود: «گروه طالبان از ما بیعت می‌خواهد؛ اما ما چنین خواستی را نمی‌پذیریم و به کسی بیعت نمی‌کنیم.»

این در حالی است که در جریان سفر اخیر زلمی خلیلزاد به کابل، بحث درباره تغییر نظام و تشکیل یک دولت انتقالی و مشارکتی بار دیگر مطرح شده‌است. گفته می‌شود آقای خلیلزاد در جریان این سفر، چنین طرحی را با مقام‌های افغان در میان گذاشته‌است.
اگرچه بر بنیاد جزئیات افشا شده طرح فرستاده امریکا بسیاری از نهادها و سازمان های دولتی به صورت مساویانه میان دوطرف درگیر تقسیم خواهد شد؛ اما این با آنچه از سوی محمد محقق درباره هدف طالبان مطرح شده، تعارض دارد.

بر اساس اظهارات آقای محقق، طالبان در توهم تصاحب کامل قدرت هستند و تنها در آن صورت است که دست از جنگ و کشتار و ترور و خشونت برخواهند داشت و صلح خواهند کرد.

 صرف نظر از اینکه طرح زلمی خلیلزاد بر پایه چه هدف و نیتی تنظیم شده، واقعیت این است که توافقنامه صلح او با طالبان، بسترساز اصلی شکل گیری این توهم از سوی طالبان شده است.

توافق دوحه در عین حال، حاوی بخش های محرمانه ای است که به نظر نمی رسد حتی دولت افغانستان هم از آن آگاه باشد. مشخص نیست که در این بخش ها بر سر چه چیزهایی میان امریکا و طالبان، تبانی و تراضی شده است؛ اما این نکته محرز است که امریکا با امضای این توافقنامه به طالبان به عنوان تنها طرف مطرح در مسایل افغانستان، وجاهت، مشروعیت، قدرت و اعتبار بخشیده است و همین امر نیز به آن گروه این توهم تمامیت خواهانه را القا کرده که دیگر جریان های سیاسی و قومی داخلی باید قدرت و قیمومیت بلامنازع آن گروه را بپذیرند و با آنان بیعت کنند و علیه نظام و دولت مستقر بجنگند و یا بی طرفی و سکوت اختیار کنند تا طالبان با ساقط کردن نظام، رژيم خود را مستقر سازند.

این در حالی است که افغانستان امروز با افغانستان پس از جنگ های داخلی و زمان ظهور طالبان فرق دارد. افغانستان طی ۲۰ سال گذشته، مسیری را طی کرده که قابل بازگشت نیست. در این مسیر، هریک از اقوام و مذاهب و جریان های سیاسی و قومی و مذهبی کشور، جایگاه و اعتبار قابل ملاحظه ای پیدا کرده اند که دیگر زوال پذیر نیست و نمی توان با تمامیت خواهی، انحصارطلبی، اقتدارگرایی و تحکم و تصلب سرکوبگرانه طالبانی آن را نادیده گرفت.

طالبان هم باید از برج عاج توهم تصاحب کامل قدرت پایین بیایند و با واقعیت های جدید افغانستان امروز رو به رو شوند. آنها باید دریابند که بیعت و معیت و بی طرفی در کشوری کثیرالقومی، منسوخ و مردود شده و همه کسانی که برای آزادی، استقلال، اقتدار ملی، عدالت سیاسی و توازن قومی قدرت، مبارزه کرده و قربانی داده اند، حق دارند در هرگونه تحول اساسی سیاسی در آینده، سهم و نقش معتنابهی داشته باشند و در نظر گرفته شوند.

عصر بیعت به سبک حکومت های بسیط و سنتی در دنیای پیشامدرن به پایان رسیده و امروزه اراده مستقیم مردم از طریق برگزاری انتخابات ملی تعیین کننده ساختار قدرت است؛ چیزی که البته در تفکر قرون وسطایی طالبان جایی ندارد.

به همین دلایل، راه رسیدن به یک توافق پایدار و سودمند صلح با طالبان، بسیار طولانی و سنگلاخی و دشوارگذار است و با وجود همه خوش بینی هایی که از سوی طرف های درگیر در این روند، مطرح می شود، چشم انداز صلح همچنان تیره و مبهم و غبارآلود است و خطر بروز یک جنگ داخلی بر سر قدرت، بیشتر از صلح بر محور توزیع قدرت و تقسیم منافع میان جوانب متخاصم، جدی می نماید.

برای جلوگیری از جنگ داخلی نیز طرف امریکایی باید به طالبان تفهیم کند که اقوام و مذاهب و جریان های سیاسی دیگر نه بیعت را به رسمیت می شناسند، نه در معیت طالبان علیه نظام سیاسی مستقر، وارد جنگ خواهند شد و نه با بی طرفی و انفعال، تماشاگر قدرت نمایی خشونت بار طالبان برای تصاحب کامل قدرت خواهند بود. آنها اگر اقتدارگرایی تمامیت خواهانه طالبان، مهار و تعدیل نشود، چه بسا آماده ورود به یک جنگ تمام عیار داخلی علیه آن گروه و حامیان شان خواهند بود؛ سناریویی که اگر تحقق یابد، طالبان و همه طرف های دیگر را از صلح دور خواهد کرد و جنگ جاری را در ابعادی وسیع تر، تمدید و تشدید خواهد بخشید.