طرح آمریکایی نشست استانبول، افغانستان را به صلح می رساند؟

برگزاری نشست استانبول از سوی آمریکا پیشنهاد شده و  زلمی خلیلزاد از طرف وزارت خارجه امریکا، این طرح تازه را برای آن چه برون‌رفت افغانستان از وضعیت کنونی عنوان شده، به مقامات این کشور سپرده است تا هرچه زودتر دیدگاه خود را در مورد بیان کنند.

از سوی دیگر، دولت افغانستان که پیش از این با برگزاری نشست صلح در ترکیه و طرح تشکیل دولت موقت به شدت مخالفت می کرد، اکنون برای شرکت در این نشست ها ابراز تمایل کرده است و  «حمدالله محب» مشاور امنیت ملی افغانستان در نشست خبری در کابل گفت که هیأت دولتی در نشست های ترکیه و مسکو شرکت می کند.

این که چرا آمریکا از نشست دوحه به سمت نشست استانبول تغییر مسیر داده است، البته در جای خود قابل توجه است.

شکست مذاکرات دوحه: نشست پیش رو در استانبول یک طرح آمریکایی است که از سوی دولت بایدن ارائه شده است. این در حالی است که طی چند ماه گذشته گفتگوها و مذاکرات و نشست های صلح آمریکا با طالبان از یک سو و دولت کابل و طالبان از سوی دیگر در دوحه قطر براساس طرح صلح ترامپ دنبال شده بود، اگرچه تا به امروز نشست های دوحه نتیجه ای در بر نداشته است. لذا طرح جدید آمریکا برای برگزاری نشست صلح افغانستان در استانبول ترکیه حاکی از شکست نشست دوحه است که طی بیش از یک سال گذشته جریان داشت.

از سوی دیگر، دولت بایدن از ابتدای روی کارآمدنش نیز دلخوشی چندانی به دنبال کردن مذاکرات صلح براساس طرح رئیس جمهور سابق آمریکا در دوحه قطر نداشت و در چند نوبت نیز از بازنگری در طرح صلح ترامپ و طالبان خبر داده بود.

در واقع براساس طرح ترامپ، آمریکا متعهد شده که نظامیان خود را براساس جدول زمانی کوتاه مدت از افغانستان خارج کند، اما دولت دموکرات بایدن مخالف خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان است و از همین رو نیز طرح قبلی ترامپ با طالبان را ناتمام می داند. به عبارت دیگر دولت بایدن بدنبال نقض توافق ترامپ با طالبان و ادامه حضور نظامی در افغانستان است و از همین رو طرح نشست استانبول برای از سرگیری دورجدید گفتگوهای صلح افغانستان را براساس اهداف مورد نظرش برای جلوگیری از خروج از افغانستان ارائه داده است و در این شرایط می توان نشست استانبول را اعترافی به شکست مذاکرات دولت پیشین آمریکا با طالبان در قطر عنوان کرد.
 
بازی آمریکا با کارت افغانستان: آمریکایی ها با کارت افغانستان هرجا  که بخواهند بازی می کنند. جالب است که طی سال های گذشته، ترکیه بازیگر فعال و تعیین کننده ای در تحولات افغانستان نبوده است، اما حال میزبان یکی از مهمترین نشست های صلح افغانستان به پیشنهاد آمریکا شده است. در واقع آمریکا با تاکید بر برگزاری نشست جدید صلح افغانستان در ترکیه، تلاش داشته تا ترکیه را وارد بازی میدان افغانستان کند تا به زعم خود یک امتیاز مهم را به ترک ها داده باشد.

دولت اردوغان روابط سرد و فاصله داری با دولت جدید آمریکا دارد و حال دولت بایدن تلاش دارد تا با ایجاد زمینه بازی برای ترک ها در افغانستان، آنکارا را بجای رقابت با متحدان غربی و اروپایی در مدیترانه به سوی رقابت در آسیای مرکزی به عنوان حیاط خلوت روسیه سوق دهد. عرض اندام ترکیه در آسیای مرکزی و رقابت با روسیه همان شرایط دلخواه رهبران آمریکاست و افغانستان فرصت خوبی برای حضور جدی تر و پررنگ تر شدن نقش ترکیه در تحولات آسیای مرکزی در رقابت با روسیه است.
 
پای لنگ نشست استانبول: در عین حال نمی توان این موضوع را از نظر دور داشت که نشست استانبول هنوز شروع نشده، پایش می لنگد و در واقع این نشست سرنوشت بی سرانجامی دارد.

نخستین نقد از نشست استانبول را احمد ولی مسعود، سفیر پیشین افغانستان در انگلستان و رئیس فعلی بنیاد احمدشاه مسعود مطرح کرده و با مهم عنوان کردن این نشست، اما گفته است:  متاسفانه در پیام وزارت خارجه امریکا، فقط از امارت طالبان و جمهوری آقای غنی، به عنوان طرف‌های اصلی مذاکرات استانبول نامبرده شده و از سایر اقوام کشور و نیز طرف اصلی منازعه یعنی مقاومت ملی، ذکری به میان نیامده است.

همین اشاره احمد ولی مسعود نشان می دهد که نشست مورد نظر آمریکا در استانبول تا چه حد شکننده و ناموزون است، چون آمریکایی ها نقش و جایگاه همه اقوام و گروه های سیاسی در این نشست را درنظر نگرفته اند.

از سوی دیگر در شرایطی که اختلافات داخلی در افغانستان حتی بیشتر و پررنگ تر از گذشته جریان دارد، آیا نشست استانبول خواهد توانست که این اختلافات را حل و فصل نماید؟ پاسخ به این پرسش مشخص و خیر است، چون نشست استانبول میزبان همه گروه های قومی و سیاسی افغانستان نخواهد بود و در این شرایط با تداوم اختلافات داخلی در افغانستان به دشواری می توان تصور کرد که نشست استانبول بتواند گره کور صلح در افغانستان را بگشاید.