پشیمانی پاکستان؛ صداقت یا ریاکاری؟

نخست وزیر پاکستان همچنین نوشته کشورش از جنگ‌های افغانستان بسیار آسیب دیده است. او گفته در این مدت بیش از ۷۰ هزار پاکستانی کشته شده‌اند و در حالی که ایالات متحده ۲۰ میلیارد دالر کمک کرده، ضررهای اقتصاد پاکستان از ۱۵۰ میلیارد دالر فراتر رفته است.

عمران خان نوشته: "حملات هواپیماهای بدون سرنشین ایالات متحده، در جنگ پیروز نشد؛ اما آنها نفرت را برای امریکایی‌ها ایجاد کردند و صفوف گروه‌های تروریستی را علیه هر دو کشور ما افزایش دادند."

او همچنین هشدار داده در صورتی که افغانستان به یک توافق سیاسی دست نیابد، احتمال دارد جنگ داخلی دیگری در این کشور اتفاق بیافتد.

کاملا درست و دقیق و واقع بینانه است که حمایت های بی دریغ پاکستان از جنگ افغانستان مصیبت و رنج به بار آورد، نه تنها برای افغانستان؛ بلکه حتی برای خود پاکستانی ها.

این ناشی از غلبه اراده جنرال ها بر سیاست پاکستان در قبال افغانستان و منطقه و نگاه امنیتی به سیاست خارجی اسلام آباد در برابر همسایگان بوده است.

از سوی دیگر، در این نیز شکی نیست که پاکستان بخشی از هزینه جنگ امریکا در افغانستان را پرداخت کرد و در این زمینه، تاوان بازی دوگانه عضویت در ائتلاف به اصطلاح ضد تروریزم امریکا و همچنین حمایت های پیدا و پنهان از طالبان را متحمل شد.

ارزیابی عمران خان از آتش بازی پهپادی امریکا در افغانستان و پاکستان هم تا حدود زیادی درست است؛ زیرا این آتش بازی هیچ پیامد دیگری جز افزایش نفرت و تقویت افراط گرایی نداشت؛ ضمن آنکه هزینه های سنگینی را بر غیر نظامیان بی دفاع، زنان و کودکان افغان تحمیل کرد، بدون آنکه کسی به آن توجه یا رسیدگی کند یا در قبال قانون و عدالت پاسخگو باشد.

اما مساله مهم و بنیادین این است که آیا به راستی آنگونه که عمران خان تظاهر می کند، پشیمانی پاکستان از حمایت از یک طرف جنگ افغانستان، واقعی و صادقانه است یا یک بازی ریاکارانه دیگر برای جلب حمایت جامعه بین‌المللی از نقش جدید اسلام آباد در آستانه قدرت گیری طالبان در افغانستان می باشد؟

واقعیت این است که هیچ نشانه ای محکم و متقن مبنی بر تغییر سیاست یا رفتار پاکستان در برابر افغانستان دیده نمی شود. اسلام آباد هنوز هم یکی از اصلی‌ترین طرف های جنگ نیابتی جاری در افغانستان است و قویا از یک طرف درگیری‌ها حمایت‌های همه‌جانبه سیاسی، نظامی و ایدئولوژیک به عمل می‌آورد.

به عنوان نمونه، همین اکنون اسلام آباد وارد یک مرحله مشاجره و جدال دیپلماتیک با کابل شده و مشاور امنیت ملی اشرف غنی را بایکوت کرده است؛ اما در آنسو از رهبران، جنگجویان، پایگاه ها و پناهگاه های طالبان به طور گسترده، میزبانی و حمایت می کند و جنرال های بازنشسته پاکستانی در اتاق عملیات و مرکز فرماندهی مرکزی جنگ طالبان علیه دولت و مردم افغانستان، حضور دارند.

از سوی دیگر، اسلام آباد متهم است که همچنان کانون بزرگ تولید و توسعه تروریزم تکفیری در منطقه است و در عین حال، به نقش دیرینه خود به مثابه شاهراه عبور و مرور تروریست های تکفیری از کشورهای خاور میانه به افغانستان ادامه می دهد.

در چنین شرایطی، اظهارات نخست وزیر عمران خان، اگرچه ممکن است از نظر سیاسی، نشانگر نوعی تغییر باشد؛ اما در عمل، چیزی را ثابت نمی کند؛ زیرا سیاست خارجی اسلام آباد در قبال افغانستان و کشورهای همسایه و منطقه را نه پارلمان یا حکومت غیر نظامی مسلط بر اسلام آباد؛ بلکه درجه داران ارتش و جاسوس های آی اس آی تعیین می کنند.

از نظر آنها دامنه دخالت های پاکستان در افغانستان نه تنها نباید محدود شود؛ بلکه می بایست گسترده تر گردد؛ زیرا پاکستان پس از ده ها سال سرمایه گذاری، یکبار دیگر در آستانه یک پیروزی استراتژيک در افغانستان قرار گرفته و طالبان همه روزه، چندین ولسوالی را سقوط می دهند و خود را برای اشغال مراکز شهری به هدف براندازی کامل دولت مرکزی آماده می کنند.

در چنین وضعیتی سخن گفتن از پشیمانی پاکستان در زمینه حمایت از یک طرف جنگ افغانستان، نه تنها باورپذیر نیست؛ بلکه مضحک می نماید.

با این وجود، همان گونه که خود عمران خان نیز اذعان کرده، اگر طرف های درگیر جنگ در افغانستان به یک توافق سیاسی دست نیابند، خطر وقوع جنگ داخلی جدی است و پیامدهای مستقیم یا عوارض وضعی این جنگ، بی تردید دامن اسلام آباد را هم خواهد گرفت. مهاجرت های سیل آسا، ناامنی در مناطق مرزی، جنگ های نیابتی، رشد افراط گرایی و توسعه تروریزم از مهم ترین پیامدهای ادامه بحران و بی ثباتی در افغانستان برای پاکستان خواهد بود. پس به نفع اسلام آباد است که به صلح کمک کند و از دامن زدن به جنگ و بحران دست بردارد.