تدریس زبان فارسی در لبنان؛ تقویت قدرت نرم ایران

 دکتر شیخ محمد جعفر المهاجر نویسنده و تاریخدان برجسته لبنانی و رئیس مرکز «بهاء الدین عاملی» در بعلبک یکی از اهداف راه‌اندازی مرکز آموزش زبان فارسی را تربیت پژوهشگران و کارشناسان متخصص عنوان کرد و گفت:  انتخاب زبان فارسی به عنوان زبان دوم برای پژوهشگران این مرکز دلایلی مختلفی دارد. از جمله مهمترین دلایل این است که بسیاری از منابع اصلی میراث علمی و تاریخی ما، از جمله منابع مذهب تشیع، به زبان فارسی نوشته شده است.

پیشینه تدریس زبان فارسی در لبنان
برای نخستین بار تدریس زبان فارسی به صورت دانشگاهی در لبنان در دانشگاه سنت جوزف (یسوعیه) آغاز شد و در سال 1331 کرسی زبان فارسی در این دانشگاه تأسیس شد. در سال 1389 پس از 12 سال تعطیلی این کرسی، آموزش زبان فارسی به عنوان واحد اختیاری آغاز شد.

دو سال بعد، اولین گام برای تدریس زبان فارسی در دانشگاه دولتی لبنان در سال 1956 یا 1335 خورشیدی با راه‌اندازی کرسی زبان فارسی به عنوان زبان اختیاری در دانشکده ادبیات این دانشگاه برداشته شد که نتیجه امضای توافقنامه همکاری میان دانشگاه لبنان و دانشگاه تهران بود.
در سال 1975 بدنبال جنگ داخلی لبنان و مشکلات موجود بر سر راه دانشجویان و اساتید، دانشگاه لبنان شعبه‌هایی را در مناطق مختلف لبنان راه‌اندازی کرد و لذا از حالت تمرکز در بیروت خارج شد و به تبع آن زبان فارسی نیز به‌عنوان زبان اختیاری در شعبه‌های آن تدریس شد. در شعبه دوم، موسوم به شعبه «الفنار» در منطقه شرقیه بیروت، دکتر الکک و پس از آن دکتر طونی الحاج عهده‌دار تدریس زبان فارسی شدند؛ در شعبه سوم «طرابلس» دکتر اغناطیوس الصیصی تدریس زبان فارسی را تا سال 1999 که بازنشسته شد عهده‌دار بود و پس از آن کسی جایگزین وی نشد. در شعبه چهارم (زحله) دکتر علی نورالدین از سال 1987 عهده‌دار تدریس زبان فارسی شد که تاکنون ادامه دارد.

همچنین در دانشگاهای دیگر لبنان از جمله دانشگاه روح القدس، دانشگاه اسلامیه و دانشگاه آمریکایی بیروت طی 10 سال گذشته تدریس و آموزش زبان فارسی آغاز شده و به صورت دوره های مختلف آموزش زبان فارسی برگزار می شود.

در عین حال آموزش زبان فارسی در برخی مدارس لبنان و همچنین به صورت دوره های آزاد نیز در برخی شهرها برگزار می شود.

چرا زبان فارسی در لبنان طرفدار دارد؟
زبان فارسی به عنوان زبان رسمی ایران، در لبنان و به‌خصوص در جنوب آن مشتاقان زیادی دارد و به عنوان زبان دوم در برخی دانشگاه‌ها و حتی مدارس لبنان رسمیت یافته است.

برخی صاحب‌نظران استقبال از زبان فارسی در لبنان را مرتبط با قرابت این زبان با زبان و ادبیات عرب می‌دانند، اما رواج این زبان در میان شیعیان لبنان و مدارس حزب‌الله نشان می‌دهد که توجه و علاقه به آموزش زبان فارسی در لبنان، دلیلی فراتر از قرابت زبان فارسی و عربی دارد و شاید اشتراکات سیاسی بین این دو کشور از دلایل استقبال لبنان از زبان فارسی باشد.

براساس آمار، حدود 15 مدرسه «المهدی» در لبنان زبان فارسی به عنوان زبان دوم تدریس می‌شود و بیش از 2000 دانش‌آموز لبنانی تحت آموزش زبان فارسی هستند. این وضعیت در برخی دانشگاه‌های لبنان هم مشهود است و دانشگاه لبنان، دانشگاه سنت‌جوزف(یسوعیه)، دانشگاه روح‌القدس، دانشگاه اسلامیه و دانشگاه آمریکایی بیروت، آموزش زبان فارسی را با شدت و ضعف متفاوت در برنامه آموزشی خود دارند. از بین این دانشگاه‌ها فقط «دانشگاه لبنان» کرسی رسمی آموزش زبان فارسی دارد که با دانشگاه‌های ایران هم مراودات علمی و آموزشی دارد.

از سوی دیگر گزارش های نشان می دهد که  لبنانی‌ها به یادگیری زبان فارسی بسیار علاقه‌مندند و مسائل سیاسی یا دینی هیچ‌گونه تاثیر منفی روی این علاقه‌مندی ندارد.

در  واقع برخی از لبنانی‌ها که قصد دارند در دانشگاه‌های مختلف ایران تحصیل کنند، دوست دارند در لبنان زبان فارسی را یاد بگیرند تا پس از آن برای خواندن رشته مورد علاقه خود در ایران راحت‌تر باشند. همچنین برخی از لبنانی‌ها تاجر هستند و به‌خاطر ارتباطی که با ایران دارند زبان فارسی را می‌آموزند. همچنین بعضی از آنان کاروان‌های زیارتی دارند و به ایران سفر می‌کنند و برخی نیز به صورت شخصی به یادگیری زبان فارسی یا زبان‌های دیگر علاقه دارند.

زبان فارسی و قدرت نرم  جمهوری اسلامی ایران
زبان فارسی یکی از بنیان‌های اصلی هویت فرهنگی ایران و مخاطبان آن در جغرافیای فرهنگی و تاریخی ایران است که تقریبا بسیاری از کشورهای منطقه را در بر می گیرد.

نه فقط برای ایران، که برای همه کشورها، زبان مادری یک ابزار قدرت نرم به شمار می رود. کشورهای قدرتمند جهانی و منطقه‌ای در راستای تقویت قدرت نرمِ فرهنگی خود تلاش دارند زبان ملی خود را در سطوح مختلف رواج دهند تا از این طریق بتوانند ضمن مشروعیت زایی برای عملکرد خود در سیاست‌های بین‌المللی، چهره‌ای مثبت (تصویرسازی مناسب) از خود در افکار عمومی بین‌المللی برجای بگذارند. طبیعی است که زبان فارسی نیز قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران به عنوان زبان رسمی و مادری کشور است. در این میان با توجه به نفوذ فرهنگ تاریخی ایران در کشورهای پیرامونی و در منطقه، کاربرد و پذیرش زبان فارسی نیز با استقبال قابل توجهی روبروست.

اهمیت گسترش و تشویق به توسعه زبان فارسی در منطقه و حتی فراتر از کشورهای منطقه از آن جاست که دولت های غربی و آمریکا طی دهه های گذشته با بکارگیری سیاست ایران هراسی تلاش بسیاری را برای به انزوا  کشاندن ایران دنبال کردند و حال گسترش و توسعه آموزش زبان فارسی به عنوان یک قدرت نرم تا حد زیادی می تواند برنامه های غرب در راستای ایران هراسی را کم اثر سازد.

از سوی دیگر گسترش و توسعه زبان فارسی در میان قشر نخبه و کارشناسان غیرایرانی در دیگر کشورها  باعث می شود که پیام ایران بی واسطه به غیرایرانیان برسد و این پیام مستقیم، امکان و احتمال جعل و انحراف در شناخت ایران و جمهوری اسلامی ایران را تا حد زیادی کاهش خواهد داد. در واقع زبان فارسی پل ارتباطی میان دنیای خارج از ایران و جهان ایرانی به‌عنوان یک کل است.

همچنین به دلیل وجود فارسی‌زبانان در کشورهای آسیای و رونق ادبیات فارسی در بین محققان جهانی، جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از این بستر برای ارتقاء همگرایی فرهنگی و زبانی به همراه قدرت فرهنگی خود بهره بگیرد و در نتیجه قدرت نرم خود در عرصه سیاسی و ژئوپلیتیک منطقه تقویت کند.