هیات شام در ضیافت آشتی‌کنان شاه هاشمی

سفر هیات سوری در شرایطی صورت می‌گیرد که در سه سال گذشته شاهد آغاز روندی از تنش‌زدایی و عادی‌سازی مناسبات میان آن‌ها با دمشق هستیم. امارات و بحرین در اواخر سال ۲۰۱۸ سفارت‌های خود را در دمشق افتتاح کردند. عمان نیز در اکتبر ۲۰۲۰، سفیر خود را به دمشق بازگرداند. به طور ویژه در ارتباط با کشور اردن نیز شاهد بودیم که در شهریور امسال منابع خبری  از دیدار و گفتگوی وزیر دفاع سوریه با رئیس ستاد مشترک ارتش اردن درباره همکاری‌های مشترک نظامی و امنیتی خبر داده بودند.

علاوه براین موضوع، در 7 سپتامبر 2021 (17 شهریور 1400) در شهر امان، نشست وزرای انرژی اردن، مصر، سوریه و لبنان برای بررسی اقدامات لازم جهت فعال‌سازی توافقنامه‌های میان خود در زمینه انتقال انرژی برگزار شده بود. در این نشست چهارجانبه بر انجام اقدامات لازم برای فعال سازی توافقنامه‌های میان این کشورها در رابطه با انتقال گاز و برق از مصر و اردن به لبنان از طریق خاک سوریه توافق شد.
 
احیای مناسبات امان - دمشق
روابط امان و دمشق پس از آغاز بحران سوریه در سال 2011، متعاقب اینکه دولت اردن با آغاز نخستین اعتراضات در شهر درعا از مخالفان حمایت کرد، در مسیر نزولی قرار گرفت. هرچند مناسبات میان دو کشور هیچگاه به طور کامل قطع نشد اما به دلیل نزدیکی سیاست‌های این همسابه جنوبی سوریه با کشورهای حاشیه خلیج فارس و آمریکا ، عملا مناسبات چندانی میان دو کشور وجود نداشت و حتی در سال 2014 اردن، "بهجت سلیمان" سفیر سوریه در امان را اخراج کرد و "ایمن علوش" کاردار سفارت سوریه عهده دار مسئولیت های سفارت شد، در مقابل سفارت اردن در سوریه نیز وضعیت مشابهی پیدا کرد و به سطح کاردار نزول یافت.

 در ادامه نیز اردن گذرگاه‌های مرزی خود را بر روی سوریه بست و عملا سطح مبادلات اقتصادی دو کشور که در سال 2011 بالغ بر بیش از 250 میلیون دلار بود به شکلی گسترده کاهش پیدا کرد. با این وجود به نظر می‌رسد سفر وزیر دفاع سوریه به اردن و نیز این هیات جدید سوری که بیشتر ماهیتی اقتصادی دارد، به زمینه‌ای برای احیای مناسبات مخدوش شده دو کشور تبدیل شده است. در این راستا همزمان با سفر هیئت سوری به اردن خبر بازگشایی کامل گذرگاههای مرزی اردن با سوریه مخابره شد تا نوید عزم دو طرف برای رشد سریع  همکاریهای اقتصادی را بدهد.

مواضع مقامات اردنی نیز بر این قضیه تاکید دارد به صورتی که نخست وزیر اردن در دیدار با هیات سوری بر اهمیت تقویت همکاری و روابط بین اردن و سوریه در زمینه‌های مختلف برای تامین منافع مشترک دو کشور تاکید و ابراز امیداواری کرده که دیدارها و سفرهای انجام شده بین دو کشور باید به طرح‌هایی منجر شود که به سود و منفعت دو ملت باشد و پیوندهای تاریخی را که دو ملت اردن و سوریه را متحد می‌کند تقویت کند.  همچنین خیرگزاری رسمی دولت سوریه اعلام کرده که  دیدارهایی بین وزرای سوریه و اردن در امان پایتخت اردن برگزار شد تا راه‌های تقویت همکاری‌های دو جانبه بین دو کشور در زمینه‌های تجارت، حمل و نقل، برق، کشاورزی و منابع آب را مورد بحث و بررسی قرار دهند.
 
احیای همکاری‌های سنتی میان اردن و سوریه
با در نظر گرفتن اینکه طول مرز مشترک اردن با سوریه 375 کیلومتر است، می توان به اهمیت گذرگاه مرزی بین دو کشور در تبادل کالا و روابط تجاری مشترک پی برد، اما اردن با وجود مشکلات اقتصادی که همچنان با آن دست به گریبان است، در آغاز جنگ در سوریه گذرگاه مرزی جابر- نصیب را بست؛ اقدامی که به میزان زیادی به ضرر امان تمام شد؛ به این معنی که ارزش صادرات اردن به سوریه در سال 2011 بالغ بر 255.5 میلیون دلار بود که این رقم در سال 2016 به 13.9 میلیون دلار کاهش یافت. اکنون به نظر می‌رسد کشور اردن برای جبران ضررهای اقتصادی خود سیاست بازگشایی مرزها با سوریه را در پیش گرفته و نسبت به بالا رفتن سطح مناسبات به کشل گذشته رغیت دارد.

در سطحی دیگر، همکاری اردن با کشورهای عراق و مصر در مسیر تقویت مناسبات در زمینه‌های اقتصادی، انرژی و تجاری طی دو سال گذشته در جریان بوده که از آن به عنوان پروژه "شام جدید" یا "طرح وحدت عربی" یاد می‌شود. هر چند این طرح از نظر تاریخی و مذاکرات مطرح شده پیرامون آن با کشور سوریه ارتباطی پیدا نمی‌کند و هیچ‌گاه دمشق بخشی از کارگزاران اصلی این طرح نبوده اما به نظر می‌رسد برای کشور اردن افزایش همکاری‌های اقتصادی با سوریه به ویژه تجارت در مرزها می‌تواند همچون پشتوانه‌ای برای اجرای طرح شام جدید باشد. در واقع اردن به عنوان حلقه واسط میان مصر و عراق در زمینه تجارت و همکاری در زمینه انرژی با احیای همکاری‌های سنتی خود با دمشق می‌تواند گامی مهم را در عرصه تقویت جایگاه خود در اتحاد سه‌جانبه پروژه شام جدید داشته باشد. اولین نمود این امر را می‌توان در اظهارات الخصاونه نخست وزیر اردن، در جریان سفر اخیر هیات سوری مورد مشاهده قرار داد که طی آن نسبت به اجرای برنامه‌های انتقال سریع گاز و برق مصر به لبنان از طریق اردن و سوریه را که با آماده‌سازی شبکه برق در سرزمین‌های سوریه انجام می‌شود، تاکید کرده بود.  
 
شکست سیاست فشار آمریکا و تثبیت صلح منطقه‌ای
بدون تردید، بازگشایی کانال‌های مرزی و احتمالا در آینده نزدیک عادی‌سازی کامل مناسبات میان امان و دمشق نشان‌گر شکست کامل سیاست‌های تحریم و فشار آمریکا نسبت به دولت مشروع و قانون بشار اسد است. این وضعیت در شرایطی در حال شکل‌گیری است که اردن در منطقه غرب آسیا به عنوان یکی از متحدان واشنگتن شناخته می‌شود که اساسا سیاست خارجی مستقلی را نداشته است اما اکنون با توجه به فراگیر شدن موضوع خروج آمریکا از منطقه، به نظر می‌رسد حاکمان اردنی به این باور رسیده‌اند که ضروری است سیاست همزیستی مسالمت‌آمیز با همسایه شمالی خود را در پیش بگیرند که این خود می‌تواند در تثبیت صلح و ثبات منطقه‌ نقسی پررنگ داشته باشد.