افزايش فشارهاي خارجي بر سوريه

گرچه بيشتر شهرهاي سوريه در آرامش كامل به سر مي برد و مردم به دور از هياهوي سياسي مشغول زندگي عادي خود هستند، تعدادي از شهرهاي اين كشور شاهد ناآرامي هايي است كه البته چنان از سوي رسانه هاي مخالف دولت سوريه بزرگنمايي مي شود كه گويي امروز تمام سوريه در مقابل دولت ايستاده است.

عمده خشونت ها در مناطق ناآرام سوريه ناشي از درگيري ميان نيروهاي امنيتي با مخالفان مسلح نظام اين كشور است. همزمان با اين درگيري ها فشارهاي خارجي عليه دولت دمشق طي روزها و هفته هاي اخير شدت و وسعت بيشتري پيدا كرده است. دولت سوريه در زمان حاضر همزمان از پنج جهت عمده (سازمان ملل، اتحاديه عرب، تركيه، اتحاديه اروپا و آمريكا) تحت فشار قرار گرفته است.

مروري بر اقدامات طرف هاي خارجي عليه سوريه تنها طي دو هفته اخير، نمايانگر عمق و وسعت فشارهاي خارجي عليه اين كشور است. شوراي حقوق بشر سازمان ملل در نشست اضطراري خود، با تصويب قطعنامه شديداللحني، آنچه را كه خشونت عليه معترضان در سوريه خواند محكوم كرد.
تصويب اين قطعنامه در شوراي حقوق بشر، شديدترين اقدام سازمان ملل عليه سوريه برآورد مي شود.

اتحاديه عرب كه طي ماه گذشته جبهه جديدي از فشارها عليه دولت بشاراسد را آغاز كرده، هفته اخير تحريم هاي گسترده اي را عليه سوريه به تصويب رساند. اين تحريم ها شامل ممنوعيت سفر مقامات سوري، توقف مبادلات با بانك مركزي آن كشور و به تعويق افتادن سرمايه گذاري در تعدادي از طرح هاي اقتصادي در سوريه مي شود.
اتحاديه عرب در حالي فشارهاي خود به سوريه را افزايش داده كه در قبال خشونت ها و بحران هاي دامنه دار سياسي و امنيتي در يمن، بحرين و مصر واكنش قابل توجهي انجام نداده است.

از سوي ديگر، اين اتحاديه در حالي از دولت سوريه خواسته است به حضور نيروهاي امنيتي و ارتش در شهرهاي اين كشور پايان دهد كه در مقابل، از مخالفان مسلح در اين كشور نخواسته تا سلاح هاي خود را زمين بگذارند. در همين حال سازمان همكاري هاي اسلامي نيز روز چهارشنبه در نشست خود در جده عربستان، از دولت سوريه خواست كه به راهكارهاي ارايه شده از سوي اتحاديه عرب در خصوص اجازه دادن به ناظران بين المللي براي سفر به اين كشور توجه كند. از طرف ديگر تركيه كه بزرگ ترين شريك تجاري سوريه محسوب مي شود، تحريم هاي اقتصادي عليه اين كشور وضع كرد.

اختلاف بر سر نحوه برخورد با سوريه

بسياري از تحليلگران بر اين نظرند كه افزايش فشارهاي همه جانبه به سوريه بيانگر زمينه سازي براي طرح موضوع اين كشور در شوراي امنيت براي برخوردهاي سخت تر است.

در همين رابطه آمريكا و آلمان چندي پيش از شوراي امنيت سازمان ملل خواستند كه براي اقدامات بيشتر عليه سوريه وارد ميدان شود.
حدود دو ماه پيش موضوع سوريه در شوراي امنيت مطرح شد. اما پس از مخالفت روسيه و چين، قطعنامه اي عليه دمشق به تصويب نرسيد. مخالفت مسكو و پكن با اعمال فشارهاي بيشتر به سوريه را مي توان در چهارچوب رقابت هاي موجود ميان آنها و كشورهاي غربي دانست. چين و روسيه نگرانند كه خيزش هاي اخير در كشورهاي عربي زمينه تسلط بيش از پيش كشورهاي غربي بر منطقه را فراهم كند.

از اين رو تلاش مي كنند از ابزارهاي خود نظير وتوي قطعنامه ها در شوراي امنيت، براي كنترل رفتار كشورهاي غربي استفاده كنند. آنها نگرانند كه در مسير تحولات اخير در جهان عرب تبديل به بازنده بزرگ شوند.

در اين ميان تجربه ليبي نيز تأثير مهمي در اين تصميم روس ها و چيني ها داشت.

«سرگئي لاوروف» وزير خارجه روسيه، هفته پيش ضمن مخالفت با تعيين يك ضرب الاجل جديد براي دمشق، گفت كه اقدامات در قبال سوريه بايد به گونه اي باشد كه دولت اين كشور را به سمت مذاكرات سياسي سوق دهد. لاوروف همچنين از تحريم هاي تسليحاتي احتمالي عليه سوريه انتقاد كرد و ضمن اشاره به استفاده مخالفان از سلاح عليه دولت اين كشور گفت: ناعادلانه است انتظار داشت دولت سوريه به ناآرامي ها واكنش نشان ندهد.

رويكردهاي متفاوت مخالفان داخلي

به طور كلي مخالفان اصلي دولت سوريه در قالب دو گروه فعاليت مي كنند كه گرچه هر دو آنها در مخالفت با دولت بشار اسد اشتراك نظر دارند، اما اختلاف نظرهايي نيز از جمله در زمينه بين المللي شدن بحران سوريه و مداخله خارجي در اين كشور با يكديگر دارند؛ «شوراي ملي سوريه» كه رياست آن را «برهان غليون» روشنفكر سوري مقيم فرانسه برعهده دارد، دولت دمشق را فاقد مشروعيت مي داند و هرگونه مذاكره با آن را مذموم مي شمارد.

تمايل اين شورا بيشتر به سمت بين المللي كردن بحران سوريه و بهره گيري از فشارهاي جهاني براي كنار زدن بشار اسد است.
از همين رو، يكي از راهكارهايي كه به دنبال تحقق آن هستند، مطرح كردن پرونده سوريه در شوراي امنيت است. اعضاي اين شورا بارها حمايت خود را از مداخله نظامي در سوريه با هدف آنچه حمايت از غيرنظاميان مي خوانند، اعلام كرده اند.

«كميته ملي هماهنگي براي تغيير دموكراتيك در سوريه» كه از مخالفان دولت بشار اسد است، در مقايسه با شوراي ملي از حمايت چنداني در عرصه بين المللي برخوردار نيست. مهم ترين اختلاف نظر اعضاي اين كميته با شوراي ملي در اين است كه معتقدند گفت وگو با دولت بشار اسد و همچنين برقرار كردن ارتباط با لايه هايي از جامعه سوري كه هنوز به اعتراض ها نپيوسته اند، راه را براي اصلاحات هموار خواهد كرد. از سوي ديگر، اين گروه به شدت مخالف هر نوع مداخله نظامي در سوريه است؛ چرا كه آن را خطري براي امنيت و ثبات منطقه و باعث گسترده تر شدن مناقشه مي داند.

از نظر اين گروه، مداخله نظامي گرچه با هدف حمايت از غيرنظاميان انجام مي شود، اما باعث افزايش تلفات خواهد شد. اين گروه معتقد است كه با مداخله نظامي نمي توان دموكراسي را براي كشوري به ارمغان آورد.

در سوريه برخلاف ديگر كشورهاي منطقه، يك حركت فراگير مردمي وجود ندارد و اين نكته مهمي است كه در تحليل اوضاع امروز سوريه بايد روي آن دقت كرد. زيرا درك نادرست آن، موجب تحليل نادرست مسائل سوريه مي شود.

گرچه نمي توان منكر حركت هاي اعتراضي در داخل سوريه شد، اما نكته اينجاست كه اين معترضان چه درصدي از جمعيت سوريه را تشكيل مي دهند و عمدتا اعتراض ها در چه بخش هايي صورت مي گيرد؟ نكته مشخص اين است كه سوريه حدود 22 ميليون نفر جمعيت دارد و اگر 200 هزار نفر هم در تظاهرات حاضر شده باشند، يك درصد كل جمعيت سوريه مي شود.

درحالي كه طبق آمار اعلام شده از سوي معترضان، در بزرگ ترين تجمع اعتراض آميز در سوريه حدود 70 هزار نفر در شهر حماه حاضر بودند كه حتي يك درصد مردم سوريه هم نمي شود. با اين وجود، برخي رسانه ها تلاش مي كنند مخالفان دولت را اكثريت مردم معرفي كنند.

گرچه نمي توان منكر برخي مخالفت هاي به حق در سوريه شد، اما نكته اينجاست كه غالب مردم سوريه كه خواستار اصلاحات هستند، مؤيد نظام نيز هستند و مجموعه اي كه خواستار تغيير نظام هستند در اقليت هستند و اساسا آنچه در سوريه وجود دارد، عمدتا يك سري حركت هاي پراكنده از سوي گروه هاي مسلح با حمايت خارجي در نقاط حاشيه اي و مرزي است. به نظر مي رسد مشكل غرب نپذيرفتن سياست خارجي سوريه در منطقه است. از اين رو تمام تلاش آن، تغيير رفتار دولت سوريه است.

با توجه به اينكه سوريه يكي ازچهار حلقه مقاومت در منطقه (ايران، سوريه، حزب الله و حماس) به حساب مي آيد، كشورهاي غربي و متحدان منطقه اي آنها در اين فكر هستند كه با شكستن اين حلقه، شايد بتوانند محور مقاومت را لرزان كنند.