گزارش تحلیلی از موضع روسیه در مذاکرات مسکو

روس ها علاقه عجیبی دارند که کشور خود را با سه نماد معرفی کنند؛ عقاب دوسر، خرس قطبی و گرگ تنها. عقاب دو سر می تواند همزمان با چشمان تیزبینش به دو جهت مخالف بنگرد؛ گرگ تنها، مغرور است و دوست دارد خودش غذایش را پیدا کند و خرس قطبی علاقه دارد یخ ها را بشکند و برای خود و خانواده اش ماهی بگیرد.

  رئیس جمهور روسیه، ساعاتی پیش، در حالی امضای خود را پای بیانیه ای مشترک با همتای آمریکایی خود برای جلوگیری از غنی سازی 20 درصد در ایران گذاشت که نیکولای پاتروشف، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورش، دیشب با دعوت از سعید جلیلی، همتای ایرانی خود، قول مساعد همکاری برای حفظ توانمندی هسته ای جمهوری اسلامی ایران و تلاش برای لغو تحریم های غرب علیه تهران را داده بود و پیش از آن هم، سرگی لاوروف، وزیر خارجه اش در سفر هفته گذشته خود به تهران، مذاکرات مثبت و سازنده ای را برای همکاری بیشتر با ایران انجام داده بود.

پاتروشف، عالی ترین مقام امنیتی روسیه و هماهنگ كننده ارشد سیاست های كلان مسكو در امور اطلاعاتی، دفاعی، دیپلماتیك و امنیتی است؛ بنابراین بدیهی است که تعهداتی که وی به طرف ایرانی می دهد نمی تواند خارج از چارچوب سیاست های کلان روسیه باشد و این همان سیاستی است که در هر سه نماد روسیه یعنی عقاب دو سر و خرس قطبی و گرگ تنها متجلی است.
ولادیمیر پوتین با باراک اوباما در نشست سران گروه 20 در مکزیکو سر یک میز شام می خورد و زیر بیانیه مشترک درباره غنی سازی با غنای بالا در ایران را امضا می کند و بلندپایه ترین مقام امنیتی کشورش به همراه وزیر خارجه اش، تمام تلاش خود را در مسکو به کار می گیرند تا از آب یخی که صهیونیست ها گل آلودش کرده اند برای ایرانی ها، ماهی غنی سازی بگیرند و "کاهش تحریم ها" را شکار کنند و در عین حال، به تنهایی، پرستیژ استقلال خود در مقابل ایران و آمریکا و اروپا را حفظ کنند.

کارکنان روابط عمومی و امور رسانه ای کرملین می گویند پوتین تنها مقام روس است که مانند مقامات آمریکایی، وقتی در جمع قرار می گیرد و ابراز احساسات می کند همزمان با هر دو دستش با اطرافیان دست می دهد، کاری که دیروز در نشست مکزیکو با رؤسای 19 کشور دیگر عضو گروه 20 انجام داد. پوتین هفته آینده نیز برای دیدار با شیمون پرز، رئیس رژیم صهیونیستی و دیگر مقامات صهیونیست به تل آویو می رود.
پوتین هم غرب را می خواهد، هم اسرائیل را و هم نمی خواهد جمهوری اسلامی ایران و سوریه و چین و ... را از دایره همکاران خود بگریزاند. او می خواهد برای همه ماهی بگیرد و همه را راضی نگه دارد و در عین حال غرور خود را هم حفط کند.

کارشناسان مسائل استراتژیک معتقدند مسکو بر خلاف آمریکا و اروپا، سیاست خارجی مدونی ندارد و تا کنون نیز همین طور بوده است. همان هنگام که سفیر روسیه در آمریکا در حال رایزنی برای احتمال بررسی بحث بر روی سرنوشت بشار اسد است، ارتش این کشور رزمناوهای خود را به سواحل طرطوس و لاذقیه اعزام می کند. دقایقی پیش ریابکوف، رئیس تیم مذاکره کننده روسی با علی باقری، معاون سیاست خارجی و امنیت بین الملل شورای عالی امنیت ملی کشورمان در هتل حلقه طلایی مسکو دیدار و گفت وگو کرد. نتایج این گفت وگوها هم مثبت به نظر می رسد.

مثبت به نظر می رسد اما به نظر می رسد که باید این را هم در نظر داشت که روس ها همان گونه که برخی اتاق فکرهای نظامی امنیتی آنها که به رغم تصفیه بیشتر آنها توسط پوتین، همچنان در یهودیت ارتدوکس ریشه دارند در بولتن های محرمانه خود اشاره می کنند، چندان علاقه ای ندارند که ایران به غنی سازی بالا دسترسی داشته باشد؛ بهانه ای که این بولتن ها برای این مسأله ذکر می کنند این است که آمریکایی ها در تلاش برای جلوتر آوردن سپر موشکی ناتو در شرق اروپا هستند و آنها هم ایران را بهانه این کار می دانند تا بتوانند جلوی حمله احتمالی موشکی ایران به غرب در آینده را بگیرند؛ پیشروی خطرناکی که قطعاً به سود روس ها نیز نخواهد بود.

بنابراین هر چه گمانه دستیابی به ایران در رسانه ها و مذاکرات غربی ها دامن زده شود، ترس روس ها هم بیشتر می شود، ترسی که این روزها نیز دامنگیر آنهاست و از اظهارنظرهای پراکنده برخی مقامات روس در گفت وگو با رسانه های غربی هم مشخص می شود.

مسکو البته در دفاع از ایران هسته ای و لغو تحریم ها، محکم تر از آنی ظاهر شده که غربی ها پیش از مذاکرات مسکو تصور آن را می کردند و همین، می تواند به تقویت موضع هیئت مذاکره کننده ایرانی کمک کند. چه بسا همین موضع روسیه است که کاترین اشتون، کمیسر سیاست خارجی اتحادیه اروپا و رئیس تیم مذاکرات غرب در 1+5 را واداشته که در اظهارات غیررسمی خود در مسکو به برخی همکارانش بگوید که چه بسا سفر خود را تا شنبه آینده هم تمدید کنند تا بتوانند سیاست های غرب در قبال پرونده هسته ایران را به نتیجه برسانند.
در این میان موضع چینی ها هم به موازات روس ها پیش می رود ولی بعضا به عنوان عنصر تسهیل کننده غربی ها هم ایفای نقش می کند.

 لی یو چنگ، معاون وزیر خارجه چین که رئیس هیئت مذاکره کننده نیز هست به تازگی جانشین رئیس پیشین مذاکره کنندگان چینی یعنی "ما جائو شو" شده است. علت این تغییر چندان مشخص نیست اما می تواند پیام معینی برای طرف غربی داشته باشد. چین در جبهه شرقی گروه 1+5، تقریباً همان نقشی را بازی می کند که آلمان در جبهه غربی گروه، اما اهداف و رویکردهای این دو متفاوت است.
 
آلمانی ها اگر چه مانند چین ، با روس ها نزدیک هستند اما بیشتر تأمین کننده سیاست های اروپا هستند، سیاست هایی که بیشتر با شراکت استراتژیک برلین با واشنگتن پهلو می زند. در این میان، ولادیمیر پوتین که به زبان آلمان مانند زبان مادری خود تسلط دارد و سال ها به عنوان افسر کا گ ب در این کشور کار کرده است، نقش تعدیل کننده ای در سیاست های آلمان در قبال تحولات هسته ای جمهوری اسلامی ایران ایفا می کند، نقشی که چه بسا امروز در دیداری بین پوتین و آنجلا مرکل، صدراعظم آلمان در مکزیکو به موازارت پیشرفت مذاکرات 1+5 با ایران در مسکو برجسته تر شود.