چارچوب انتخاب دولت آينده عراق

اين بخشي از يادداشت روزنامه واشنگتن پست است كه در روز شنبه هفتم فروردين ماه جاري به قلم «حمزه هنداوي» نوشته شده و عنوان مطلب «تحليلگران معتقدند پيروزي علاوي مي تواند نفوذ ايران را كاهش دهد» است. در اين يادداشت از يك سو ايران را بعنوان منبع اصلي خطر در عراق معرفي كرده و از سوي ديگر تلاش كرده است تا وانمود كند، نتايج انتخابات 16 اسفند عراق، آغازي بر پايان نفوذ ايران درعراق است. آمريكايي ها پيش از اين ادعا مي كردند كه انتخابات مجلس دوم عراق به «انتخاب بر مبناي قوميت و دين» مهر بطلان خواهد كوبيد. حتي باراك اوباما رئيس جمهور آمريكا پس از پايان انتخابات پارلماني عراق اعلام كرد كه عراق از ترجيح قوميت به ترجيح مليت و از ترجيح الگوهاي ديني به ترجيح الگوهاي بشري رسيده است.
در طي هفته هاي پس از انتخابات 16 اسفند عراق، آمريكايي ها و هم پيمانان منطقه اي آنان اصرار زيادي دارند تا همه باور كنند كه شرايط سياسي عراق تغيير كرده و آنان توانسته اند مهمترين دغدغه خود- باز توليد نظام ديني در عراق كه با واژه «نفوذ ايران در عراق» بيان مي شود - را از ميان بردارند.
واقعيت اين است كه آمريكايي ها دو سال پس از اشغال عراق و عيان شدن اولين نشانه هاي بازخيزي مذهبي در اين كشور به اشتباه كليدي خود در اشغال نظامي عراق پي بردند از اين رو در سال 2005 زمزمه لزوم تغيير در سياست ايالات متحده در عراق از سوي مقامات رسمي آمريكا به گوش رسيد. يك سال طول كشيد تا طرح آمريكا براي اين تغييرات آماده شود.
مبناي تغييرات رشد جريان سكولار، انتقال درگيري ها از درگيري مردم عراق با اشغالگران به سمت درگيري هاي مذهبي، بازتوليد خصومت عراق عليه ايران و درگير كردن دولت عراق با انواع چالش ها بود. در سال 2006 مقامات آمريكا با جديت تمام وارد ميدان شدند دو چهره كار كشته آمريكا ديويد پترائوس- بعنوان فرمانده نظامي- و زلماي خليل زاد بعنوان سفير به بغداد اعزام شدند. خليل زاد با صراحت اعلام كرد كه اولويت اول او «برچيدن نفوذ ايران در عراق» است. سال هاي 2006 تا 2009 كارزار اطلاعاتي، سياسي، مالي و تبليغاتي آمريكا، عربستان و... بسيار گرم بود. بعضي خبرها بيانگر آن است كه در اين سالها فقط از سوي دولت رياض حدود 20 ميليارد دلار هزينه شده است. هزينه مقامات آمريكايي در عراق طي اين 4 سال - فقط در اين رابطه- از مرز 50 ميليارد دلار تجاوز كرد اما در اين فاصله آمريكايي ها بارها ترديد خود را نسبت به دست يافتن به نتيجه بروز دادند.
انتخابات 16 اسفند عراق، شاخص ارزيابي موفقيت يا شكست برنامه مشترك آمريكا و عربستان در عراق بود. عدم وحدت انتخاباتي شيعيان و حضور با دو ليست براي آمريكا و هم پيمان منطقه اي آن يك «علامت خوب» به حساب مي آمد. آنان برنامه انتخاباتي خود را در عراق بگونه اي پيش بردند كه گمان برود اهل سنت هم با دو ليست جداگانه- ليست جبهه توافق و ليست العراقيه- وارد انتخابات مي شوند و اين از حساسيت شيعيان روي عنصر «وحدت» بكاهد. البته آنان بايد مي دانستند كه واقعيت جمعيتي عراق را نمي توان با ترفندهاي سياسي دگرگون كرد به هر حال شيعيان بين 60 تا 65، كردها نزديك به 20 و سني ها نزديك به 17 درصد از جمعيت عراق را شامل مي شوند. از سوي ديگر بخش اعظم نيروي «لائيسم» در عراق متهم به بعثي بودن هستند و دهها سال طول مي كشد كه اين رابطه از ذهن رأي دهندگان عراقي زدوده شود. امروز در خانه هر عراقي- بخصوص دو طايفه شيعه و كرد- بطور ميانگين دو نفر توسط لائيك هاي بعثي و غربي هاي پشتيبان آنان به شهادت رسيده اند چطور مي توان با تبليغات سياسي اين واقعيت را دگرگون كرد. آمريكايي ها و سعودي ها با ساده انديشي و ساده سازي صورت پيچيده مسئله وعده دادند كه «همه چيز» در عراق دگرگون مي شود. اين اتفاق نيفتاد و آمريكايي ها در برنامه 4 ساله- 2006 تا 2009- به شكست رسيدند ولي با پررويي ادعا كردند كه به يك پيروزي مبنايي و محتوايي در عراق دست يافته اند. براي تبيين موضوع يادآور مي شود:
1- ليستي كه امروز از سوي روزنامه واشنگتن پست «ائتلاف سكولار و ملي گرا» خوانده شده است در انتخابات آذر سال 1384 با سه عنوان انتخاباتي- جبهه توافق، العراقيه و حوار- وارد ميدان گرديد و با كسب 13 كرسي جبراني- به 80 كرسي دست يافته بودند. اين تعداد يعني 09/29 درصد از 275 كرسي مجلس اول عراق. اين دو ائتلاف كه در انتخابات 16 اسفند 88 به يك ائتلاف تبديل گرديد- با كسب 2 كرسي جبراني- به 91 كرسي دست يافته است. اين تعداد يعني 28 درصد از 325 كرسي مجلس با اين وصف تنها يك درصد از موقعيت اين جريان در مجلس آينده عراق- و به تبع آن در دولت- كاسته شده است.
اين همه آن پيروزي درخشاني است كه آمريكايي ها و سعودي ها با آب و تاب از آن حرف مي زنند. گفتني است كه ائتلاف شيعيان متحد ايران در مجلس اول - با كسب 19 كرسي جبراني- به 128 كرسي از 275 كرسي پارلمان دست يافته بودند- يعني 59/46 درصد- اين ائتلاف در مجلس دوم عراق- با كسب 4 كرسي جبراني- به 159 كرسي پارلمان دست يافته اند- يعني 92/48 درصد- كه از بهبود بيش از دو درصدي موقعيت شيعيان مرتبط با جمهوري اسلامي ايران در عراق حكايت مي كند اين در حالي است كه حدود 11 نفر از ليست 91 نفره علاوي- از جمله خود او- هم شيعه هستند كه البته بعضي از آنان با دشمنان تشيع تفاوتي ندارند.
2- در طول سال هاي گذشته، ايران همكاري صميمانه و مأثري با مقامات و مسئولين عراقي داشته و در استقرار نسبي نظم و امنيت و فراهم شدن بستر مشاركت مردمي نقش اساسي و ممتازي اتخاذ كرده است به گونه اي كه مي توان گفت عراقي ها برترين رابطه را طي 6-5 سال گذشته با ايران داشته اند. ايران اولين كشوري بود كه سفارت خود را پس از استقرار دولت جديد عراق در بغداد فعال نمود. اين سفارت خانه سياست ثابت ايران در عراق را مديريت كرد. روابط ايران به طايفه خاصي اختصاص نداشته و بطور نسبتاً يكساني سه طايفه شيعيان، كردها و اهل سنت را در بر گرفته است. همين الان روابط دولت ايران با رئيس سني مجلس به اندازه نخست وزير شيعه يا ارتباط ايران با رئيس جمهور كرد به اندازه نخست وزير شيعه گرم و صميمانه است. ايران سالها رانده شدگان كرد و شيعه را صادقانه ميزباني كرده است. با اين وصف صميمي و كارآمد بودن رابطه ايران با عراق اساساً غير عادي و عجيب نيست اما اين براي اشغالگران و بدخواهاني كه حاكميت عراقي ها بر سرنوشت خود را با مطامع خويش ناسازگار مي دانند، نامطلوب است و درصدد بر مي آيند كه بر چهره اين روابط فعال لجن بپاشند و نامطلوب جلوه دهند. ايران تلاش وسيعي براي فعال كردن روابط تركيه، سوريه، كويت و... با دولت عراق نموده است و اين به آن معناست كه رابطه فعال ايران با عراق به ضرر هيچ كشور همسايه اي نيست.
آمريكايي ها وانمود مي كنند كه از نفوذ ايران در عراق كاسته شده است و حال آن كه آنان بارها گفته اند كه كردهاي عراق در بين همسايگان ترك و عرب خود به ايران و شيعيان عراق چشم دوخته اند و نيز شيعيان عراق، ايران را مطمئن ترين كشور در حمايت از خود به حساب مي آورند. تبليغات آمريكا و عربستان در طول يك سال گذشته به متهم كردن مالكي و حكيم و...، به وابستگي به ايران و ترجيح منافع ايران به منافع عراق بود و البته مالكي هم بارها از ايران به طور رسمي رفع اتهام كرده بود نتيجه آن همه تبليغات اين شد كه شيعيان بيش از همه ليست او را ترجيح دهند اينك او به تنهايي 56 درصد آراي شيعيان را به خود اختصاص داده است. با اين وصف كاملا واضح است كه تبليغات ضدايراني در عراق نتوانسته اثر چنداني بر عزم مردم بگذارد.
3- عراق اينك در شرايطي است كه به نظر مي رسد نه تنها نظم جديد جاافتاده بلكه با تداوم دوره مسئوليتي دولتمرداني چون طالباني و مالكي به ثبات سياسي نيز رسيده و مي توان گفت عشيره هاي مختلف عراق اينك رهبران سياسي خود را شناخته اند. با اين وصف مي توان اميدوار بود كه شرايط امنيتي و سياسي عراق طي سالهاي آينده بهبود چشمگيري پيدا كند.
4- براساس توافقنامه امنيتي بغداد- واشنگتن، آمريكايي ها بايد از مردادماه آينده خروج نيروهاي نظامي شان از عراق را آغاز كنند و تا دي ماه سال آينده به فرجام برسانند. آمريكايي ها اميدوار بودند از طريق تغيير نظم سياسي عراق و نيز جابجايي رهبران، خروج نيروهايشان را منتفي نمايند. با چشم انداز كنوني كه از امنيت و ثبات بيشتر عراق خبر مي دهد، شرايط براي خروج نظاميان متجاوز آمريكا از عراق فراهم تر مي شود و اين بستري است كه روي بهبود شرايط امنيتي و سياسي منطقه خاورميانه هم اثر خواهد گذاشت. انشاءالله.
سعدالله زارعي