راهبرد روابط ايران و روسيه

نيكلاي پاتروشف، دبير شوراي امنيت ملي روسيه، به ايران آمد تا در ديدار با علي شمخاني، دبير شوراي امنيت ملي ايران، پيام كرملين را به اطلاع طرف ايراني برساند. پيام واضح و شفاف است. او بعد از اين ديدار گفت كه ايران يكي از شركاي كليدي روسيه در منطقه بوده و باقي خواهد ماند. اين تأكيدي از طرف اين مقام ارشد روسي است تا جايگاه ايران را در مناسبات كرملين در عرصه بين‌الملل ترسيم‌كند. روشن است كه پاتروشف با تأكيد بر باقي ماندن اين جايگاه سعي داشته تا تداوم روابط نزديك كشورش با ايران را تأييد كرده باشد اما مسئله مهم اين است كه از منظر كرملين، اين نزديكي روابط بايد بر اساس چه محورهايي پيش برود.

پاتروشف تا اندازه‌اي به اين مسئله جواب داد و گفت كه رويكردهاي دو طرف در بسياري از مسائل كليدي منطقه به يكديگر نزديك و منطبق است. اين مسائل به خصوص مربوط مي‌شوند به مبارزه با تروريسم و گروه‌هاي افراطي در منطقه و مبارزه با مواد مخدر كه او هم به آنها تصريح داشت و البته در كنار اين مسائل اشاره‌اي هم به مذاكرات فعلي ايران با گروه 1+5 داشت.

اين درست است كه اصل سفر پاتروشف به تهران و تأكيد او بر تداوم روابط نزديك كشورش با ايران حائز اهميت است اما مسائل مورد اشاره او را نمي‌توان به عنوان محورهايي براي تعيين راهبرد دو طرف در روابطي نزديك و استراتژيك در نظر گرفت. مبارزه با تروريسم و افراط‌گرايي اصلي است كه نه تنها ايران و روسيه بلكه جامعه جهاني از آن احساس خطر مي‌كند و اراده جهاني براي مبارزه با آن شكل گرفته است. بنابر اين، انگشت گذاشتن بر اين موضوع با وجود اهميت فعلي آن باز در چنان حدي نيست كه بتوان آن را به عنوان محوري در تعيين راهبرد روابط ايران و روسيه ارزيابي كرد و موضوع مبارزه با مواد مخدر نيز همانند اين موضوع است.

مسئله قابل توجه اين است كه روسيه اشتراك نظر با ايران در مسائل كليدي را در چه قالب كلاني باز تعريف مي‌كند تا بنا بر آن بتوان گفت روابط دو طرف جهت و راهبرد مشخصي دارد. براي مثال، مسائلي مثل مبارزه با تروريسم و مواد مخدر با عضويت ايران در سازمان شانگهاي به نحوي قابل تعريف است كه مي‌توان از آن راهبرد مشخصي براي روابط دو طرف ترسيم كرد چراكه اين سازمان و ساز و كارهاي تعريف شده آن به نحو مشخص و سيستماتيك نحوه همكاري‌هاي مشترك را تعيين مي‌كند.

علاوه بر اين، همكاري مشترك در همين مسائل هم مستلزم روابط نزديكي در زمينه‌هاي اطلاعاتي، امنيتي و حتي نظامي است كه سابقه ناخوشايندي مثل تحويل سامانه دفاعي اس 300 چندان دورنمايي روشن از اين دست روابط را نمايان نمي‌كند. به هر حال، سفر پاتروشف به تهران به روشني حكايت از ديدگاه و تمايل كرملين به روابط نزديك‌تر با تهران دارد اما اين روابط را نمي‌توان تنها بر مسائل و موضوعات مقطعي تعريف كرد بلكه بايد مبنا و ساختاري براي آن در نظر گرفت تا آن استحكام و ثبات در روابط دو طرف قابل تضمين باشد.

دكترسيدنعمت‌الله عبدالرحيم‌زاده