بازخوانی انقلاب مصر درس‌ها و عبرت‌ها

مصر به عنوان نقطه کانونی جهان عرب در سال 2011 شاهد انقلابی بود که تصور می‌شد می‌تواند به عنوان الگویی به دیگر کشورهای دیکتاتور عربی سرایت کند. چرا که یک لرزش کوچک در خیابان‌های مصر می‌تواند در شهرهای جهان عرب زلزله به وجود بیاورد. اما این مهم اتفاق نیفتاد و انقلاب مصر به سرعت منحرف و مصادره شد. با گذشت هشت سال از انقلاب مردمی مصر که به سرنگونی رژیم دیکتاتور حسنی مبارک منجر شد اکنون مبارک و عناصر وی با وجود ده‌ها پرونده فساد و ارتکاب جنایت قتل معترضان تبرئه شده و حتی در دادگاه علیه چهره‌های شاخص انقلاب مردمی سال ۲۰۱۱ شهادت می‌دهند! که نمونه آن شهادت اخیر «حسنی مبارک» علیه «محمد مرسی» نخستین‌ رئیس‌جمهور منتخب تاریخ مصر بود.

انقلاب مصر در همان چند سال نخست منحرف شد و با کودتای عبدالفتاح السیسی، حمایت‌های رژیم آل سعود، اسرائیل و آمریکا انقلاب این کشور پایان یافته تلقی شد. اما چرا این انقلاب منحرف شد؟شاید بتوان مهم‌ترین دلیل انحراف انقلاب مصر را فقدان رهبری توانمند، هوشیار و آینده‌نگر دانست. در انقلاب‌ها شاید بتوان مهم‌ترین فاکتور پیروزی را مسئله‌ «رهبری» دانست. فقدان چنین رهبری موجب شد انقلاب مصر که با شعارهای ضدصهیونیستی و ضدآمریکایی آغاز شده بود، با روی کار آمدن مرسی، عملا به سیاست‌های این دو نزدیک شد! محمد مرسی تصور می‌کرد با تکیه بر محور عربستان، آمریکا و رژیم صهیونیستی می‌تواند دوام حکومت خود را تضمین کند در حالی‌که از همین ناحیه بزرگ‌ترین ضربه‌ها را متحمل شدند. در واقع مرسی به جای قطع رابطه با رژیم صهیونیستی و لغو پیمان کمپ دیوید که یکی از محورهای اصلی خواسته‌های انقلابیون بود، تلاش خود را بر قطع رابطه با محور مقاومت و به‌طور خاص، کشور سوریه در جهت خوشایند غرب قرار داد. محمد مرسی در جریان برگزاری یک راهپیمایی در قاهره اعلام کرد: «مصر امروز تصمیم گرفته است که روابط دیپلماتیک خود با دولت کنونی بشار اسد را قطع کند و سفارت سوریه در قاهره تعطیل می‌شود.»

وی همچنین از بازگشت کاردار مصر در دمشق خبر داد و از کشورهای غربی خواست تا در سوریه منطقه‌ پرواز ممنوع را اجرا کنند. مرسی همچنین در جریان حمله‌ رژیم صهیونیستی به غزه، هیچ‌گاه در کنار مردم فلسطین قرار نگرفت و در بهترین حالت سعی کرد تنها واسطه‌ای بیش نباشد. در این‌باره روزنامه «الشرق الاوسط» به نقل از وزارت‌خارجه‌ آمریکا نوشته بود: «در جنگ موشکی میان اسرائیل و حماس، اوباما و مرسی بارها برای مدتی طولانی تماس تلفنی داشتند.

اما نتیجه این نوع نگاه مرسی در نهایت باعث کودتای نظامی علیه وی شد. در واقع مرسی به جای حرکت در مسیر اصول انقلابی مردم مصر سعی کرد به غرب و اسرائیل نزدیک شود و در نهایت مزد این اعتماد را نیز گرفت. این بزرگترین درس از انقلاب مصر برای منطقه است. در واقع آمریکا همان گونه که از حسنی مبارک در روزهای پایانی حمایت نکرد با سوءاستفاده از مرسی وی را نیز در نهایت قربانی اهداف خود کرد. اکنون پس از چهار سال انقلاب مصر به نقطه آغازین خود برگشته و نظامیان بر همه ارکان قدرت در مصر تسلط پیدا کردند. مصر امروز روابط بسیار نزدیکی با آل سعود و رژیم صهیونیستی دارد.