نگاهی به نتایج سیاستهای محمد بنسلمان، ولیعهد جوان سعودی در عرصههای اقتصادی، نظامی و سیاسی شکست این سیاستها را اثبات میکند. در اقتصاد مصادیق عینی نظیر افزایش آمار بیکاری و کاهش درآمد سرانه در این کشور، در عرصه مسائل نظامی شکست در جنگ با مقاومت یمن و در عرصه سیاسی نیز وضعیت بحرانی عربستان در معادلات بینالمللی و منطقهای عملا منجر به تضعیف جایگاه پادشاهی سعودی شده است. حال در کنار این موارد و پس از 5 سال اقدامات ماجراجویانه و بلندپروازانه ولیعهد عربستان سعودی، شهروندان و بویژه نسل جوان عربستان که در 5سال گذشته خود را ضعیفتر و فقیرتر میبینند جرقههایی از مطالبهگری را با هدف تغییر سیاستها و ساختارهای موجود زدهاند. بر این اساس، در روزهای گذشته و پس از ماهها اعتراض و تشکیل کمپینهای مجازی، مردم در استان قصیم به خیابانها آمدند و شعارهایی را علیه وضعیت موجود در عربستان سر دادند؛ اقداماتی که به نظر میرسد نوک کوه یخ اعتراضات آتی خواهد بود.
* تظاهرات ضددولتی در «القصیم» عربستان
به گزارش
اسلام تایمز به نقل از یورونیوز، ساکنان شهر «بُرَیده» در استان القصیم عربستان سعودی با برپایی تظاهرات اعتراض خود را به سیاستهای اقتصادی آلسعود که به افزایش فقر و بیکاری مردم این کشور منجر شده، نشان دادند.
بر اساس این گزارش، کاربران شبکههای اجتماعی با انتشار تصاویری از این خشم مردمی در شهر بریده نوشتند که دوشنبهشب مردم در اعتراض به سیاستهای نظامی و اقتصادی آلسعود به خیابانها آمدند و این تظاهرات به درگیری با نیروهای امنیتی سعودی منجر شد. شرکتکنندگان در تظاهرات با سر دادن شعار، دریافت هرگونه مالیات در ایام کرونا و افزایش فقر و بیکاری در عربستان را محکوم کردند. دولت عربستان اخیرا اعلام کرده از پایان ماه مارس آینده همه پروازهای خود را از سر خواهد گرفت و گذرگاههای زمینی و هوایی و دریایی این کشور بازگشایی خواهد شد. عربستان در عین حال تأکید کرد با پایان محدودیت پروازهای بینالمللی همچنان برای سفر به ۱۲ کشور از جمله ترکیه، لیبی، سوریه، ایران، لبنان، یمن، ارمنستان، سومالی، کنگو، ونزوئلا، بلاروس و افغانستان، لازم است که مجوز قبلی دریافت شود. در پی شیوع گونه جدید ویروس کرونا در انگلیس و چند کشور دیگر، عربستان همه مرزهای زمینی، دریایی و هوایی خود را به مدت ۲ هفته به حالت تعلیق درآورد. وزارت کشور عربستان سعودی ۱۵ دیماه از پایان ممنوعیت ورود به این کشور از راههای هوایی، زمینی و دریایی خبر داد و اعلام کرد اقدامهای پیشگیرانه مربوط به تعلیق همه پروازهای هوایی بینالمللی و همچنین ممنوعیت ورود به عربستان از راههای زمینی و دریایی متوقف شده است. هر چند موضوع اعتراضات مقابله با محدودیتهای ناشی از کرونا و معضلات اقتصادی ناشی از آن عنوان شده است اما بدون شک کاهش قیمت نفت، ادامه جنگ یمن و ولخرجیها و فساد مالی محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی که سبب کاهش چشمگیر درآمدهای ارزی این کشور شده نیز فشار اقتصادی بیسابقهای را به مردم این کشور تحمیل کرده است. در کنار این موارد، شیوع کرونا نیز باعث شده دولت سعودی ضمن تشدید محدودیتهای اجتماعی به سوءاستفادههای امنیتی از این وضعیت مبادرت کند. منابع محلی اعلام کردند پلیس القصیم و گارد ملی در پی تشدید اعتراضات و درگیری میان معترضان و نیروهای امنیتی در بریده، به حالت آمادهباش درآمدند. «بدر السحیبانی» سخنگوی رسانهای پلیس القصیم خبر بازداشت تعدادی از این معترضان را تایید و اعلام کرد پرونده بازداشتشدگان به دادستانی کل منطقه تحویل شده است.
* سابقه امنیتی استان القصیم استان قصیم به دلیل نزدیکی به شهر ریاض، پایتخت عربستان و نیز نفوذ بسیار زیاد فرقه وهابیت در این استان از اهمیت زیادی برخوردار است. این استان به دلیل ویژگیهای ژئوپلیتیک و دموگرافی و توانایی کشاورزی آن یکی از استانهای امنیتی عربستان است که در دهههای گذشته به عنوان پشتوانه مردمی خاندان سعود در نظر گرفته میشد. با این حال اما در دهه اخیر شاهد تظاهرات و حتی درگیریهای مسلحانه گستردهای از سوی برخی قبایل قصیم با رژیم سعودی چه قبل و چه بعد از روی کار آمدن بنسلمان بودهایم. ضمن اینکه جمعیت جوان این استان نیز همانطور که در تصاویر منتشر شده از اعتراضات در این استان و بویژه شهر بریده قابل توجه است، انتقادات جدی نسبت به وضعیت اقتصادی و اجتماعی موجود دارند. نکته قابل تأمل دیگر اینکه سابقه انجام اقدامات مسلحانه علیه نهادهای امنیتی در شهر بُرَیده در این استان نیز چشمگیر است به نحوی که در یکی از این موارد که سال 2018 رقم خورد، تیراندازی 3 مرد مسلح به منطقه امنیتی در شهر «بریده» در استان قصیم عربستان به کشته شدن یک نیروی امنیتی و یک غیرنظامی منجر شد.
* جولان کرونا در عربستان
وزیر بهداشت عربستان سعودی یکشنبه گذشته اعلام کرد بیاعتنایی به محدودیتهای اعمالشده برای مقابله با ویروس کرونا، باعث افزایش قابل توجه تعداد مبتلایان در این کشور شده است. «توفیق الربیعه» وزیر بهداشت عربستان در یک سخنرانی تلویزیونی درباره افزایش چشمگیر تعداد مبتلایان به ویروس کرونا هشدار داد و تصریح کرد: متاسفانه طی روزهای اخیر شاهد افزایش بیسابقه تعداد مبتلایان بودهایم که مهمترین دلایل آن، افزایش انواع تجمعات و اهمال در اجرای اقدامات پیشگیرانه و بیاعتنایی به آن بوده است. وی گفت: عدم پایبندی به قانون ما را مجبور به انجام اقدامات پیشگیرانه برای محافظت از جامعه خواهد کرد. من از همگان میخواهم دستاوردهای حاصل از پرداختن به بیماری همهگیر کرونا را حفظ کنند. من به شما میگویم که این یک دوره دشوار است.
* بیکاری جوانان و تداوم اعتراضات
در هفتههای گذشته جوانان سعودی در شبکههای اجتماعی با هشتگ «تجمع افراد بیکار» بر سوءمدیریت مقامات سعودی تاکید کردند و گفتند: عربستان به عنوان یکی از ثروتمندترین کشورهای عربی و بزرگترین تولیدکننده نفت در جهان است که این مساله بر بیکاری افراد تاثیری نداشته است. فعالان تأکید کردند با وجود «اصلاحات اقتصادی» که از بیش از ۲ سال پیش آغاز شده و آنگونه که ولیعهد سعودی درباره چشمانداز خود تبلیغ میکرد، در فرصتهای شغلی یا توسعه سایر صنایع غیرنفتی توفیق چشمگیری حاصل نشده است. بازنشر هشتگ «انجمن بیکاران» از سوی فعالان موجب شد این هشتگ در صدر قرار گیرد.
این هشتگ پیش از این نیز آگوست 2020 در محکومیت برخورد دولت با بحران بیکاری و درخواست اشتغالزایی در عربستان منتشر شده بود. اداره کل آمار عربستان گزارشی را طی ۲ هفته گذشته منتشر کرد که نرخ بیکاری در بین سعودیها در پایان ۳ ماه دوم سال گذشته 4/15 درصد بوده است. طبق آخرین آمار، 4 میلیون نفر از شهروندان سعودی زیر خط فقر زندگی میکنند. 2 میلیون کارمند حقوق مکفی ندارند. 2 میلیون شهروند واجدالشرایط، بیکار هستند. بدهی عمومی عربستان نیز 854 میلیارد دلار برآورد شده است. نکته جالب توجه آنجاست که به فاصله چند روز از آغاز اعتراضات رسمی شهروندان سعودی به افزایش نرخ بیکاری در میان جوانان و نیز گسترش فقر، محمد بنسلمان در حالی که کُتی به ارزش 5400 یورو معادل 24.658.29 ریال سعودی و شالی که سوژه رسانهها شد و بالغ بر 2 هزار و 800 ریال قیمت داشت، در نشست شورای صندوق سرمایهگذاری عمومی عربستان حاضر شد. شرکتهای بزرگ دولتی در عربستان هم مدتی است دستمزد کارمندانشان را پرداخت نکردهاند و شرکتهای بخش خصوصی در حال تعدیل نیرو و کاهش دستمزدها هستند.
این امر خشم بسیاری از سعودیها را برانگیخته است. در این زمینه صفحه کاربری «به سمت آزادی» در توئیتر نوشت: به خدا قسم آیا این شخص به بحرانهای شهروندان، وضعیت بیکاری و کسری بودجه فکر میکند؟ «ترکی الشلهوبی» روزنامهنگار معارض سعودی نیز در این زمینه به کسانی که اقدامات بنسلمان را در خودنمایی با اموال مردم ستایش کرده و گمان میکنند با این کار درجه بنسلمان را بالا میبرند، گفت: شما در واقع او را به عنوان یک مدل به تصویر میکشید.
* احتمال وقوع کودتا علیه بنسلمان
محمد المسعری، دبیرکل حزب معارض التجدید الاسلامی درباره وضعیت این روزهای عربستان در سایه حکومت آلسعود با اعلام اینکه وضعیت کنونی عربستان سعودی بسیار متزلزل و فلاکتبار است، خاطرنشان کرد: شکی نیست آلسعود در حال حرکت به سمت مرحله درگیری خونین با یکدیگر هستند، و بایدن هم البته در قبال این درگیریهای داخلی بیطرف خواهد بود، زیرا جنگ در کنار یک طرف علیه طرف دیگر به نفع وی نخواهد بود.
المسعری افزود: تنش شدیدی در داخل خاندان سعودی به وجود آمده است که احتمال وقوع کودتا علیه حکام فعلی سعودی از جمله بنسلمان را از سوی دیگر شاهزادهها و افسران نظامی وفادار به این شاهزادههای منتقد افزایش داده است. به گفته المسعری، بر اساس اطلاعاتی که از کانالهای موثق و آگاه دریافت کرده است، قدرت احمد بنعبدالعزیز افزایش یافته و وی موافقت و بیانیههای هزاران نفر از شخصیتها و قبایل و ارتش سعودی را به دست آورده است. با این حال اما حتی اگر احمد بنعبدالعزیز به پادشاهی برسد، آلسعود همچنان مردم عربستان را برده و نوکر خود قلمداد میکند، البته احمد بنعبدالعزیز ممکن است توحش کمتری نسبت به دیگر شاهزادگان داشته باشد ولی همچنان رویکرد سلطهجویانه را حفظ میکند، در حالی که ما میخواهیم مردم عربستان مالک و تصمیمگیرنده باشند که حق مشروعشان است.
* درآمد کمتر و مالیات بیشتر در عربستان
میزان مالیات دریافتی از شهروندان سعودی در سالهای اخیر بویژه پس از انتصاب بنسلمان به ولایتعهدی این پادشاهی، آمار صعودی چشمگیری یافته و این در حالی است که درآمد مردم در همین سالها روند کاهشی داشته است. دلیل این امر نیز مستقیما مرتبط با کاهش قیمت نفت و افزایش هزینههای عربستان در اثر جنگ یمن و بلندپروازیهای بنسلمان در مناطق جنوبی عربستان و ساحل دریای سرخ است. مجموع این موارد باعث شد دولت به دنبال راههای جدید برای درآمدزایی باشد. افزایش مالیات بر ارزش افزوده در سال 2018 و بالا بردن قیمت سوخت از جمله این موارد بود. در ماه ژوئیه سال 2020 به عنوان بخشی از اقدامات ریاضت اقتصادی، کمک هزینههای دولتی کارمندان هم کنار گذاشته شد و پادشاهی سعودی از این راه سالانه حدود 8/4 میلیارد دلار صرفهجویی کرد. سپس مالیات بر ارزش افزوده ۳ برابر شد و به 15 درصد رسید. بر اساس سبک زندگی مردم عربستان، یکی از نشانههای پایین آمدن سطح زندگی عربستان سعودی کاهش میزان فروش وسایل نقلیه است که بین سالهای 2015 تا 2018 از 800 هزار مورد معامله به 400 هزار مورد کاهش یافت؛ روندی که سال 2020 مجددا یکسوم کاهش داشت. بر اساس گزارش گزارشگر ویژه سازمان ملل درباره فقر شدید در پادشاهی، که در سال 2017 منتشر شد، قیمتهای بالاتر بویژه توسط شهروندان فقیرتر احساس میشود و حدود 4/2 میلیون نفر از آنها کمک مالی دریافت میکنند که این مورد نیز هر سال روند کاهشی داشته است.