جهنم پشت دروازه‌های رفح؛ مصر چه سیاستی در پیش خواهد گرفت؟

دولت تندرو بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر صهیونیستی قصد حمله زمینی به غزه را دارد اما از این نگران است که حماس در واکنش به این اقدام اسرای صهیونیستی را اعدام کند و یا اینکه در عملیات زمینی ناخواسته اسرای اسرائیلی را هم در غزه هدف قرار دهد. بنابراین، در این میان نقش مصر به عنوان تنها کشوری که با غزه مرز زمینی دارد، بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.

توقف عبور و مرور و وخامت شرایط بشردوستانه در غزه، با توجه به شرایط بحرانی و حساس سیاسی و اقتصادی، پرسش‌های فوری و پیچیده‌ای را پیش روی تصمیم‌گیرندگان مصر در مورد نقش آن و پیامدهای وخامت اوضاع در نوار غزه گذاشته است و مقامات قاهره اکنون بر سر دو راهی سختی قرار گرفته‌اند که می‌توانند با بازگشایی گذرگاه رفح، به ساکنان غزه که زیر آماج حملات ارتش صهیونیستی هستند کمک کنند، یا اینکه چشمان خود را به روی تحولات فلسطین بسته و در مسیر منافع تل‌آویو گام بردارند.

‌هر چند انتظار می‌رفت که دولت مصر در این وضعیت فاجعه بار غزه که هزاران نفر شهید و زخمی شده و صدها هزار تن دیگر هم آواره شده‌اند، مرز خود را به روی ساکنان غزه بگشاید اما وزارت امور داخلی غزه روز سه‌شنبه اعلام کرد که طرف مصری به مقامات غزه پیغام داده که به علت تهدید امنیتی بمباران، باید فورا برای بستن گذرگاه رفح اقدام کنند.

یک منبع دولتی مصر به سایت «مدا مصر» گفت که اسرائیل با هدف قرار دادن کمک‌های مصر، این کشور را تهدید کرده و درخواست‌های مکرر قاهره برای کمک‌رسانی برای کاهش فاجعه انسانی در غزه را رد کرده است و به همین خاطر، دولت مصر مجبور شد کامیون‌های کمک‌رسانی را که از قبل نزدیک مرز بودند و به سمت غزه حرکت کرده بودند، بازگرداند.

بستن گذرگاه رفح و تنها گذاشتن مردم غزه، به نفع رژیم صهیونیستی است که به دنبال تحمیل تلفات سنگین به مردم غزه است و با محاصره شدید اقتصادی و قطع کمکهای بشردوستانه و حتی آب و برق، سعی دارد تا حماس را مجبور به عقب نشینی کرده و اسرای صهیونیستی را آزاد کند.

برخی تحلیلگران درباره نقش مصر در این برهه کنونی فرضیاتی را مطرح کرده‌اند از جمله توانایی مصر برای مهار اوضاع از طریق ابتکارات میانجیگری با توجه به نگرانی در مورد به حاشیه راندن نقش منطقه‌ای و تاریخی این کشور در رابطه با موضوع فلسطین مربوط می‌شود که تا همین اواخر از نفوذ زیادی در آن برخوردار بود ولی اکنون در معرض یک تهدید بزرگ است، که در این صورت باید از طرف فلسطینی حمایت کند.  

از طرفی، باتوجه به چالش‌های داخلی مصر و ترس از بهره‌برداری از بحران کنونی در سرزمینهای اشغالی، مصر دنبال سبک و سنگین کردن اوضاع است تا امتیازاتی را از تل‌آویو بگیرد. چه بسا بستن گذرگاه رفح و جلوگیری از سرازیر شدن دهها هزار فلسینی ساکن غزه به سمت مصر هم شاید در این راستا انجام شده باشد.

برخی منابع مصری به شبکه «اسکای نیوز» گفتند که در صورت تشدید محاصره و بمباران غزه، ممکن است هزاران نفر همانند سال 2007 از دیوارهای گذرگاه رفح بالا رفته و برای تامین مواد غذایی مورد نیاز خود به داخل مصر یورش ببرند اما قاهره این بار این اجازه را نخواهد داد که سناریوی 15 سال پیش تکرار شود. از اینرو، اقدامات مصر همزمان با افزایش حملات ارتش صهیونیستی، مردم غزه را در شرایط بدی قرار خواهد داد و می‌تواند تلفات انسانی را افزایش دهد.
 
نقش مناقشه فلسطین در انتخابات مصر
درگیری بین مقاومت فلسطین و تل‌آویو در شرایط حساس سیاسی و اقتصادی در مصر اتفاق افتاده است. کمتر از دو ماه دیگر، مصر انتخابات ریاست جمهوری را برگزار خواهد کرد که در آن عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور این کشور در میان خشم شدید مردم، به دلیل نرخ تورم بی‌سابقه و بحران بدهی که مصر قبلاً هرگز آن را تجربه نکرده بود نامزد خواهد شد و چون مسئله فلسطین این روزها برای جهان اسلام اهمیت به سزایی دارد، مسئله فلسطین یکی از موارد اصلی نامزدهای ریاست جمهوری مصر خواهد بود تا مواضع خود را در قبال این پرونده مشخص کنند.

افکارعمومی مصر کاملاً از آرمان فلسطین و پیروزی مقاومت در برابر رژیم اشغالگر حمایت می‌کند. اعتراضات مردمی گسترده در حمایت از ملت فلسطین در سالهای اخیر و کشتن سه نظامی صهیونیستی توسط سرباز مصری در خردادماه، و همچنین کشتن دو گردشگر صهیونیستی در مصر پس از شروع طوفان الاقصی، نشان می‌دهد که مصری‌ها برخلاف حاکمان خود در برابر اشغالگران هیچگونه مماشاتی به خرج نمی‌دهند و مثل گذشته در کنار برادران عرب خود در فلسطین هستند.   

اما السیسی که در سودای ماندن در قدرت است نمی‌خواهد با مداخله بیش از حد در درگیریهای غزه، پایه‌های قدرت را متزلزل کند و به همین دلیل بود که روز سه‌شنبه تاکید کرد که امنیت ملی مصر اولین مسئولیت اوست. السیسی گفت:«در امنیت ملی مصر تحت هیچ شرایطی نباید احساس رضایت و غفلت صورت گیرد و مردم مصر باید از پیچیدگی‌های اوضاع آگاه باشند و از بزرگی تهدید آگاه باشند». بنابراین، باتوجه به شرایط حساس در سرزمینهای اشغالی، انتخابات آتی در مصر آزمون سختی برای سیاستمداران این کشور خواهد بود که می‌توانند با پرونده فلسطین افکارعمومی را به سمت خود جلب کنند.
 
نقش تاریخی مصر در تحولات فلسطین
مصر پیش از قرارداد «کمپ دیوید» در سپتامبر 1978، بزرگترین حامی مردم فلسطین بود و در چهار جنگ اعراب با رژیم صهیونیستی رهبری مبارزه علیه اشغالگران را برعهده داشت. در زمان جمال عبدالناصر، رهبر فقید مصر که مبلّغ ایدئولوژی «ناسیونالیسم عربی» بود سعی داشت تا همه اعراب را در برابر رژیم اشغالگر متحد کند و در آن دوره این کشور هیچگاه از حمایتهای سیاسی و نظامی خود از مردم مظلوم فلسطین عقب‌نشینی نکرد.

با این کارنامه درخشان، معمولاً مصر به دلیل موفقیت قبلی در مهار تنشها بین دو طرف، وزن زیادی در پرونده میانجیگری اسرائیل و مقاومت فلسطین دارد و می‌تواند بر تل‌آویو و طرف‌های بین‌المللی مختلف فشار بیاورد تا از وخامت اوضاع غزه جلوگیری کند.

در چهار دهه گذشته پس از سازش با اسرائیل هم قاهره همواره به عنوان میانجی بین فلسطینان و دشمن صهیونیستی ایفای نقش می‌کرد اما در سالهای اخیر و به ویژه پس از توافقات «آبراهام» که کشورهای عرب خلیج فارس قصد داشتند مدیریت پرونده فلسطین را به دست بگیرند، روابط قاهره و تل‌آویو متشنج شده است و رهبران قاهره سعی دارند تا نقش تاریخی خود را که این روزها به حاشیه رانده شده دوباره بازیابند.

رهبران مصر نمی‌خواهند زیر بیرق کشورهایی مانند امارات و عربستان سعودی قرار بگیرند و تلاش می‌کنند تا همچنان در تحولات فلسطین نقش محوری بازی کنند و درگیری اخیر بین گروههای مقاومت غزه و رژیم صهیونیستی بهترین فرصت برای قاهره است تا بتواند شانس خود را برای بازیابی قدرت سابق و جلب توجهات افکارعمومی عرب منطقه بیازماید.
 
فشار کشورهای غربی بر مصر
بر خلاف ایران دکه آشکارا و پنهان از گروه‌های مسلح فلسطینی حمایت می‌کند و ابایی از این حمایتهای خود ندارد، اما مصر با وضعیت پیچیده‌تری مواجه است که حمایت از گروههای مقاومت عواقب سیاسی و امنیتی پرهزینه‌ای برای آن دارد.

باتوجه به اینکه آمریکا و کشورهای اروپایی حامی اصلی رژیم اشغالگر هستند و حمایت خود را از جنایات این رژیم در غزه اعلام کرده‌اند، هر کشوری که در کنار حماس باشد بدون تردید از دید رهبران کاخ سفید حامی تروریست تلقی خواهد شد و مقامات واشنگتن در روزهای گذشته بارها به کشورهای حامی فلسطین این هشدارها را داده‌اند. برخی منابع به روزنامه «العربی الجدید» گفته‌اند که مصر تحت فشار شدید دولت اسرائیل و متحدانش در آمریکا و اروپا است که قاهره را به استفاده نکردن از نفوذ خود برای جلوگیری از تشدید حماس متهم می‌کنند.

یکی از ترکش‌های حمایت مصر از حماس می‌تواند این باشد که آمریکا قراردادهای نظامی با این کشور را لغو کند، چیزی که برخی سناتورهای حامی تل‌آویو در ماههای اخیر به دنبال آن هستند. همانگونه که «بِن کاردین»، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنا هفته گذشته با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد فروش تسلیحات نظامی و کمک‌های مالی به مصر منوط به «بهبود وضعیت حقوق بشر» در این کشور است.

از سوی دیگر، حمایت مصر از حماس و باز گذاشتن گذرگاه رفح برای کمک‌رسانی به مردم غزه، مطلوب شیوخ عرب خلیج فارس از جمله امارات و عربستان سعودی نیست. امارات از جمله معدود کشورهای عربی است که در کنار رژیم صهیونیستی ایستاده است و نه تنها جنایات این رژیم در غزه را محکوم نکرده، بلکه به دولت سوریه هم هشدار داده که نباید در مناقشه فلسطین مداخله کند، چرا که از نظر حاکمان ابوظبی این اقدام به نفع مقاومت است و صهیونیست‌ها را در مضیقه قرار خواهد داد.  

جنگ غزه اکنون آزمون جدی برای محک زدن سیاستهای مصر در حمایت از آرمان فلسطین است. رهبران قاهره به خاطر ترس از رقابت منطقه‌ای برای سلب نقش کارکردی مصر در مناقشه فلسطین، و همچنین نگرانی از تلاش اسرائیل برای جابه‌جایی جمعیت غزه به سینا، تحت فشار قرار دارند و باید دید که در آینده مصر به نقشی محوری خود در قبال فلسطین عمل خواهد کرد تا وزن سیاسی خود را افزایش دهد یا اسیر ترس‌هایی خواهد شد که سبب می‌شود این نقش کلیدی را از دست بدهد.