احمد داووداوغلو، نخستوزير تركيه بعد از حدود 15 سال همكاري سياسي با رجب طيب اردوغان از سمت خود به عنوان نخست وزير و رئيس حزب عدالت و توسعه كنارهگيري ميكند؛ تحولي كه گفته ميشود به دليل عميقتر شدن اختلافات اين دو و دخالتهاي اردوغان در كارهاي نخست وزير اتفاق افتاده است. اردوغان بلافاصله بعد از تأييد استعفاي نخستوزير روي تغيير قانون اساسي تركيه كه منجر به افزايش اختيارات رئيس جمهور ميشود، تأكيد كرد. رهبر بزرگترين اپوزيسيون تركيه، كنارهگيري داوود اوغلو را كودتاي رئيس جمهور عليه او براي قبضه كردن قدرت سياسي تعبير كرده است.
احمد داوود اوغلو نخست وزير و رهبر حزب حاكم عدالت و توسعه، ديروز تأييد كرد كه در كنگره فوقالعاده حزب كه كمتر از سه هفته ديگر، روز دوم خرداد ماه 1395 برگزار ميشود، نامزد رهبري حزب نخواهد شد. به اين ترتيب، بايد از هم اكنون دوران نخست وزيري داوود اوغلو را پايان يافته قلمداد كرد. پيشتر رسانههاي تركيه گفته بودند كه اعضاي حزب عدالت و توسعه در كنگره جديد خودشان قصد دارند رهبر جديدي را به جاي داووداوغلو انتخاب كنند. روزنامه آلماني «دويچهويرتشافتناخريشتن» پيشبيني كرده كه «برات البيراك» داماد اردوغان جانشين «داووداوغلو» شود. گزارشهاي مختلفي درباره افزايش اختلافات نخستوزير و رئيس جمهور تركيه منتشر شده است. الجزيره گزارش كرد كه استعفاي احمد داوود اوغلو اعتراض به دخالتهاي رجب طيب اردوغان رئيسجمهوري تركيه در كار دولت و حزب و همچنين اختلافات دو طرف بر سر حوزه اختيارات است ولي خود اردوغان در واكنش به شايعات درباره فشار وي به نخست وزير براي كنارهگيري گفت كه داوود اوغلو شخصاً اين تصميم را اتخاذ كرده است. اردوغان همچنين در سخنراني ديروز خود كه به طور زنده از تلويزيون اين كشور پخش ميشد، در مورد كنارهگيري نخستوزير گفت: «معتقدم تصميم نخستوزير داوود اوغلو به نفع تركيه و ملت ماست.» رئيسجمهور تركيه در مورد موضع منتقدان كه مدعياند دولت اين كشور با بحران مواجه شده، گفت: «هيچ شكافي در اداره تركيه وجود ندارد. قانون اساسي جديد و سيستم رياستي نياز فوري كشور است، نه خواست شخصي من.» رئيسجمهور تركيه تأكيد كرد كه تركيه نيازمند تدوين فوري قانون اساسي جديد و تبديل ساختار سياسي خود به نظام رياستي است. بر اساس گزارش شبكه سيانان ترك، اردوغان گفت: «سيستم پارلماني كنوني موجب بروز بحران است، به همين دليل نظام رياستي را به مردم ارائه كردهايم تا آن را تأييد كنند.»
اين در حالي است كه «كمال قليچدار اوغلو» رهبر حزب اپوزيسيون جمهوريخواه خلق تركيه اعلام استعفاي نخستوزير اين كشور را «كودتاي كاخ رياست جمهوري» توصيف كرد. به گزارش آسوشيتدپرس، قليچدار اوغلو، دليل كنارهگيري داوود اوغلو را فشارهاي اردوغان دانست و گفت: «استعفاي داوود اوغلو نبايد يك موضوع داخلحزبي درنظر گرفته شود و همه حاميان دموكراسي بايد در برابر اين كودتاي كاخ رياست جمهوري مقاومت كنند.» روزنامه امريكايي «نيويوركتايمز»، روز پنجشنبه در مقالهاي نوشت كه استعفاي داوود اوغلو نشان از آن دارد كه تلاشهاي اردوغان براي به دست آوردن قدرت بيشتر به بروز اختلافاتي بين آنها منجر شده و اين اختلاف نيز حاكي است كه پروسه تبديل شدن اردوغان از سياستمداري دموكراتيك به سياستمداري اقتدارگرا در آستانه تكميل شدن است. نيويورك تايمز همچنين نوشت: داوود اوغلو مسئوليت اجرا كردن سياست تركيه درباره سوريه را بر عهده داشته است كه به نظر بسياري، نشاندهنده شكست دولت اردوغان در اين پرونده است.
نگراني اروپا
خبر استعفاي داوود اوغلو كه طرح سياست خارجي تركيه از جمله استراتژي به صفر رساندن تنش با همسايگان اين كشور است، باعث شد ارزش لير تركيه به پايينترين ميزان خود در چند ماه گذشته برسد. در آخرين مبادلات صورت گرفته، ارزش دلار در برابر لير تركيه 9/3 درصد افزايش يافت و به 9589/2 لير در برابر دلار رسيد. استعفاي داوود اوغلو كه طي يكي دو هفته اخير توانسته بود بر سر اينكه شهروندان تركيه شامل ويزاي شنگن شوند با اتحاديه اروپا به توافق برسد، اين اتحاديه را نگران كرد. هانسورگ هابر، رئيس هيئت كميسيون اروپايي در تركيه در مقابل خبرنگاران خواستار ادامه پايبندي دولت تركيه به تعهدات خود با اين اتحاديه شد. با اين حال، كتي پيري، گزارشگر پارلمان اروپا براي تركيه گفت: بر اين باورم ويزاي شنگن شهروندان تركيه به اين زوديها راهاندازي نخواهد شد چون تركيه قادر نيست تا ماه جولاي شروط اتحاديه اروپا را بهجا آورد. جاش ارنست سخنگوي كاخ سفيد گفته كه بحران سياسي تركيه تأثيري بر همكارهاي دو كشور ندارد. وي افزود: از ۷۲ شرط اين اتحاديه هنوز پنج شرط مهم و اساسي باقي مانده است كه تركيه بايد آنها را اجرا كند و بعيد به نظر ميرسد تا ماه جولاي موفق به جابهجا كردن اين پنج شرط اساسي اتحاديه اروپا شود.