چشم انداز تشکیل دو دولت در فلسطین اشغالی

در چند دهه گذشته، فلسطین بدون شک مهمترین مساله منطقه غرب آسیا بوده است. یک طرف این موضوع، جهان اسلام و طرف دیگر رژیم صهیونیستی می باشد که مورد حمایت غرب و به ویژه ایالات متحده آمریکا است،  از این رو یافتن راهی برای حل این مسئله از سوی هریک از طرفین شرایط و تبعاتی متفاوت خواهد داشت. در چند دولت گذشته در آمریکا طرح ایجاد دو دولت مستقل اسراییل و فلسطین مطرح بوده  اما هرگز به نتیجه نرسیده است. در ماه های اخیر این طرح با جدیت بیشتری دنبال شده است. دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا هرچند که تاکید خود را بر این طرح قرار نداده اما از اراده خود برای ایجاد صلح میان دو گروه سخن می‌راند. از سوی دیگر نتانیاهوکه خود از راست گراهای افراطی رژیم صهیونیستی است این طرح را به صورت مستقیم نپذیرفته و این عدم پذیرش موجب شد تا تظاهراتی از سوی احزاب مخالف وی و طرفدار صلح در اسراییل در حمایت از طرح ایجاد دو دولت انجام شود. از سوی دیگر جنبش حماس نیز در سند سیاسی جدید خود این طرح را در صورت بازگشت به مرزهای 1967 مورد پذیرش قرار داده است. تحت این شرایط باید این طرح و عوامل ایجاد آن را از منظر داخلی، منطقه ای و بین المللی مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم.

1- زمینه‌ها و تبعات داخلی طرح دو دولتی در فلسطین اشغالی

اعتراضات و تظاهرات مخالفین دولت در اسراییل بر پایه حمایت از طرح ایجاد دو دولت مجزا، پیش از همه به سیاست های افراطی نتانیاهو باز می‌گردد. مخالفین نتانیاهو بر این باورند که سیاست‌های افراطی وی شرایط را بیش از پیش بحرانی ساخته و معترض شدن به اقدامات وی را یک الزام می‌دانند آن هم در شرایطی که دولت های غربی نیز از طرح ایجاد دو دولت استقبال کرده‌اند. در حقیقت نتانیاهو که روابط چندان مساعدی با اوباما نداشت با روی کار آمدن ترامپ که حمایت خود را از اسراییل بارها اعلام کرده است به دنبال شرایطی بهتر برای ایجاد توافق می‌گردد. او به پشتوانه حمایت ترامپ دلخوش و خواهان هضم ملیت فلسطین در لایه‌های صهیونیستی است و به همین دلیل از مواضع خود کوتاه نمی‌آید اما در طرف مقابل  احزاب مخالف وی طرح یک دولت- دو ملیت وی را راهی برای نابودی اسراییل در برابر جمعیت رو به افزایش فلسطینیان می‌دانند. از این رو تجمیع دو ملیت در قالب یک کشور دادن حقوق بیشتر و بیشتر به فلسطینیان می‌باشد که به هیچ عنوان مورد خواست یهودیان افراط‌گرا نخواهد بود.

 در جبهه فلسطین نیز نظرات متفاوتی وجود دارد. از سویی دولت خودگردان با این طرح موافق است. حماس نیز با انتشار سند سیاسی جدید خود این طرح را غیر ممکن ندانسته اما دیگر گروه‌های مقاومت فلسطینی همچون جهاد اسلامی چنین طرحی را بازداشتن فلسطینیان از رسیدن به اهداف خود و بازپس گیری سرزمین‌های اشغالی می‌دانند. در عین حال باید توجه داشت که حتی موافقان این طرح در اسراییل به دنبال یک فلسطین محدود و خلع سلاح شده می‌باشند و در غیر این صورت وجود چنین کشوری را در جوار خود مصداق ناامنی می‌دانند. در عین حال خط قرمز دو طرف بیت المقدس می‌باشد که رسیدن توافق بر روی آن کاری بس دشوار است.

2- طرح دو دولتی و شرایط منطقه‌ای آن

با در نظر گرفتن حمایت تام ایران از فلسطین، مسئله فلسطین مهمترین مسئله جهان اسلام تلقی می‌شود. در بخش عربی و اسلامی، موضوع فراتر از مسائل اسلامی بحث ناسیونالیسم عربی است اما در مورد ایران ارزش های اسلامی و لزوم دفاع از خاک مسلمین در کنار اعتقاد به حمایت از مظلومین در برابر ظالمین قرار می‌گیرد. تحت این شرایط با وقوع اتفاقات عراق و سوریه و رشد گروهای تروریستی همچون داعش و جبهه النصره هرچند که مسئله فلسطین از اهمیت ساقط نشد اما اجبارا مدتی در حاشیه قرار گرفت. در مدت اخیر پیروزی‌های محور مقاومت در سوریه و عراق و محدود کردن گروه های تروریستی در سرزمین های مذکور، باعث شده است فضای منطقه نسبت به قبل آرام‌تر شده و مسئله فلسطین باز هم در کانون توجه قرار بگیرد. تحت این شرایط ذکر چند نکته حایز اهمیت است.

 اول اینکه شرایط بحرانی منطقه باعث شده است تا صهیونیست‌ها و حامیان آن‌ها، این شرایط را به چشم فرصتی بنگرند و بخواهند با استفاده از این فرصت به مطامع خویش دست یابند. دوم اینکه در تقابل قرار گرفتن هرچه بیشتر ایران با عربستان و دیگر کشورهای عربی در بحران خاورمیانه موجب می‌شود که اسراییل به عنوان دشمن اول مسلمانان از اهمیت افتاده و اعراب ایران را متهم اول بی‌ثباتی در خاورمیانه جلوه دهند. هدف این اقدام  انزوای ایران و عادی‌سازی روابط اعراب- اسراییل خواهد بود. سوم این‌که تقدیم کردن بخشی از حق فلسطینیان به آن‌ها و منت گذاشتن بر سر اعراب برای مجوز تشکیل دولت فلسطین می‌تواند این روابط را تا حد دوستی‌های عمیق با اسراییل و پیشبرد اهداف آن در منطقه یاری دهد. کما این‌که روابط پنهانی عربستان با اسراییل بر هیچ کس پوشیده نیست.

3- اهداف بین المللی از تشکیل دو دولت در فلسطین اشغالی

در شرایط کنونی، ابتدا پرسید چه کسی قهرمان حل معضل فلسطین خواهد بود؟ ایالات متحده و رییس جمهور ترامپ. در حقیقت هدف وی از تاکید جدی بر حل این مسئله استفاده از شرایط موجود منطقه‌ای و از توجه خارج شدن مسائل فلسطین در برابر تروریسم وحشی حاضر در سوریه و عراق و به خطر افتادن امنیت کشورهای منطقه می‌باشد. در نظر ترامپ انجام این ایده و به سرانجام رساندن موضوع چند دهه‌ای، او را به قهرمان عرصه دیپلماسی تبدیل خواهد کرد و شان و اعتبار بیشتری به وی خواهد داد. از طرفی از میان برداشتن مشکل فلسطین او را در چشم دوستان یهودی محبوب ساخته و موجب خشنودی لابی‌های یهودی در آمریکا خواهد شد. این در شرایطی است که تلاش‌های او در تشکیل ائتلاف بین‌المللی علیه داعش و افزودن ناتو به این ائتلاف هم نتوانسته کارایی لازم را داشته باشد و از این رو حل مشکل فلسطین می‌تواند توجه را به سمت راه‌حل‌های غربی برای معضلات منطقه سوق دهد و بار دیگر اعراب وابسته منطقه را متقاعد کند که هنوز هم حلال مشکلات در خاورمیانه جز آمریکا کس دیگر نیست. به طور کلی با توجه به مخالفت‌هایی که در داخل سرزمین‌های اشغالی در ارتباط با طرح دو دولت وجود دارد  همچنین  مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی، رسیدن به این هدف حتی در صورت ممکن بودن راه طولانی در پیش دارد.
 
سعیده السادات احمدی (پژوهشگر مسائل بین الملل)