مناطق مورد منازعه؛ لانۀ جدید داعش در عراق

در وضعیت جدید داعش با همیاری دست‌های پنهان خارجی به ویژه آمریکایی‌ها محدوده حاضر در مناطق مورد منازعه را به عنوان کانون فعالیت‌های خود قرار داده است. مناطق مورد منازعه به مجموعه سرزمین‌هایی اطلاق می‌شود که در استان های نینوا، کرکوک، صلاح الدین و دیالی قرار دارند و در مورد سیطه حاکمیتی بر این مناطق میان دولت مرکزی و حکومت اقلیم کردستان عراق اختلاف نظر وجود دارد. طی دو دهه اخیر، این مناطق به دلیل اختلافات میان اربیل و بغداد، همواره با خلاء امنیتی مواجه بوده‌اند اما در وضعیت جدید همین حفره‌های امنیتی از سوی داعش مورد توجه قرار گرفته و شاهد تحرکات وسیع این گروه در این مناطق هستیم. با این وجود، تنش‎‌آفرینی‌های اخیر داعش در مناطق مورد منازعه به کانونی برای همکاری امنیتی میان اربیل و بغداد تبدیل شده است.
 
داعش رانده شده از سوی مناطق تحت کنترل حشد الشعبی و تلاش برای استقرار در مناطق مورد منازعه
گروه تروریستی داعش با از دست دادن توان خود در مناطق مختلف کشور عراق، مرحله‌ای جدید از فعالیت‌های خرابکارانه و تروریستی خود را آغاز کرد که از آن به عنوان مرحله پنهانی یا تشکیل هسته‌های مخفی یاد می‌شود. با وجود زیر زمینی بودن و تشکیل هسته های پنهان توسط این گروه تروریستی، در دو سال گذشته نیروهای حشدالشعبی در مناطق مختلف عراق در سرکوب و نابودی بقایای داعش نقشی پررنگ را ایفا کردند و همین امر موجب شد که با محدود شدن دایره عملیات داعش در مناطق مرکز، شرق و جنوب عراق، این گروه تروریستی نواحی موسوم به مورد منازعه  که به نوعی شاهد خلع قدرت در آن‌ها هستیم را به عنوان کانون جدید فعالیت های زیرزمینی خود برگزیدند.

در همین زمینه رشاد کلالی، از رهبران اتحادیه میهنی کردستان در سخنانی تاکید کرده که حدود ۴۰۰ داعشی در ارتفاعات منطقه "قره جوخ" در جنوب شرق استان نینوا مستقر و پنهان شده‌اند. در واقع، این عناصر راه‌های اختصاصی دارند که از طریق آن‌ها به کرکوک یه ویژه الحویجه و الدبس و جزیره نینوا در رفت و آمد هستند و کمک‌ها از این مناطق به دستشان می‌رسد. در واقع این نیروها در مرز میان سه استان نینوا، کرکوک و صلاح‌الدین در حال تاخت و تاز بوده و عملا از خلاء قدرت موجود در این منطقه بهره می‌گیرند.

افزایش تحرکات این گروه تروریستی در نواحی مختلف استان های نینوا، کرکوک، صلاح الدین و دیالی در قالب اقداماتی همچون حمله به دکل‌های برق و حملات مقطعی به نیروهای امنیتی عراق نمود پیدا کرده، به عنوان مسئله مهم مورد توجه مقامات حکومت مرکزی عراق و حکومت محلی کردستان قرار گرفته است.
 
تتاثیرات مثبت توافق امنیتی اربیل و بغداد
با توجه به خلاء موجود قدرت در مناطق مورد منازعه که به مامنی برای ترک‌تازی تروریست‌ها تبدیل شده است، حکومت محلی اقلیم کردستان و دولت مرکزی بغداد به توافق امنیتی قابل توجهی برای هماهنگی در مبارزه با داعش و هسته‌های پنهان ان دست پیدا کرده‌اند. در همین زمینه کمیته نظامی هماهنگی بین دولت مرکزی عراق و دولت اقلیم کردستان در 12 آگوست 2021 (21 مرداد 1400) از دستیابی به توافق درباره تشکیل نیروهای امنیتی در مناطق حد فاصل نیروهای طرفین خبر داده است. سرلشکر جبار یاور دبیرکل وزارت پیشمرگ اقلیم، ریاست هیأت نظامی دولت مرکزی در کمیته هماهنگی با سپهبد ستاد عبدالامیر الشمری و شماری از مقامات عالی رتبه نظامی دولت فدرال بوده و  هیأت کمیته اقلیم کردستان در کمیته عالی مشترک، به ریاست سپهبد جمال ایمنکی به عنوان رئیس ستان مشترک نیروهای پیشمرگ و جبار یاور و شمار دیگری از افسران وزارت پیشمرگ است.

در توافق میان اربیل و بغداد، پیرامون ایجاد مراکز هماهنگی مشترک بین نیروهای پیشمرگ و ارتش عراق در استان های دیالی، کرکوک و نینوا و منطقه مخمور تبادل‌نظر شده بود . بر اساس توافقات دو طرفه شش مرکز هماهنگی بین طرفین تشکیل شده است که در آنها افسرانی از ارتش عراق و نیروهای پیشمرگ حضور دارند که دو مرکز اصلی در بغداد و اربیل مستقر می‌شوند و چهار مرکز دیگر نیز در شهر خانقین استان دیالی، کرکوک، مخمور والکسک در استان نینوا واقع خواهند شد.

علاوه براین، سرلشکر تحسین خفاجی سخنگوی فرماندهی عملیات مشترک عراق، اخیرا از همکاری امنیتی گسترده با نیروهای امنیتی اقلیم کردستان در زمینه تبادل اطلاعات دربار محل اختفای تروریست‌ها خبر داده است. شواهد حاکی از آن است که هدف اقلیم و یغداد این است عملیات تأمین امنیت دکل های برق از طریق ایجاد کمین برای عوامل خرابکار و همچنین عملیات اطلاعات نظامی در دستور کار قرار بگیرد.

توافق امنیتی اخیر کمیته نظامی هماهنگی بین دولت مرکزی عراق و حکومت اقلیم کردستان را می توان اساساً گامی بسیار مثبت و قابل توجه در مقطع کنونی در مسیر مبارزه با تروریسم و کنترل ناامنی ها در عراق دانست. چنین توافقی در مقطع کنونی، علاوه بر اینکه در کاهش ناامنی‌ها در مناطق مورد منازعه -که در ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق به آن اشاره شده- نقشی بسیار پررنگ دارد، در جلوگیری از حملات تروریستی در آستانه برگزاری مراسم سوگواری محرم نیز می‌تواند بسیار قابل توجه باشد.

واقعیت امر این است که طی سالیان گذشته همواره گروه های تروریستی و افراط گرا با آغاز ماه محرم از تمام توان و ابزارهای خود برای حمله به مراسم سوگواری و عزاداران بهره گرفتند اما در وضعیت جدید توافقنامه امنیتی میان اربیل و بغداد در تقوبت نوار امنیتی در مرز استان‌های شیعه‌نشین بیش از پیش اهمیت داشته باشد. در مجموع هرگونه هماهنگی و توافق امنیتی میان کردها با حکومت مرکزی گامی مثبت در مسیر استقرار ثبات و تقویت حس همدلی و همگرایی در میان ملت عراق خواهد بود.