پاتک رئيس آتلانتيکي ها به ميدان سرخ

انتقادات دبير کل ناتو از نقش آفريني روسيه در نظام بين الملل و معادلات اوکراين و اروپا در حالي صورت مي گيرد که لحن راسموسن نسبت به مسکو هفته به هفته تندتر مي شود. ادامه اين روند مي تواند واکنش مسکو و البته عقب نشيني ناتو را به همراه داشته باشد. ناتو نشان داده است که در صورت واکنش قاطعانه مسکو دست به عقب نشيني از مواضع اوليه خود مي زند. اين مسئله در جريان جنگ اوستياي جنوبي در گرجستان نيز به طور کامل نمود داشت. دبيرکل ناتو که روزهاي پاياني خود را در اين سمت مي‌گذراند، از دستاوردهايش در پنج سال گذشته و چشم‌داشت‌هايش به آينده پيمان آتلانتيک شمالي سخن گفته است. وي موضع‌گيري‌ روسيه درقبال بحران اوکراين را باعث تغيير فضايي امنيتي اروپا دانسته و تاکيد کرده است که مسکو اساسا ديگر شريک ناتو نيست.البته در کليت اظهارات راسموسن شک و ترديدي وجود ندارد. از ابتدا نيز شراکت روسيه و ناتو به دليل نگاه تهديدي محوري که ميان اين دو حاکم بود اقدامي صحيح نبود. با اين حال پس از شدت گرفتن تحولات اوکراين اين روند نيز بيش از پيش به فعليت رسيده است. از اختلافات ميان روسيه و ناتو مي توان به عنوان اختلافاتي اساسي و تضادهايي بنيادين نام برد. آنچه مسلم است اينکه حل اين تضاد نيز با گذشت زمان سخت تر مي شود. در اينجا با تقابل استراتژي هاي روسيه و ناتو مواجهه هستيم که از ديد اين دو قابل تغيير نيست. در اين ميان صلح و همکاري ميان روسيه و ناتو مستلزم عدول طرفين يا يکي از اين دو از استراتژي هاي خود است. اين موضوع در خصوص ناتو احتمال بيشتري دارد زيرا ميان اعضاي آن در خصوص برخورد و مواجهه با روسيه ناهماهنگي وجود دارد.

از سوي ديگر، تغيير راسموسن از دبير کلي ناتو نيز در اين خصوص موثر خواهد بود. ينس استولتبرگ نخست وزير سابق نروژ و دبير کل جديد ناتو فردي است که نگاه تقابلي کمتري نسبت به مسکو دارد. اين رويکرد شخصي مي تواند در مواجهه ناتو با مسکو نيز تا حد کمي تاثيرگذار باشد. با اين حال تقابل کلي مسکو و ناتو به قوت خود باقي خواهد ماند. آندرس فوگ راسموسن معتقد است در نظام بين الملل و معادلات دو طرفه ناتو و روسيه فضاي امنيتي بسيار تغيير کرده است؛ فعاليت‌هاي غيرقانوني ارتش روسيه در اوکراين نيز زنگ خطر اين تغييرات است. اين فعاليت‌ها به ما يادآوري مي‌کنند که ما نمي‌توانيم امنيت را حق مسلم خود بدانيم، بنابراين مسلما ما بايد خود را با شرايط جديد سازگار کنيم.

دبيرکل ناتو همچنين در مورد ابراز نگراني ولاديمير پوتين، رئيس جمهوري روسيه نسبت به ورود ناتو به کريمه اظهار کرده است که ناتو تاکنون تلاشي براي حضور در کريمه نکرده است،‌ بنابراين اين بسيار توجيه نامناسبي براي فعاليت‌هاي نامشروع و غيرقانوني روسيه در الحاق کريمه به روسيه است. در واقع هيچ توجيهي براي اين کار وجود ندارد. روسيه در حال نقض تمام تعهدات بين‌المللي خود و همچنين نقض تعهدات بنيادي است که در همکاري‌هاي بين ناتو و روسيه درنظر گرفته شده بود.سياست ناتو در گسترش به شرق نيز در ادامه روند فعلي بي تاثير نبوده است. آتلانتيکي ها در صددند با پيگيري سياست گسترش به شرق روند موجود را تسريع کنند. انتقادات روسيه از عضويت تفليس در ناتو همچنان ادامه دارد.

يکي از پيچيده ترين مسائل اوضاع در منطقه قفقاز جنوبي و مطابق با آن تامين روابط حسن همجواري بين روسيه، گرجستان، آبخازي و اوستياي جنوبي است.سخنگوي وزارت خارجه روسيه از تصميم رهبران ناتو در خصوص ادامه حمايت از گرجستان در راه عضويت در اين سازمان و همچنين عدم نتيجه گيري اصولي از حوادث آگوست سال 2008 ابراز تاسف و نگراني کرد.در اين سند همچنين تاکيد شده است که ناتو همچنان آبخازي و اوستياي جنوبي را جزء لاينفک خاک گرجستان مي‌داند.اما اختلافات ميان روسيه وناتو تنها به مسئله گرجستان مربوط نمي شود و به مراتب گسترده تر است.

در حالي که راسموسن به عنوان دبير کل ناتو سعي در مداخله جويي مستقيم در اوکراين دارد، مقامات آلماني اين مداخله جويي را محکوم کرده و آن را مغاير با ماموريت‌هاي ناتو مي دانند. البته راسموسن نيز خود به خوبي آگاه است که عملا سازمان متبوعش توان مداخله نظامي در اوکراين به ضرر روسيه را نداشته و نخواهد داشت. در هر صورت جدال غير مستقيم اشتاين ماير وزير امور خارجه آلمان و راسموسن دبير کل ناتو در خصوص مداخله نظامي در اوکراين مسئله اي جالب توجه است. موضوعي که رسانه هاي غربي نيز طي روزهاي اخير بارها به آن پرداخته اند.

به نظر مي رسد با ادامه بحران اوکراين شدت تقابل ميان کاخ کرملين و آتلانتيکي ها افزايش مي يابد. دبيرکل فعلي ناتو درباره درس‌هايي که مي‌توان از روش‌هاي روسيه در مقابل اوکراين گرفت اعلام کرده است که روسيه در اوکراين بسيار هوشمندانه عمل مي‌کند. امکانات ارتش اين کشور در مقايسه با امکاناتش در حمله به گرجستان در سال 2008 بسيار پيشرفت کرده است. به همين دليل است که من همکاران ناتو را موظف در به‌روز رساني امکانات ارتشي و جنگي خود کرده‌ام. در پنج سال گذشته روسيه هزينه‌هاي دفاع خود را تا 50 درصد افزايش داده است در حالي که کشورهاي متحد ناتو اين هزينه را 20 درصد کاهش داده‌اند.

چيزي که ما امروز در اوکراين مي‌بينيم بازي نظامي را تغيير مي‌دهد.در هر صورت روسيه در انتظار تغيير راسموسن است. طي ماه هاي اخير درگيري هاي لفظي ميان پوتين و راسموسن نيز شدت گرفته است. پوتين به صورت علني راسموسن را سياستمداري غير قابل اعتماد و نيرنگ باز مي داند که کمترين سخني را نمي توان به صورت خصوصي به وي منتقل کرد! در مقابل راسموسن نيز سعي دارد سطح تقابل مطلق ميان مسکو و ناتو را به هر نحو ممکن حفظ کند. در چنين شرايطي روسها در انتظار حضور دبير کل جديد ناتو هستند تا لااقل از وجود راسموسن در اين مسند خلاصي يابند!

سعيد سبحاني